Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 10

[p. 47]

De bekroonde Else der Gentsche Schoenmakers.

De faem die 't ware en valsche uit éénen mond trompet.

Op een vliegend blaedje, gestoken in 't Register van daude Schoenmakers, in handen van den heer Minard, bouwmeester te Gent, komt er een rymstuk voor, waervan het schrift, even als 't register, tot het midden der XVI^e eeuw schynt te behooren. Het is dooreenloopend geschreven, op dezelfde wyze als Malherbe nog zyne gedichten samenstelde. De schryver behoort tot het Casteleynsche stelsel:

Een vers duert onghetelt onghemeten
Soo lanc alst een ademe herden mach.

Wy denken derhalve, zoo uit den versbouw als uit de tael, te kunnen opmaken dat het gedicht mede van de XVI^e eeuw is. Zie hier die curiositeit:

Dits de Incernatie met voorspoede,¹
Hoe ende wanneer daude Schoemaeckers van Ghendt
Den Standaert raepten wtten bloede,
Waerdoore hem den Graeve gaf een waepen jent.

1 Incernatie, voor Incarnatie, of jaerschrift, tellende volgens 't jaergetal ab incarnatione Domini. [Incarnatie gold zoowel voor het zoogezegde prendre date of commemoratie, als voor aenwyzing van een jaergetal.]

[p. 48]

5

Int iaer duyst een hondert ende drye

 

Was een groote inaye,⁶

 

Int fransche lant, op den Graeve Iliderick van Normandie,⁷

 

Die de Fransoysen gheweest hadde groote partye,⁸

 

Met de Ghenteneers die hem deden groot onderstant:

10

Want sijnen troost was altijt op de Maecht triomphant,

 

Die [sy] met haeren standaert quaem op te rechten,

 

Vergaederde dertich duyst mannen vechtender handt,

 

Daer hy Franckericke mede dwanck om steden te slechten.

 

 

 

Het gheviel, dat de Graeve de neerlaeghe creegh int vechten,

15

Soo dat den standaert onder [de] voeten lach

 

Van de Neerijnghe verleten;

 

Maer vijfthien hondert aude-Schoemaeckers-knechten,

 

Dat doen gheen Neerijnghe en was,

 

Quaemmen den Graeve ter baeten:

20

Dese aude-Schoemaeckers, als ghetrauwe legaeten,

 

Verlosten den Graeve, tot sijnen voorspoede.

 

Sy verdreven de vyanden, als fraey ondersaeten,

 

Ende raepten soo den Ghendtschen Standaert vuytten bloede,

 

Bringhende hem wederom te Ghendt, met cloecken moede.

 

 

25

Haerlieden croone, die sy boven d'elsen draeghen,

 

Dats de weerdicheyt die hem den Graeve gaf,

 

[Met] den witten Leeu in een bloedigh velt alle daeghen,

 

Ende midden den schilt eenen groenen staf:

 

D'aude Schoemaeckers crighen mēstock vuytten haeghen fictorie,²⁹

30

Waer den Graeve door het velt behielt.

 

Dus voeren sy in haerlieder waepen, ter saligher memorie,

 

Den groenen stock, onder den witten Leeu, in den rooden schilt.

Boven dit rymstuk ziet men het bekende wapenschild der Neering, gelyk dit voorkomt op de plaet van Manilius des jaers 1524, weêrgegeven in 't Belgisch

6 Inaye, schynt ons voor haine gesteld.

7 Iliderick, zoo staet er zonder verkortingsteeken, doch denkelyk voor Henderik, en wel hertog Handerik van Normandie, ten dien tyde heerschende.

8 Partye, tegenparty.

29 Mestock, met een stok uit eene haeg (boschaedje) getrokken.

[p. 49]

Museum, met dit onderscheid echter, dat er ter linker zyde, regt over de knie van den witten Leeuw, eene else staet, waerop een kroon gesteld is.

Wy twyfelen zeer of de inhoud van 't rymstuk op historische gronden te verdedigen zy. Wy vinden slechts, dat graef Robert van Vlaenderen betrekkingen moet gehad hebben met Henrik I, hertog van Normandie, met wien hy ten jare 1100 op weg was naer Constantinopelen, en dat eerst elf jaren later Lodewyk-de-Dikke, koning van Frankryk, onzen Graef tot zyn belang won, die door zyne heldendaden den roem had verworven van den eersten krygsman zyner eeuw te wezen: ook lezen wy dat zyn opvolger Baudwyn Apkin, die in 1112 als graef optrad, den Franschen Vorst zyne vreeselyke byl tot bystand aenbood, in den twist tusschen de Fransche en Engelsche Vorsten, over 't bezit des Hertogdoms van Normandie. (Zie Meyer.)

Wat er van die oude Saga moge zyn, zeker is 't dat rondom de pelle, of lykbaerkleed der onderhavige neering, gedurende de voorledene eeuw, een in zyde uitgevoerd wapenschildeken hing, waerop de bekroonde Els niet vergeten was. Ooggetuigen verklaren ons zulks.

De schoenmakers der XVI^e eeuw zullen wel denkelyk die heldhaftige byzonderheid ter eere van S^t-Crispyn hebben doen gelden; het is dus te verwonderen dat onze poëtico-historische sagenschryver, Marcus van Vaernewyck, er geen jota van hebbe: de gekroonde Else verdiende toch een plaetsken in Die Historie van Belgis, onder 't rubriek: Van die edel Wapen.

De goede Marcus, al is 't juist al geen evangelie wat hy schryft, teekent te regte aen, in hetzelfde wonderwerk (bladz. 120), dat de goede lieden der Neering ook de Helsenaers genoemd werden: men gevoelt, dat zy op dezen naem vry wat meer dan op dien van

[p. 50]

schoe- of schoenmakers moesten gezet zyn, telkens dat zy zich den roem hunner voorvaderen herinnerden, die eene lans zoowel als eene els wisten te drillen.

Bestaet er overeenkomst tusschen den groenen stok uut der hage en den hooibussel der Romeinen, den paerdenstaert der Janissaren, alle geimproviseerde zegestandaerden, men kan ook dezelfde overeenkomst vinden tusschen de bekroonde Els van Gend en de bekroonde Schoenmakers-leers van Brussel, waervan men 't authentieke verhael geprent vindt in de doorluchtige daden van Keyzer Karel. Wat valt er nu uit al die bekrooningen, door graven en keizers plegtig daergesteld, te besluiten? Wel, dat die heeren van Cordua, die niet allen op 't enkel oog de maet nemen, maer moeten bukken, gaerne schadevergoeding nemen. Voltaire zegt ergens niet onaerdig:

Je suis ambitieux, tout homme l'est sans doute.

PRUDENS VAN DUYSE.