Oude Vlaemsche liederen

[p. 311]

CXXXI.
Van sinte GEertrudes minne.

God vanden hemel die aen den cruce leet
Ende Maria die reine fonteine,
Die en wil ons vergheten emmer niet,
Si bewaer ons gheselscap groet ende cleine.

Tot onsen heren God wille wi alle gader varen.
Nu hoert, wat ic u sal verclaren,
Nu hoert mijne reden overluut,
Van eenre joncfrouwen ghehetent sante Gheertruut.

Ende van enen stolten ridder mede.
Nu moechdi horen wat hi dede:
Hi minde sijn lief op also goeder trouwe,
Sante Gheertruut, die scone joncfrouwe.

Aldaer si haer in een cloester hadde begheven,
Daer wolde si dienen al haer leven
God ende den groten heren sante Johan,
Den hadde si vercoren tot enen man.

Die ridder alle daghe dat hi tot haer quam;
Als hi se niet en mochte sien of spreken,
Druc ende liden so ghinc den ridder an,
Hem dochte sijn herte solde hem toebreken.

Also lief hadde hi die scone joncfrouwe,
Dat hi haer wael gan sine trouwe;
Hi dachte hi soldet haer seker vraghen,
Mer hi en dorste des niet ghewaghen.

Ende also lief hadde si den ridder weder,
Ende al in goeder reinichede:
Sante Johan en wolde si niet beswiken,
Noch Maria godes moeder mede.

[p. 312]

8

 

Nu wil ic laten dese reden

 

Ende van den ridder wil ic u singhen.

 

Wat costen dat hi daer toe dede,

 

Des en conde hi niet volbringhen.

Hi liet haer maken vele scone dinghen.
Hoe luttel dat hi haer dat vraghede!
Kerken ende clusen, hi dede daer misse in singhen,
Allent dat hi weste dat haer behaghede.

Drie jaer lanc heeft die ridder dit ghepleghen,
Des so en heeft hi niet behouden,
Sijn scat ende sijn goet heeft hem altemael begheven,
Des hadde die ridder also groten rouwe.

‘Ade¹ goet lief ende blijft ghesant,
Ade ende ic moet emmer van u sceiden,
Die wech en is mi niet becant
Te dwalen aen gheenre wilder heiden.

Och lacy God, het is altemael verloren,
Wat coste dat ic daer aen hebbe gheleit.
Haddic dat so wael gheweten te voren,
Ic wolder vander joncfrouwen hebben ghesceiden.’

Dus is die ridder uutghestreken,
In eenre duustre avontstont,
Hi is gaen dwalen aen gheenre wilder heiden,
Die wech en was hem onbecant.

Doe dat quam omtrent der middernacht,
Druc ende liden so ghinc den ridder an,
Die viant die hadde hem also scier verwracht,
Hi stont ghescapen of dat waer een man.

Die viant die sprac den ridder toe:
‘Vrient, hoe coemdi in dit liden?
Ic weet uw herte oec also wael van binnen,
Wanneer ghi wilt, so sal ic u verbliden.

1 Ade, fransch adieu, vaerwel.

[p. 313]

16

 

Die ridder die sprac den viant weder toe:

 

‘Van u so en ben ick niet verblijt,

 

Ic en wil noch eerstwerf weten

 

Wan¹ ghi comt of wie ghi sijt.’

Die viant die sprac een goet beduut:
‘Wat helpet dat ic u vele vertelle?
Och lieve vrient, versaghet u emmer niet,
Ic bin die viant van der hellen.

‘Ic ende alle mine ghesellen
Wi willen u gheven goedes also vele,
Nemmermeer en moechdi dat verteren,
Uw vriende ende uw maghe sullens hebben te bet.

Ic ende mine ghesellen
Wi willen u gheven goedes also vele;
Nu settet mi uw siele tot enen pande,
Ende secht mi hoe langhe dat ghi wilt leven?’

Seven jaer so coes die ridder sijn leven.
Hi liet daer uut sijn rode bloet,
Daer en was penne noch fransijn niet,
Hoe scier dattet daer ghescreven stoet!

Hi hadde sijn seghel daer an gheducket,
Hi gaf den viant sinen brief;
Hoe luttel dat hem daer voer gruwelde,
So seer minde hi sijn soete lief.

Die ridder reet hen so blidelike,
In hem selven dat hi loech.
Die viant en woldes niet beswiken,
Hi bracht hem scattes ende goedes ghenoech.

Eten ende drincken ende alle sijn ghenoechte;
Ende in ternoije wolde hi steken, -
Want hi hadde goedes also veel, -
Nemmermeer en mochtes hem ontbreken.

1 Wan, van waer.

[p. 314]

24

 

Seven jaer is nu sijn leven,

 

Luttel min of luttel bat,

 

So sprac die viant tot deser uren:

 

‘Comet weder op deser selver stat.

Wanneer die seven jaren sijn omghecomen,
Stolt ridder, ghi en salt des laten niet,
Ghi sult hier comen op dese selve stede,
U is hier also lede ghesciet.’

Ende doet quam in dat sevende jaer,
Ende doet quam an den lesten dach,
Doe stont die ridder ende dachte
Wat dat hi ghelovet hadde.

Doet quam in die leste maent,
Hi heeft hem selven also wael bedocht,
Wat hi sijnre arme sielen hadde misdaen,
Daer hem die viant in crenken mochte.

‘Ade, sante Gheertruut, wi moetem emmer sceiden.’
Si sprac: ‘Ons lieve vrouwe die moet u gheleiden.’
- ‘Bi u te bliven en is mi ghene bate;
Sante Gheertruut, ic moet u laten.’

- ‘Nu drinket, ridder, sante Johans gheleide!
Nu drinket die minne van mi!
Nu drinket, ridder, het sal u vromen,
Ic hope ghi sult wael weder comen.’

Hi nam den nap op sijnre hant,
Hi sette hem voer sinen mont,
Hi en hadde den wijn oec niet ghespaert,
Hi dronc hem uut al tot den gront.

Dus heeft hi oerlof van der joncfrouwen ghenomen,
Ende hi ghinc dwalen an gheenre heiden,
Daer hi ghelaten hadde sine trouwe
Ende daertoe oec sijne sekerheit.

[p. 315]

32

 

Hi wende sijn peert, hi stacket met sporen,

 

Hi liet dat gheliden doer dat sant,

 

Hi dachte dat waer doch altemael verloren,

 

Hi quam daer hi den viant vant.

‘Wat doedi hier wael lose scerjant,
Van u so en bin ic niet verblijt;
Holt daer uwen brief in uwer hant;
Gaet van mi, ic scelde u quijt.

Si sittet hier achter op uw peert,
Die u alrelestwerf drinken gaf,
Van haer so bin ic also seer verweert,
Si hevet mi benomen alle mine macht.’

Nu rade ic allen heren ende cnechten,
Sijn si arm of sijn si rike,
Si drinken sante Gheertrude minne,
Waer dat si gaen of waer si sijn.

[Deze zoo belangryke legende nam Hoffmann von Fallersleben over in zyne Horoe Belgicoe, II, 41 en volg., uit een hem toebehoorend handschrift van de XV^e eeuw. Het verhael behoort tot een overoud vaderlandsch, ook in Duitschland bekend, gebruik; namelyk wanneer iemand eene reis ondernam, nam hy afscheid van zyn vrienden met eenen dronk op Sinte-Geertes minne en Sint-Jans Geleide, over welk gebruik men raedplegen kan Van Alkemade en Van der Schelling, Nederlands Displegtigheden, II, 188 en volg.; Huydecoper, op Melis Sloke, II, 343 en volg.; Clignett, Bydragen, bl. 383 en volg.; Buddingh, Over oude en latere drinkpleghgheden, bl. 31 en volg. en aenteek. 24-30. Zie mede ons Kunst- en Letterblad, 1840, bl. 39.

Wat Minne beteekent weten wy reeds uit de aenteekeningen op het Paters-lied, namelyk herinnering, gedachtenis. Onze heidensche voorouders, tot wier godsdienstoefeningen de drinkplegtigheden behoorden, waervan het Meidrank- drinken een overblyfsel is, hadden onderscheidene plegtige feestdronken, zoo als de Odins-, Thors- en Freija-minni, welke later door Krist-, S^t Jans- en Maria-minni en andere vervangen werden. Wat de Nederlanden in 't byzonder betreft, men dronk ter eere der H. Drievuldigheid, van S^t Maerten, S^t Willebrord, S^t Odulf, van Sint Geerten-minne en S^t Jans-geleide. Van deze laetste feestdronk zingt Willem van Hildegaersberch:

Hierom drinct al Sint Jans geleide,
Eer deen al vanden anderen sceide,
Als ghi enighe reyse bestaet,
Daertoe haer minne al onversmaet,
Die Sinte Geertruut was gheheten.

[p. 316]

Sinte Geertruda, de dochter van Pepin van Landen en zuster der heilige Begga, werd geboren te Landen in het jaer 626. Zy stichtte eene adelyke abtdy te Nyvel in waelsch Braband, alwaer zy in 659 overleden is en begraven. Het bleef lang de gewoonte derwaerts bedevaert te doen aleer men eene reis ondernam. Op den tweeden sinxendag houdt men er nog jaerlyks eene processie, waerop de legende van Sinte Geertrude en haren minnaer vertoond wordt.]