Oude Vlaemsche liederen
(1848)–J.F. Willems–
Auteursrechtvrij
[pagina 33]
| |
Historische liederen. | |
[pagina 35]
| |
XIX.
| |
[pagina 36]
| |
4
Wy drinken den wyn er uit schalen,
En 't bier ook zoo veel ons belieft;
Daer is het zoo vrolyk te leven,
Frisch over die heiden,
Daer woonter myn zoete lief.
5
‘Ik hebbe de groene straten
Zoo dikwyls ten einde gegaen;
Myn schoon lief heeft my verlaten,
Frisch over die heiden:
Dat hebben die kwaden gedaen.
6
Al vore myn zoeteliefs deure
Daer staender twee boomekens klein,
En d'eene draegt noten muskaten,
Frisch over die heiden:
En d'ander draegt nagelen fyn.
7
Die noten die zynder zoo zoete,
Die nagelen rieken zoo goed!
My vrydt er een ridder verkoren,
Frisch over die heiden,
Een ridder zoo stout en zoo vroed.’
8
Die ridder nam haer by der handen,
Hy nam hare sneeuwwitte hand:
Hy leidde ze al zoo verre
Frisch over die heiden,
Tot daer zy een beddeken vant.
9
Daer lagen zy beide verborgen
Den lieven langen nacht.
Van 's avonds af tot den morgen,
Frisch over die heiden,
Tot scheen weêr de lichte dag.
10
‘De zonne is ondergegangen,
De sterren die blinken zoo klaer;
Ik woude dat ik met mijn liefste,
Frisch over die heiden,
In eenig boomgaerdeken waer.’
| |
[pagina 37]
| |
11
- ‘De boomgaerd is vaste gesloten,
En daer en mag niemand meer in
Dan die fiere nachtegalen,
Frisch over die heiden:
Die vliegen van boven daer in.
12
- ‘Ik zal u, o nachtegael, binden,
Uw hoofd aen uw voetekens doen,
Zoodat gy niet meer en zult klappen,
Frisch over die heiden,
Wat twee zoete lievekens doen.’
13
‘- Al hebdy my vaste gebonden,
Myn hert is toch mijnder gezond.
Ik zal nog al evenwel klappen,
Frisch over die heiden,
Wat gy met uw liefste bestond.’
Uit den mond van het volk in Braband stuksgewyze verzameld, muziek en woorden. Men zingt jaerlyks dit lied aldaer by de boeren, omtrent Sint-Jansdag, in de maend juny, by het zoogenaemd overhalen der boerendienstmeiden, en dus als een verhuizingslied. Dit overhalen geschiedt in wagens met bloemen en klatergoud opgesierd, en door vier of zes paerden getrokken, die zoo hard draven als zy kunnen. Het zingend gezelschap zit in het rytuig op de kleêrkisten der nieuwgehuerde dienstboden, en deze worden by elke herberg aen den weg en by de aenkomst ter pachthoeve door het manvolk beschonken. Weinige boeren kunnen meer dan drie of vier coupletten, slechts de eerste, dewyl de wagen zeer dikwyls stilhoudt tot een dronk, en men, voortrydende, het lied weêr van voren af begint; doch alle verklaren en zingen dat zy naer Oostland ryden, zonder dat zy eigenlyk weten waer dit Oostland gelegen zy. Sommigen houden 't voor Roozenland. Zeker is het dat men dit lied sedert onheugelyke tyden in de Brabandsche Kempen hoort, en het lydt dus geen twyfel dat hetzelve ons uit die tyden herkomt, waerin duizende Vlamingen en Brabanders naer Oostland, dat is, naer het noorden van Duitschland, zyn geweken, en aldaer kolonien voor den landbouw hebben gevestigd. Tot in onze dagen toe hebben zy aldaer hunne vlaemsche regten en vlaemsche tael (van in de XIIe en XIIIe eeuw), min of meer, bewaerd. Men kan daerover nalezen de dissertatie van Joannes Eelking, de Belgis Seculo XII in Germaniam advenis variisque institutis atque juribus (Goettingae, 1770, in-4o); - Johann Gottfried Hoche's Historische Untersuchung über die Niederländischen Kolonien in Niederdeutschland, besonders der Holländer und Fläminger, wie auch der- | |
[pagina 38]
| |
selben Rechte und Gebräuche (Halle, 1791, in 8o); doch vooral August Von Wersebe's schrift Ueber die Niederländischen Colonien welche im Nördlichen Teutschlande im Zwölften Jahrhunderte gestiftet worden (Hannover, 1826, twee deelen in-8o). Zekere bisschop van Lubeck, die kapellaen geweest was van den roomschkoning Willem van Holland, schynt omtrent het jaer 1254 velen van zyne landgenooten (hy was een geboren Brabander, van Diest), ter ontginning van onbebouwde landen in zyn dioccesis te hebben geroepenGa naar voetnoot1, en uit die omstandigheid laet het zich verklaren waerom ons lied in de omstreken van Diest, meer dan in andere gewesten, gehoord wordt. De eerste coupletten maken eigenlyk het uitwykelingslied uit, dat zeker door den tyd al menige verandering zal hebben ondergaen; de andere zyn er bygeflanst, en behoorden eenmael tot twee liederen van verschillenden naem, doch van denzelfden inhoud, te weten, een dat aenving met de woorden: Naer Oostland wil ik varen,
Daer woont er mijn zoete lief,
Over berg en over dalen,
Schier over der heiden,
Daer woont er mijn zoete lief,
en zoo vervolgens: dit is gedrukt by Grimm, Altdeutsche Wälder, II, bl. 45, onder den naem van De gebonden Nachtegael, en elders; het andere begon met de regels: Ik hebbe de groene straten
Zoo dikwyls ten einde gegaen, enz.
Het refreinvers: Frisch over die heiden!
gelykt veel aen noordsche invoegselen van dergelyken aerd, by voorbeeld, in de Zweedsche Kämpa-Visa Grefve Guncelin: Friskt upp, vi komma väl öfver hedenGa naar voetnoot2!
Een Zweedsch lied, Resan till Österlandet, gedrukt in de Svenska Folk-visor från Forntiden, van Geyer en Afzelius (Stockholm, 1816, in-8o), deel II, bladz. 235, zynde eene navolging van het Hoogelied, waerin den heliga christelika Kyrkan frögdar sig öfver Brudgummen, is vermoedelyk naer eene platduitsche vertaling van ons lied vervaerdigd: Till Österland vill jag fara,
Där bor aldra kärasten min,
Öfver berg och djupa dalar,
Allt under så grönan lind.
| |
[pagina 39]
| |
Allt för min kärastes hydda
Där står två trän så grön....
Den ena bär muskotte-blommor,
Den andra neglikor små.
In een aental duitsche liederen vindt men er ook sporen van, by voorbeeld in Görres' Altdeutsche Volks- und Meisterlieder, bl. 92, 100 en 193, en in Wallraf's Altdeutsche Zeit und Kunst, bl. 132: Ich bin durch Freuleins willen
Geritten so manchen Nacht....
Er nam sie bey der hand,
Bey ir schneweissen Handt,
Er fürt sie an ein Ende
Wol über ein schmalen Gang,
Wol in ein Kämmerlein, was finster....
Ich sih die Morgenröte,
Den Tag spür ich dabey,
Die kleine Waldvögelein singen,
Ja schön ist mein Lieb,
Dazu Frau Nachtigal.
Vrouw of ver nachtigael is eene zeer oude benaming, welke in latere tyden, en zoo ook in couplet 11 hierboven, tot fiere nachtegael schynt ontaerd. Men vreesde zeer het klappen van dien vogel. Dit blykt ook uit het oude nederlandsche lied, hierachter, beginnende met den regel In Oostenrijc daer staet een stad: Ic voerdese in mijns vaders hof;
Daer staet een groene linde:
Daer op so singhet die nachtegael;
Si singhet so wel van minnen.
Och! nachtegale, clein voghelkijn,
Wildi u tonghe bedwinghen?
Ic salder al u vederlijn
Met goudraet doen bewinden.
‘Wat vraghe ic nae u roode gout
Oft nae u looser minnen?
Ic ben een clein wilt voghelken stout,
Gheen man en can mi bedwinghen.’
Men ziet, het is byna dezelfde inhoud. Vergelyk hiermede de rubriek Nachtigall in Uhland's Deutsche Volkslieder, I, bl. 47 en volgende. Een der liederen van Walther von der Vogelweide kan ook tot dit klappen van de nachtegael betrokken worden: Unter der linden
An der heide,
Dâ unser zweier bette was,
Dâ mugent ir vinden
Schône beide
Gebrochen bluomen unde gras.
| |
[pagina 40]
| |
Vor dem walde in einem tal,
Tandaradei
Schône sanc diu nahtegal.
Ich kam gegangen
Zuo der ouwe:
Dô was mîn friedel komen ê.
Dâ wart ich enfpangen,
Hêre frouwe,
Daz ich bin saelic iemer mê.
Kuster mich? wol tûsentstunt:
Tandaradei,
Seht wie rôt mir ist der munt.
Dô het er gemachet
Alsô rîche
Von bluomen eine betestat.
Des wirt noch gelachet
Inneclîche,
Kumt iemen an daz selbe pfat.
Bî den rôsen er wol mac,
Tandaradei,
Merken wâ mirz houbet lac.
Daz er bî mir gelaege,
Wesset iemen
(Nu enwelle Got:), sô schamt ich mich.
Wes er mit mir pflaege,
Niemer niemen
Bevinde daz, wan er unt ich,
Und ein kleinez vogellîn:
Tandaradei,
Daz mac wol getriuwe sîn.
Zie Die Gedichte Walthers von der Vogelweide, herausgegeben von Karl Lachmann, Berlin, 1827, in-8o, bl. 39 en 40. Ik vermoede dat er nog andere liederen op het uitwyken der Belgen naer Oostland zullen hebben bestaen; want ik vinde in de Souterliedekens van het jaer 1540, PS. LXXXII, eene melodie ‘na die wise: In Oostlant wil ick varen, mijn bliven is hier niet lanck.’ |
|
