|
| |
| |
| |
Vierde zang.
Hoe de Das wordt gezonden om Reinaerde eene derde daging te doen. - Reinaert neemt het besluit, hem ten hove te volgen, en spreekt, gaendes wegs, zijne algemeene biecht. - Nauwlijks is ze voltrokken of hij hervalt in 't kwaed. - Aenkomst ten hove.
't Was dag eer de sukkel daer aenkwam: toen de Leeuw zijnen mishandelden, nu eenoogigen bode weêrzag, werd hij woedend: dadelijk riep hij de rijksbaroenen te samen. Elk bracht, naer rang en stand zijn beredeneerd advijs uit, doch er werd niets besloten. Grimbaert de Das, dien wij reeds als Reinaerts neef en voorstander leerden kennen, geeft nu te verstaen, dat men, gelijk 't allen vrijen lieden behoort, den beschuldigde, vóór men hem als schuldige mag veroordeelen, tot driewerf toe moet dagen.
Dit erkent de vorst: ‘Maer, zegt hy,
Wie zal boô zyn van 't bevel?
Wie waegt gaerne een oog aen 't spel?
| |
| |
- Ik! klinkt Grimbaerts antwoord.
De koning vermaent hem niet langvoerig, en deze derde bode gaet onmiddelijk zijnen oom te Malpertuis opzoeken. Hij treft dien aen, in gezelschap zijner moei, vrouw Hermelijne en hunner rosse welpkens, waerbij ze samen te spelen lagen: ‘Oom, vraegt hij, zijt ge des onrechtes nog niet moede, dat men u te hove doet? 't Is tijd dat gij der derde opdaging beantwoordt, of men zal uw slot bestormen, innemen en slechten.’ Hoe 't met Reinaerde en den zijnen dan zal afloopen, maelt hij. Ééne enkele uitkomst biedt zich aen: hij, die dikwijls in eenen slechten pas heeft gezeten, weet genoeg, hoe men zich vóór den hove verweert.
Reinaert vindt zulks ook 't geraedzaemste. De reisvaerdige beveelt aen Hermelijne zijne kinderen, vooral Reinaerdijn, zijnen oudsten zoon, aen wiens baerdeken er reeds stekelhair begint te prijken; alsmede Rosseel, die insgelijks een hairken van zijn vaêrken heeft. Hij omhelst kind en wijf, vertrekt en Hermelijne blijft ongetroost bij de kleenen zitten te treuren.
Toen de Vos kwam op de heide,
Sprak hy Grimbaert aen, en zeide.
‘Lieve Grimbaert, zoete neef!
'k Word zoo angstig, dat ik beef,
Om myn groote boevenstreken:
'k Wou zoo graeg myn biecht eens spreken,
Eer ik aenkoom by het hof.
O, wat zyn myn zonden grof!
'k Wil vergiffenis verwerven:
Want, wie weet, of ik niet sterven
Moet voor 't geen ik heb misdaen.
Myner ziel zou 't slecht vergaen!
By gebrek van priesters nu,
Neef, zoo biechte ik my aen u.
| |
| |
Grimbaert lief, ach, hoor my aen!’
- ‘Oom, zoo gy wilt biechten gaen
(Sprak de Das), gy moet beloven
Nimmermeer te zullen rooven,
Gy moet biechten met berouw,
Anders helpt het niet een zier,’
- ‘'k Weet het (zei het looze dier);
Doch een zondaer vindt genade,
En 't berouw komt nooit te spade.
'k Volg daerna uw boetbevel.
Nu dan, Grimbaert, luister wel!
‘Mea culpa, pater, mater,
Heb ik d'Otter en den Kater,
Kwaed gedaen voor myn plaisier.’
Grimbaert nam het woord op thans.
‘Zyt ge een Wael? waerom dat Fransch?
Spreek my, wat ik kan verstaen,
Duitsch!’ - ‘Ik heb (zei Rein) misdaen
Allen dieren, die er leven:
Bid, dat God my 't moog' vergeven!
'k Heb myn oom (gy kent hem), Bruin,
Doen verliezen oor en kruin,
Door hem in een boom te prangen;
Tibaert leerde ik muizen vangen
By den koster in de schuer;
Maer het stond hem yslyk duer!
Canteclaers gepluimde kinderen
Deed ik in getal vermindren:
'k Heb er tien van opgesmuld,
Min of meer. Door myne schuld
| |
| |
Bracht ik koning Nobel in
Tweespalt met der koningin:
'k Sprak van beiden lasterlyk
Tot verergernis in 't ryk;
'k Heb zoo menig dier bedrogen,
Dat ik 't niet zou zeggen mogen
Met omstandigheid en tal:
'k Biecht nu maer het ergst van al.
Nu vertelt de Vos aen Grimbaert eenige staeltjens van zijne hoofschheden jegens Isegrim, die hij altijd oom heeft genoemd, al weet hij wel dat hij zijnen geslachte van verre noch van nabij raekt.
Eens dat ze samen binnen Elmare aenkwamen, om er eene boetnovene te doen en daer te gast ontfangen werden, bond Reinaert zijnen compeer Isegrim aen 't klokkenzeel der kerk vast: want de Wolf had een bijzonder zwak voor 't luiden; ook luidde hij zoo geweldig
Dat men binnen Elmaer zwoer,
't Was de duivel of zyn moêr
Die de klok zoo dede gaen.
Al de lieden stormden heen, om te zien wat er gaende was: gelukkig ontsnapte hij 't door te roepen: ‘'k Hoû novene! 'k hoû novene!’ Om zijner ziele zaligheid beter te bewerken, bracht neef Reinaert te wege, dat oom eerlang als een monik werd geschoren, en deed hem daerbij sterk zijn hair branden en de huid te samenschroeien.
Later zou hij oom leeren visschen op 't ijs, doch hield hem zoo lang aen den gang, tot Isegrims steert vastvroos, en ditmael ten minste kon hij zich voor geene slagen vrijwaren.
Op zekeren tijd trokken ze te gader naer 't Walenland, waer een rijk pastoor woonde die eenen, van gezouten vleesch en ham wel
| |
| |
voorzienen, kelder bezat. Reinaert bewoog Isegrim, ten einde er aen te geraken, door een loopgat te kruipen: maer deze deed zich zoo wel aen dien kost, dat hij, met zijnen uitgezetten balg, niet weêr door 't hol en kon. Toen liep Reinaert waer de pastoor aen tafel was gezeten, knapte 't lekker voor hem gelegen hoen weg (denkelijk een kapoen, want die at hij alle weken), en stak er mede op: toen toog en vloog de bestolene hem met zijn mes, onder luid geschreeuw, achterna. De Vos, dien de buit wat te zwaer woog, moest dien laten vallen en sloop den openstaenden kelder binnen, terwijl de pastoor, die nu den dief stellig voor zijnen gevangene hield, hem achtervolgde; doch de Vos was 't gat al uit. 't Was ook tijd. Bij 't oprapen des hoens, wordt de pastoor Isegrim gewaer en werpt hem woedend zijn mes in 't oog, die hierop zijns neven voorbeeld wil opvolgen; maer de diklijvige kon 't gat niet meer door.
Nu gaet er een tweede slag, als die welke den Beer bejegend heeft, aen en voort; doch de strijd wordt minder homerisch en vrij korter voorgedragen.
Toen ontfing hy wonde op wonde
Van het bygesprongen volk,
't Geen hem stak met piek en dolk.
By het hooren van 't geluid;
Zelfs de kindren van het dorp
Tergden hem met steenenworp,
En hy werd schier over dood
Uit het hol gesleurd. Zyn nood-
Lyden rees nu al te hoog!
Als uit spel verbond men 't oog,
Dat hem uitpuilde in den kop.
Knaepjens snoerden met een strop
| |
| |
Hem een steen vast aen de keel.
Slagen kreeg hy toen nog veel,
En men dreef hem voort met honden,
Die hem beten en verwondden,
Tot hy neêrviel in het gras.
't Scheen nu ieder, dat hy was
Steendood. Op die blyde maer
Leidden zy hem op een baer,
En men voerde hem zoo weg
Buiten 't dorp, door struik en heg,
Ja, men wierp hem in een gracht,
Waer hy liggen bleef dien nacht.
Hoe de schier afgemaekte te huis geraekte, wist de penitent zelf niet.
Toen nu de domme neef genezen was, was hij nog niet genoeg ten zijnen koste geleerd (trouwens de ondervinding baet aen domkoppen niet): ook aen 't touwtjen der gulzigheid kreeg hem de Vos weêr mede. Hij maekte hem wijs, dat er in zeker huis twee lekkere hinnekens en een vette haes op eenen hoogen zolder zaten: men klom 's nachts op 't dak tot dicht bij den schoorsteengate: ‘Oom, hier zit de schat: kruip maer de open valdeur binnen, en gij vindt er wat gij zoekt.’ Toen Isegrim hooger opkroop, stak hij zijnen kop in de schouw, doch vond niets:
Hierop voert hem Reinaert te gemoet.
‘Zonder moeite geen gewin,
Zoek maer in den rechten hoek; spring er in.’ De Wolf deed zulks en viel door de schouw op den vloer: men vloog 't bed uit, ontstak licht, vond Isegrim en sloeg hem weêr half dood.
Ook, als echten man van vrouwe Hersinde, werd er oome door Reinaert een gevoelige neep in zijne eer toegebracht.
| |
| |
De Das wil hem deswegen in bijzonderheden doen treden, ten einde dien casus conscientiae beter te kunnen wikken en wegen; edoch Reintjen, wil langs dien oore bescheidenheidshalve niet hooren en gaet ten slotte tot zijne acte van berouw over:
Spreek nu de absolutie van
't Geen ik zondig heb misdreven!
Zet me een penitentie nu:
Ik gedraeg my gansch naer u!
Grimbaert hoorde zyne vraeg,
Brak een rysjen uit der haeg,
En gaf Reinaert veertig slagen,
Die hy lydzaem moest verdragen
Voor zyn zonden, groot en klein.
Voorts nog sprak hy tegen Rein,
Dat hy goed en braef zou wezen,
Wel zou waken, wel zou lezen,
Wel zou vasten; bovendien,
Zag hy ooit verdwaelde liên,
Dat hy dien den weg moest wyzen,
't Kwade schuwen, 't goede pryzen,
Van den roof in schuer of stal.
Reinaert knikte by 't vermaen,
En nu was de biecht gedaen.
Thans wat meer verkwikt en verlicht, wandelde men voort. Op den weg lag eene prioorij van nonnen, waerbuiten menig lekkere tweevoeter ongestoord placht te huppelen: dit wist de guit.
| |
| |
- Neef, gaen wij wel den rechten weg: wij moesten, mijns dunkens, ginder gaen waer die schuer staet.
Bij de schuer aengekomen, springt de geabsolveerde naer eenen rijkgekleurden haen, dat er de pluimen stoven.
- Onzalige! wilt gij voor een lekker boutjen uwe conscientie weêr beladen?
- In der daed, lieve neef, ik was 't vergeten: maer ik zal 't nimmer weêr doen. Bid, dat God het mij vergeve!
Reinaert komt weêr ter bane en moet over een smal brugsken: de weemoedige zag nog eens naer de lieve hinnekens achterwaerts (had men hem 't hoofd afgeslagen, 't ware vast naer een hoen gevlogen!). Grimbaert berispt hierover zijnen verstrooiden neef: ‘Ik zie het, gij zoudt gaerne ten klooster wederkeeren.’
- Neen, ik bid een Onzen-Vader voor de zieltjens van allen die ik uit dit klooster heb weggestolen: te velen dier heilige zwarte nonnen heb ik te ruste gebracht.
Grimbaert kan zich niet weêrhouden te grimlachen, en stoort hierop zijn gebed niet verder. Reinaert kauwt en herkauwt wat hem te doen staet om, in spijt van allen die hem aen den hove haetten, lijf en goed te behouden: hij was niet best te moede.
|
|
Auteursrechtvrij