Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 10
(1846)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 285]
| |
Gelaetkunde.Meester YpocrasGa naar voetnoot1 hiet sinen discipulen, dat si hen souden wachten iegen diegene die hebben naturlike bleecheit; want si sijn gereet ter quaetheit ende ten sonden. Ende sonderlinge vore diegene die verminct sijn in enech let; want si sijn nidech in allen dingen, ende quaet sprekende achter diegene die wel haer viant wanen sijn. Ende oec sonderlinge vore die vleyen ende smekenGa naar voetnoot2. Nu wijst Ypocras den mensce te bekennen bi vele tekenen, ende ierst biden hare, ende seit aldus: So wiesGa naar voetnoot3 haer slechtGa naar voetnoot4 ende lanc es bediet van quader onthoudenissen ende van cranken herssenen. Ende dicke haer an den cop, ende achter dunne, bediet sotheit ende gufheitGa naar voetnoot5. Dic haer ende hart alse borstelen bediedet simpelheit, ende onachtsamheit alre dingenGa naar voetnoot6. Vele haers ane de borst hebbende betekent ondadechGa naar voetnoot7 ende luttel ontsiende te doene een quade bedarveGa naar voetnoot8, ende starc van leden, ende minnende die onsuverheit. Swart haer bewiset minne te wiven ende in allen dingen gerechtech. Rode varwe es een teken van dulheiden ende van gramscapen, ende van scalcheiden, ende van verade- | |
[pagina 286]
| |
nissen. Die tusschen roet ende swart sijn, sonder bleecheit, wel blosende, betekent paysibel. Die grote ogen heeft, pullende uutwert, ende van leleker gedaneGa naar voetnoot1, hi es nidech, onscamel ende ongehorsam. Ogen die te maten sijn, no te groet no te cleine, binnen wit alse wolken, met enen cleinen ommeringe, ende swart, bediet goede verstannisse ende hoefscheitGa naar voetnoot2, ende getrouwe. Die den scedelGa naar voetnoot3 vanden ogen wijt heeft, ende een lanc ansichte, betekent malicioes ende quaet. Die dogen gelijc den ezel heeft, hi es sot ende hard van naturen. Die die ogen hart sijn, met ere scarper zieGa naar voetnoot4 roerende, bediedet dief, ongetrouwe ende loes. Die rode berrende ogen heeft betekent quaetmoedech, ende luxurieus. Die dogen roet heeft, ende swarte plecken daer in, bediedet smekende, roemachtech, ende quaet van herten. Witte wincbrauwen ende dicke van hare, bewiset ombequaemelecheit van sprake. Wincbrauwen die sijn in de middewert opwert streckende, bediedet nidecheit, giericheit ende vergetelheit. Wincbrauwen te maten dunne ende slecht, bewiset hoefscheit, getrouwecheit ende goede verstennisseGa naar voetnoot5. Scarpe naze voren bediedet lichte gram wesen. Lange nazen, over den mont hangende, betekent scalcheit, hoverde ende stoutheit. Camuse neze bediedet subtile malicie, druustecheitGa naar voetnoot6 in gramscapen ende haestecheit van sinne. Die de nezegate lanc heeft ende niet wijt, hi es goet van sinne ende van verstennissen. Die den neze breet heeft hijs logenachtech ende vele clappende. | |
[pagina 287]
| |
Die dat ansichte mager heeft ende bleec, betekent crigel, overmoedech, ende gerne vechtende, ende minnere der valscheit ende onsuverheit van lichamen. Die dansichte ront heeft, niet te mager no niet te vet, betekent vroetheit, waerachtech, ende minnende ende hem selven wel verstaende, hoefsch ende wel gemaniert. Die vette lierenGa naar voetnoot1 heeft, hi es sot ende van ruder naturen. Die danschijn herde cleine heeft betekent smekere ende quaet. Die danschijn lelijc heeft, hine mach nemmer wesen wel gemaniert, noch van goeden seden. Die danschijn lanc heeft, bewiset scamel, blode ende haestech. Die den mont groet ende wijt heeft, bewiset vechtere, stout, ende bedriegere. Die de lippen groet heeft, bediet sot, ende in allen dingen trage. Die de oren groet of lanc heeft, bediet dul ende onverstendech; maer dat hi ontfaet dat hout hi wel. Die de oren herde cleine heeft, betekent dief ende luxurieus. Die de stemme groet of lude clijsterendeGa naar voetnoot2 heeft, bediedet clappende, vechtere en wel geredent. Die de stemme no te claer no te donker en heeft, bewiset vroet, warachtech, ende gerne gerechtech. Die haestech es in sinen worden, eist dat hi heeft cleine stemme, betekent dul, onnutte, ende onscamel. Clijstrende stemme bediedet nidecheit, ende niement wel betrouwende, ende ydel van sinne, ende van sconen gelate, ende quaet peinsende. Die de stemme heeft claer, sonder clijstren, betekent sot, ende in vele dinge onscamel ende roekeloes. Die sine hande roert alsi hi sprect, bewiset nidech, bedriechlijc, ende achter sprekende. Ende | |
[pagina 288]
| |
die niet en roert hande als hi sprect, noe oec ander lede, hi es volmaect in verstennisse, ende wel gedisponeert, ende van goeden vasten rade. Die den hals heeft lanc ende smal betekent sot, vergetel, blode ende vervaent. Die den hals crom heeft, betekent behendech ende van vele sins; maer hi es een deel crigel. Die den hals cort heeft, bediedet malcieus, bedriegere ende quaet. Die den hals cort ende dicke heeft, betekent sot, ende cranc van hersenen, van sterker borst, ende groet etere; ende hi mach wel pinenGa naar voetnoot1. Die den buuc groet heeft van naturen, bediedet dul, ende onbehendech, ende oec luxurieus. Die den buuc te maten heeft, bediedet verstendech, ende van gansenGa naar voetnoot2 rade. Die nauwe es tusschen sine 2 mammen, betekent van edelre naturen te sine, ende hoefsch in al sijn doen. Wijtheit van borsten bediet edelheit ende stoutheit, ende groete verstannisse ende wijsheit. Die hoge borst heeft, bediedet starc ende getrouwe, ende milde van sinen goede. Dien die scouderen breet opheffende sijn, bediet fel, vreet, wantrouwel. Die de arme heeft reckende toten knien, bediet stout, ende milde, ende edel van sinne. Sijn die arme dicke ende stijf, ende cort, dat bediet pijnlecGa naar voetnoot3 ende onwetende. Die de palmen lanc heeft, bediet wel gedisponeert tote vele consten, ende van goeden hantgedade, ende vroet in allen sinen werken. Vingere die cort sijn bediedet sotheit, ende zere minnende gerechtecheit. | |
[pagina 289]
| |
Die cleine voeten heeft, bediedet hartheit ende starcheit van naturen. Die de been groet heeft, bediedet stout ende starc van lichamen ende van naturen. Die de knien ront ende vet heeft, hi es cranc in dogedenGa naar voetnoot1 ende moruGa naar voetnoot2 van conplexien. Die den ganc wijt ende snel heeft, betekent geluckech in al sijn doen. Ende wies ganc trage es ende cort, of nauwe, hi es bedruftechGa naar voetnoot3, twivelec, ende onmachtech in allen stucken ende geerne van quaden wille. Die donker swart es of eendachtechGa naar voetnoot4 bediet heldende ten gebreken ende ter luxurien sonderlinge.
Uit hetzelfde handschrift afgeschreven als het voorgaende stuk. Ik laet hier het volgende uit de beschryving van dit handschrift, door Willems, afdrukken.
‘Dit handschrift op parkement, behoorende tot de verzameling van den heer C. Van Hulthem, te Gent, heeft 147 bladen klein quarto of 294 bladzyden. Het schriftkarakter is dat van omtrent de helft der veertiende eeuw. Doorgaens staen er vyftig regels op elke kolom, waervan er drie op elke bladzyde gevonden worden indien het verzen, en twee indien de regels in proza zyn. Het boek bevat geene andere sieraden dan roode voorletters. De hand is duidelyk, de schryftrant en de spelling zyn zeer regelmatig en de verkortingen niet dubbelzinnig, schoon het soms twyfelachtig zy of men voor w't wort of wert en voor hē hen of hem te lezen hebbe. De dubbele i wordt er nooit ij, maer bestendig ii in geschreven. | |
[pagina 290]
| |
Op het achterste schutblad leest men van eene latere hand: Scriptor qui scripsit cum xpo vivere possit
Cum nomine aptum Godefridus Leonys
Sit sit vocitatum notarius et
Aromatarius Mechliniensis.
De schryver van het handschrift (ik versta hierdoor de auteur) behoorde vermoedelyk tot de zuidelyke provincien der Nederlanden, aengezien hy op het artikel Epilencia van de vlaemsche tale gewag maekt, welke benaming in zynen tyd vry zeldzaem voorkomt, zelfs by hen die Vlamingen waren.
Op het einde van het derde traktaetje staet:
Explicit Antidolarius scriptus anno domini 1351 in die beati Ypoliti martiri. Finito libro sit laus et gloria xpo
Dexteram scribentis benedicat lingua legentis.
Daer men deze regel ook onder het traktaet over de Chiromantie leest, bl. 349, zoo is het genoegzaem zeker dat de woorden Scriptus anno 1351 door den afschryver en geenzins door den auteur gesteld zyn.’
F.A.S. |
|