Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 5

(1841)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum– rechtenstatus



[pagina 442]
Berigten wegens oude nederduitsche dichters.
I. Dirk van Munster. Op het voorbeeld van den heer Van WynGa naar voetnoot1 heb ik, in myne Verhandeling over de nederduytsche tael- en letterkunde, deel I, bl. 203, den Kersten Spyeghel van Dirk van Munster als een dichtwerk opgegevenGa naar voetnoot2. Sedert is het
[pagina 443]
my gebleken dat die in proza geschreven is. Desniettegenstaende mag men toch den schryver, te Munster in Westphalen geboren, onder de nederduitsche dichters rekenen. De heer advokaet Van der Meersch, te Gent, kocht onlangs een liederboekje, formaet 12^o, waerin men een lied van hem aentreft, hetwelk ik afgeschreven heb, en den lezer hieronder mededeele. Dit boekje draegt voor titel: Dit is een suyverlijck boecxken. Int welcke staen veel schoone leysenen ende ghestelijcke [sic] liedekens. Item daer is noch toegedaen een liedeken van devocien ghemaect bi broeder Dierick van Munster. Met die xlj. leysenen ende het nieuwe jaer. Aen het einde bl. 40, recto, leest men: Hier eyndet een seer ghenuechlic boecxken voor die gaerne schoon leysenen oft geestelijcke liedekens te singhen plaghen. Gheprint Tantwerpen Bi mi Willem Vorsterman. Int jaer MCCCCC, XL. Op bladzyde 28 recto staet het lied van Dirk van Munster, aldus luidende: Een suyverlijc liedeken vol devocien, dwelck alle devote herten moghen singhen Op die wijse: Met vreuchden willen wi singhen ende loven die triniteyt. Die bruydegom seyt: Och, edel siele, wilt mercken Ende hertelijc bekinnen Dijns soeten bruydegoms wercken, Sijn onghemeten minnen, 5[regelnummer] Hoe veel hi heeft gheleden Al om die minne dijn; Dit soude u wel bi reden Doen den wille mijn:
[pagina 444]
Hemel, lucht ende aerde 10[regelnummer] Heb ic ghemaect om dy; Des hemels borghers waerde Sijn alle dijn dienaers vry; Die beesten op aertrijcke, Die voghelen inder lucht, 15[regelnummer] Die bloemkens des ghelijcke, Die boomen ende alle vrucht. Die middelaer seyt: O siele, o uutvercoren! Nu keert u herte tot hem, Ontsluyt uws herten ooren, 20[regelnummer] Ende hoort uws bruydegoms stem; Hi spreect tot u van binnen, O uuytvercoren bruyt! Die werelt laet nu te minnen, Ende gaet u selven uut. Die bruydegom seyt: 25[regelnummer] Ic wil dat ghi sult laten Alle blijschap ende gemack, Der creaturen aflaten,Ga naar voetnootVs 27 Ende vlien der werelt wrack, Ende hebt mi lief alleene. 30[regelnummer] Ick wil u bruydegom zijn; Der menschen trou is cleene, Int laetste niet dan pijn. Therte tot mi waert draghet! Ic ben van formen schoon; 35[regelnummer] Mijn moeder is een reyn maghet, Ik ben eens conincx soon. Dan moechdi eewelick leven, Al in u brudegoms rijck, Met gode zijn verheven, 40[regelnummer] Den schoonen enghelen ghelijck.
[pagina 445]
Wildi der werelt volghen Ende soecken aertsch jolijt? So maect ghi mi verbolghen, Ende verliest dat schoone paradys. 45[regelnummer] Den wech is seer enghe Die totten leven leyt. Strijt in deuchden strenghe; Die croone is u bereyt. Door u, mijn uutvercoren,Ga naar voetnootVs 49 50[regelnummer] Heb ic scerpe weghen ghegaen. Door distelen ende door doornen Moet ghi mi volghen aen. Wilt ghi u niet vermeyden Wellust, in deser tijt, 55[regelnummer] So siet des bruydegoms lijden, Oft ghi hem ghelijck zijt. Om u ben ick ghedaelt Uut mijnder moghentheyt, Ende hebbe u schult betaelt 60[regelnummer] Met grooter bitterheyt. Sijt mi ghetrouwe alleyne, Ende gaet u selven uut; Ghi hebt mijn herte reyne Ghewondt, mijn suster ende bruyt. 65[regelnummer] Ik ben uut grooter eeren Ghecomen in schande groot. Om u vruecht te vermeeren Gaf ick mijn leven ter doot. Ick was der coninghen coninck, 70[regelnummer] Ende wert der menschen knecht. Al duyster ic aent cruce hinck, Al was ic des homels licht. Ic ben pelgrim gheworden, Ghecomen uut mijn rijck: 75[regelnummer] Si wouden mi vermoorden, O lief, seer nijdelijck.
[pagina 446]
Hoe veel heb ic gheleden, Hoe bitter ooc, hoe swaer! Om u heb ic ghestreden, 80[regelnummer] O bruyt, driendertich jaer. Ick was so seer onblijde, Doe ic den strijt bestoet, Doen ic, te dien tijde, Sweete water ende bloet. 85[regelnummer] Ooc alleen was ic die man, Doen ic ten strijde waert ghinck; Minne dede mi die wapen an, Daer ic mede aent cruyce hinck. O siel, o seer gheminde, 90[regelnummer] Mijn bruyt, mijn uutvercoren, Nu volcht mi tot int eynde Als ic gae te voren; Ende laet u duncken niet Dat ghi te weechlijc zijt: 95[regelnummer] Mijnen kelck, uut minnen ghedroncken, En is so bitter niet. En staet na gheender rusten, Ten is gheens rustens tijt; Mi mocht oock rustens lusten, 100[regelnummer] Doen ick ghinck in den strijt Om u allendicheden: Daer toe was ic bereit; Die persse heb ic ghetredenGa naar voetnootVs 103 Met arbeyt swaer ende wreet. 105[regelnummer] Uwen staf laet zijn mijn lijdenGa naar voetnoot105 Als ghi vermoeyt zijt. Merct toch, tot allen tijden, Mijn pijn, diep ende wijt. Ick heb, om dine minne, 110[regelnummer] So swaren cruys ontfaen, Als een lammeke soet van sinne Ben ick ter doot ghegaen.
[pagina 447]
Om u ben ic gheclommen Al op den cruycen boom. 115[regelnummer] Waer toe ben ick ghecomen, O siele, o suyver bloem? Om u te gheven te drincken, Ende enghelsche spijse daer by. Mijn passie wilt ghedincken; 120[regelnummer] Sedt alle uwen troost op my.Ga naar voetnootVs 120 Die middelaer seyt totter bruyt: O bruyt, wilt met hem trueren; Met hem te lijden kiest, Alst doet, tot allen uren, Die zijn liefste lief verliest. 125[regelnummer] Vliecht op dat cruyce met sinnen, Daer hi leet in grooter noot, O bruyt, om uwe minne Is nu u bruydegom doot. Die minnende siele seyt totten brudegom: Ick wil met ganser herten, 130[regelnummer] Al metten armen mijn, Omvanghen met groter smerten, O Jesu, bruydegom fijn, Mijn herteken ick u gheve, O Jesu, u liefste aenschijn! 135[regelnummer] Oft ick sterve oft leve, Laet nemmermeer scheyden sijn! Die middelaer seyt totter sielen: Nu vliecht opt cruyce ootmoedich, Daer ick aen sterf die doot: Daer bloyen die bloemkens bloedich, 140[regelnummer] Als vijf schoon roosen root.
[pagina 448]
Ende doet ghi ghelijck die bien zijn, Die suyghen der bloemen saet, Daer si uut treckende zijn Dat aldersoetste honich raet. 145[regelnummer] Hi heeft u meer beminnet Dan eenich moeder haer kint; Sijn bloet is uut gherinnet,Ga naar voetnootVs 147 Daer met ghi u suyver vint. Als ghi zijt vol misdaden 150[regelnummer] Hi en wil u niet versmaen;Ga naar voetnoot150 Als ghi begheert ghenaden Hi wil u gaerne ontfaen. Die bruydegom seyt: Ick ben van u vergheten, O lacen, gheheel bi na, 155[regelnummer] Voor uws herten dore gheseten,Ga naar voetnoot155 Daer ic dicke cloppende slae, Ende mi wordt gheweyghert dat, O alre liefste siele mijn, Te rusten in uwer herten stadt;Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Want al dat mijn weelden zijn. O edel siele, nu hoort mijn kermen! Waerom so vlietstu van mi? Laet u doch mijns ontfermen, Want ic u schepper si. 165[regelnummer] Mijn armen zijn ontploken,Ga naar voetnoot165 Mijn hooft gheneycht tot u; Mijn leden zijn om u ghebroken. 168[regelnummer] Comt hier, mijn bruyt, ende cust mi nu!
[pagina 449]
De godvruchtige schryver stierf in zyn klooster te Leuven, den 11 december 1515. Raissius heeft zyn leven beschreven in een boekje, gedrukt te Douay, 1631. Men vindt het ook by P.F.J. De Boeck, Heylig leven van Pr. Josephus van Cupertino en van den eerweerdigen pater Th. Van Munster. Brussel 1768, in-8^oGa naar voetnoot1*.
II. Taelman. Van dezen dichter, die waerschynlyk in de XIV^e eeuw leefde, bevindt zich het volgende stuk in het meermaels aengehaelde handschrift van den heer Van Hulthem (Cat. MM. N^o 192), bladz. 180, recto: Dat beter beleet. Sonder verdiente heeft si mi ghelogen,Ga naar voetnootVs 1 Die scoene, daer ic mi op verliet: Haer selven heeft si bedroghen, Ende si es bleven int verdriet. 5[regelnummer] En es gheen wonder, na mijn bediet, Die minne, die van mi te haerwaert geet; Al waest dat ic haer dbeste riet Si wiste altoes een beter beleet. Si maecte mi toernich ende gram, 10[regelnummer] Ende selden was si wel ghemoet; Dbeleet was cranc doen icker anquam; Nochtan wilt si sijn alles vroet. Ghelijc der ebben ende der vloet, Die nimmermeer stille en steet, 15[regelnummer] Alsoe wanckel soe es haer die moet, Ende emmer wisse een beter beleet.Ga naar voetnoot16
[pagina 450]
Hoe verre si quam, in vremden landen, Voer niement en was si verveert; Si en ontsach vriende noch viande; 20[regelnummer] Si droech ene munte, si was gelts weert, Daer hem die meneghe mede gheneert, Ic wane si daer op was soe wreet. Si spranc soe lichtelike op haer peert, Ende emmer wisse een beter beleet. 25[regelnummer] Doen haer twifelde ane minen dienst, Ende ics niet langer herderen en mochte,Ga naar voetnootVs 26 Doen was dat scheiden ons beiden sienst;Ga naar voetnoot27 Doen vielen wi beide in een ghedochte. Biden here, die ons ghewrochte, 30[regelnummer] Ic peise dat haer nu jegen geet, Dat si tspel van Troyen sochte,Ga naar voetnoot31 Ende emmer wisse een beter beleet. Daensien van vrouwen es soe soete, Een werlijc man anscouse gherne: 35[regelnummer] Si gheven hem soe vriendeliken groete. Qualijc steets hen dan tonberne:Ga naar voetnoot36 Al quame een ander van ZalerneGa naar voetnoot37 Si boeden hem haren dienst ghereet, Ende driven haren dienstman tscherne,Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Ende emmer wisse een beter beleet. Elc man, in dueghden soe hi best can, Sal alle goede reine wive minnen: Dat seet die dichtere Taelman Teren der hemelscher coninghinnen: 45[regelnummer] Soe machi dat eweghe rijc ghewinnen! Dat es een salich ommecleet. God die sende ons sine gracie binnen, 48[regelnummer] Ende elc wachte hem van quaet beleet
[pagina 451]

III. Jonker Jan van Hulst. Waerschynlyk de opsteller van eenige coupletten, afgeschreven in een Codex der XV^e eeuw, berustende ter Bourgondische Bibliotheek, binnen Brussel, N^o 837-845 van het Inventaris, en waerin men leest, bladz. 131, verso: Hier naer volcht een exemple, ghesonden bi eenen eerweerdighen Joncheere, geheeten Jan Van Hulst, an her Perchevalen van den Nocquerstocque, priester te Gheeroudsberghe. Perchevael broeder, lieve gheselle, Bi sinte Jacop van Compestelle Ic vinde de weerelt sulc van ghequelle, Soe maect mi varinc al in ghescille.Ga naar voetnootVs 4 5[regelnummer] Die van vrienden begheert verlaetGa naar voetnoot5 Claghe dat hem nauwe staet. Soe dat si dergelike sien Si sullen stappans van di vlien.Ga naar voetnoot8 En rade niet dat liede claghen:Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Men macher vriende met verjaghen. Vraecht eenighe die in liden si:Ga naar voetnoot11 Secht hijt oec niet, verwitet mi. Als de wagene effene gaet, Sit up, dat es der weerelt raet;Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Maer helti teenigher sijden iet, Sprinct af, ende steectene in de vliet.Ga naar voetnoot16
[pagina 452]
Sint dat elc peinde binnen mijnGa naar voetnootVs 17 Soe moesten[t] dinne vrienden sijn.Ga naar voetnoot18 Hets al ‘ghesellikin, sich voor di!Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Mescomt u iet, so vliet van mi.’ Ic sach eens in een bispelGa naar voetnoot21 (Mi ghedinckes noch harde wel) Eenen man hebben eenen hont: Die versolaestene tsomenegher stont.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Eenen vriend haddi oec, tier tijt,Ga naar voetnoot25 Die dicwile liet sijns selfs profijtGa naar voetnoot26 Om te verblidene den selven man: Nu hort, lieve, wat gheviel hem hier van. De hont wart eens onmate siec, 30[regelnummer] Die men van rouwen daer omme wiec.Ga naar voetnoot30 ‘Ey lacen, sprac hi, mijn lieve beeste, Nu en mochstu mi nemmermee maken feeste.’ Hi claechde den hont, ende sochte raet;Ga naar voetnoot33 Hi brochtene in eenen ghesonden staet. 35[regelnummer] De hont wiepsteerte weder, als honden souden. Doe waren sine costen al behouden.Ga naar voetnoot36 Die vrient, die desen man oec plach Te versolasene, up meneghen dach, Wart oec van herten onghesont, 40[regelnummer] Ende claechdet den man, ende niet den hont. Die man die wart van deser clagheGa naar voetnoot41 Dien goeden vrient van daghe te daghe Scuwende, ende lietene in de noot; Maer waert een hont, hi gave hem broot.
[pagina 453]
45[regelnummer] Svriens versolaessen van te voren Dat was vergheten ende al verloren; Maer tversolaessen van den hont Dat dedene weder sijn ghesont.Ga naar voetnootVs 48 Die hont es oec vroet: hi mint de lieden 50[regelnummer] Die hem goet doen ende vrienscap bieden. Die tsonts vrient wilde beraden thorenGa naar voetnoot51 Hi souder de tande bieden voren. Waren de lieden oec also, So waric nu van herten vro: Moet ic oec beiden tot si sulc sijn,Ga naar voetnoot55 56[regelnummer] So duchtic te truerene lanc termijn.Ga naar voetnoot56	voetnoot1 Avondstonden, 1, bl. 362. voetnoot2 Er bestaen drie uitgaven van dezen Spiegel. Zie hier derzelver titels en onderschriften: I Hier beghint een schoon Spieghel der goeder kerstenen menschen welken si altoos by hem draghen sullen voor een handboexken... te samen gheset by eenen eerwerdighen ende seer devoten broeder ende predicant geheeten broeder Dieric van Munster. In fine: Dit boexken is te Loven gheprint By meester Jan van Westfalen. Broeder Dieric van Munster hem bekent. God wil haer beider siele halen. Klein octavo, gotische letter. II. Dits een scoon Spieghel der simpelre menschen daer hem een goet kersten in spieghelen ende bescouwen sal. Als hier nae volcht. Op bladz. 42 verso: Broeder Dyerick van Munster die dese simpele leer den devoten borgheren te Loeven gaf begheert hier niet meer dan een ynnich Pater noster ende Ave Maria te loene. Kl. 8^o van 48 bladen, gotische letter, zonder naem van drukker. III. Der kerstenen spieghel ghemaect ende wt gegheven biden eerwaerdighen ende seer devoten broeder Dierick van Munster van sint Augustijns oorden tot heyl ende salicheit alre kersten menschen. kl. 8^o, gotische letter. De opgave van deze titels ben ik verschuldigd aen den heer F. Vergauwen, te Gent. Misschien moet men hier byvoegen den Spyeghel, vermeld by Lambinet, Recherches sur l'origine de l'imprimerie, p. 407. voetnootVs 27 Der creaturen aflaten, aflaten het schepsel aen te hangen. voetnootVs 49 Door u, om u. voetnootVs 103 Die persse, hetzelfde als druk. - Ghetreden, ingetreden. voetnoot105 Laet myn lyden uwen staf (steun) zyn. voetnootVs 120 Troost, vertrouwen. voetnootVs 147 Uutgherinnet, uitgeronnen. voetnoot150 Versmaen. In den tekst staet versmaden. voetnoot155 Dore, deur. voetnoot159 Stadt, plaets, stede. voetnoot165 Ontploken, open. voetnoot1* Zie ook Foppens, Bibl. Belgica, II, p. 1117. voetnootVs 1 Verdiente, verdienste, hier oorzaek. - ghelogen voor belogen. voetnoot16 Wisse voor Wistse. voetnootVs 26 Herderen, uitharden. voetnoot27 Sienst, raedzaemst, het besten uitzicht. voetnoot31 Tspel van Troyen, zeker gezelschapsspel, onder den naem van Dardana pugna vermeld by Du Cange VI. Col, 1731, verbo Vulpes, 2. voetnoot36 Het staet dus kwalyk zonder haer te wezen. voetnoot37 Zalerne, van de geneeskundige school van Salerna. voetnoot39 Tscherne, tot scherts, tot spot. voetnootVs 4 Soe, zy. - Varinc, spoedig voetnoot5 Verlaet, lastbevryding, 't geen wy solaes noemen. voetnoot8 Stappans, aenstonds. voetnoot9 En, ik en. voetnoot11 Si, in den tekst syn. voetnoot14 Raet, in het HS. staet of raet. voetnoot16 Steectene, steek hem, werp hem. voetnootVs 17 Zoolang elk in de myn pandde (naer dezelfde zaek streefde). Peinde zal wel pende of pande, dat is aensloeg, moeten zyn. Afgeleid uit het mynen in de vischmyn. voetnoot18 Dinne, dunne, kleine. voetnoot19 Hets al, 't is al, altyd zegt men. - Sich voor di, zie voor u. voetnoot21 Bispel, gelykenisrede, fabel. voetnoot24 Die vermaekte hem te zoo meniger stond. voetnoot25 Haddi, had hy. - Tier, te dier. voetnoot26 Die dikwyls zyn eigen baet verwaerloosde. voetnoot30 Van rouwen, uit verdriet. - Wiek, ontweek. voetnoot33 Claechde, beklaegde. voetnoot36 Sine. In het HS. staet onse. voetnoot41 Van, om, wegens. voetnootVs 48 Dedene, deed hem, namelyk den hond. voetnoot51 Wie zyn meester zou willen kwaed doen, dien zou de hond, enz. Thoren, leed, verdriet. voetnoot55 Beiden, wachten. voetnoot56 Duchtic, vrees ik.

Vorige Volgende

Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 5

Berigten wegens oude nederduitsche dichters.

I. Dirk van Munster.

II. Taelman.

III. Jonker Jan van Hulst.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs