Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 4

[p. 395]

Noordsche sagen.
IV. Gunlaug Ormstungasaga¹.
Van het einde der tiende en den aenvang der elfde eeuw.

Thorstein, een zoon van Egil Skalagrimsen, den magtigsten hoofdman in Borgfiorden, droomde eens, gedurende de zwangerheid van zyne vrouw, dat hy in zyn huis een aerdig zwaenwyfje opvoedde, doch dat twee groote arenden hier naer toe gevlogen kwamen, en zoodanig om dien vogel vochten, dat zy beiden dood ter aerde vielen, en de zwaen treurig zitten bleef. Een derde vogel kwam uit het westen en vloog met de zwaen weg. Zekere norweegsche schipper, gastvriend van Thorstein, verklaerde den droom in dezer voegen: dat namelyk zyne vrouw eene dochter zou baren, die oorzaek zou wezen dat twee voorname mannen elkander vermoordden. Thorstein, vertoornd op den norweger, duwde hem toe dat hy geen verstand had van droomen uit te leggen. Toen hy echter naer den Althing reizen ging, begeerde hy van zyne vrouw, indien zy van een meisje mocht bevallen, dat zy dit niet opvoeden, maer te vondelinge leggen zou. Vergeefs bragt zyn wyf hem onder het oog dat zulke handelwyze voor hem, die een ryk man was, hoogst onbetamelyk wezen zoude; hy bleef by zyn voornemen. De vrouw baerde een meisje, maer zond het heimelyk naer hare

1 Ormstung, Slangtong.

[p. 396]

zwagerin, de gade van Olaf Pas, door eenen knecht, dien men vervolgens weg en uit het land schikte. Zes winters daerna ziet Thorstein het kind, dat nu den naem van Helga had gekregen, ten huize van zyn zwager, wordt door de schoonheid van het meisje ingenomen, verneemt dat het zyne dochter is, en neemt ze met vreugde onder zyn gezin.

In de landstreek, waer Thorstein verbleef, woonde Hluge de Zwarte, een andere magtige hoofdman van Borgfiorden, wiens zoon Gunlaug (reeds van in zyne jonge jaren als skald (dichter) bekend, en om zyne hekelige tael de slangetong genoemd) naer de hand der schoone Helga dingt. Haer vader stemt in het huwelyk toe, mits zy tot in 't derde jaer zyne verloofde bruid blyve en hy intusschentyd buiten slands zyne krachten ga beproeven.

Gunlaug trok eerst naer Norwegen by Erik jarl, Hagen jarls zoon, die op de hofstede zyner vaderen, Hlade, woonde. Met een gevolg van twaelf mannen trad Gunlaug de hal binnen; hy droeg een grauwen rok en witte beenkleederen, en had een gezwel aen zyn voet, waer bloed en etter uitvloeyde, by elken stap die hy verzette. Skule, Thorstein's zoon, was toen juist waerdsman¹ by den jarl, en zeidde aen dezen dat Gunlaug de zoon was van een der voornaemste Yslanders. ‘Wat hebt gy daer aen uwen voet?’ vroeg de jarl. ‘Een gezwel, heer.’ - ‘En toch hinkt gy niet?’ - ‘Ik wil niet hinken (sprak Gunlang), zoolang myn twee voeten even lang blyven.’ Toen zei een van des jarls waerds-

1 In den tekst staet hirdsman, wat geen herder, maer een man der lyfwacht (Ysl. hird) beduidt, naer het my voorkomt. Hunne bediening wordt opgegeven in het Speculum Regale (Kongs-Skugg-Sio), bl. 270 en volgg.

[p. 397]

mannen, genaemd Thorarin: ‘Deze Yslander is een groote bluffer; het ware goed dat men hem eens op de proef stelde.’ Gunlaug zag den spreker aen en zong:

'k Zie een waerdsman magtig fier,
Al en deugt hy niet een zier.
Niemand schenk' hem ooyt zyn hart;
Hy is kwaed en hy is zwart.

Heftig greep Thorarin naer zyn byl. ‘Wees gerust, sprak de jarl, men moet op zoo iets geen acht slaen. - Hoe oud zyt gy, Yslander?’ - ‘Achttien winters, zeide Gunlaug.’ Ik voorzeg u (sprak de jarl), dat gy er geen achttien meer leven zult.’ Gunlaug mompelde toen binnen 's monds: ‘Gy zoudt beter doen uw eigen kwaed te voorspellen dan het myne.’ - ‘Wat pruttelt gy daer?’ vroeg de jarl. ‘Dat het my dunkt (hernam Gunlaug) dat gy beter doen zoudt, in plaets van my kwaed toe te wenschen, wat goeds voor uw eigen te bidden.’ - ‘En om wat zou ik bidden?’ ‘Dat gy zulken dood niet sterft als uw vader Hakon jarl’¹. Nu werd de jarl bloedrood van gramschap en riep: ‘Gryp hem vast, dien nar!’ Doch Skule bad voor hem, en de jarl vergenoegde zich met hem te verbannen.

Gunlaug zeilde daerop naer Engeland (in het jaer 1006) waer men toen de zelfde tael sprak als in Norwegen en Denemarken, en bragt een drapa² aen koning Ethelred, Edgars zoon, voor welk gedicht hy een kostbaer gevoederd en gezoomden schaerlaken rok ontving, en weldra tot

1 Hakon, die onder den naem van jarl Norwegen beheerschte, werd door zynen knecht Korker vermoord.

2 Een soort van gedicht tot lof van heldhaftige persoonen, maer waervan thans schier geen overblyfsels meer bestaen. Zie, over de Drapur, Die Verslehre der Islaender von Rask, vertaeld door Mohnike, bl. 42.

[p. 398]

waerdsman van dien koning aengesteld werd. Het volgende jaer reisde hy naer koning Sigtryg, bygenaemd Zydenbaerd, in Ierland, den zoon van koning Quaran en van de koningin Kormlade. Van dezen kreeg hy almede zeer prachtige kleederen en eenen gouden ring. Zoo ook ontving hy, kort daer na, van den jarl der Orkaden, zoon van Sigurd Hlandver, een met zilver beslagene byl, voor de liederen welke hy ter zyner eere zong. In Gothland vond hy gelegenheid een vers te maken tot lof van Erik jarl, waerdoor deze vorst hem oorlof gaf om weêr naer Norwegen te komen.

By den zweedschen koning Oluf, den zoon van Erik den Zegedwazen, vond Gunlaug eenen anderen yslandschen skald, Rafn Aumundszoon, die hem by den koning aenbeval. Toen echter de beide dichters hunne drapas voor den koning moesten zingen, begonnen zy te twisten wie eerst zou aenvangen. De koning verlangde dat Gunlaug, als de yvrigste, beginnen zou. Het lied gezongen zynde, vroeg de vorst aen Rafn wat hy daer van dacht: ‘Het is een verheven lied, antwoordde hy, maer hard, gelyk het hart van Gunlaug is.’ Toen Rafn's zang ten einde was, verlangde de koning ook Gunlaug's gevoelen te vernemen, die hem zeide: ‘Het is een schoon lied gelyk Rafn zelf, maer al te kort. Waerom toch hebt gy een Flok¹ op den koning gedicht? Was hy dan geen Drapa waerdig?’ Daerna zei Rafn aen Gunlaug zyn vriendschap op, om dat hy hem by den koning had willen beschimpen, en voegde er by, dat hy hem ook zou beschimpen, waer hy kon of mogt.

Rafn trok van Zweden naer Ysland, vrydde Helga en verkreeg ze van haren vader, vermits nu de drie jaren,

1 Flok, gedicht van kleinen omvang, hetwelk doorgaens slechts voor geringe zaken gebezigd werd.

[p. 399]

welke zy beloofd hadden naer Gunlaug te wachten, verstreken waren. Inmiddels was Gunlaug andermael naer koning Ethelred gereist, by wien hy eenen winter lang moest doorbrengen, dewyl men eenen aenval van de Denen vreesde. Zoodra was de lente niet gekomen of hy toog naer Erik jarl in Drontheim, alwaer hy uit den mond van Halfred van Raadskald het trouwen zyner Helga vernam. Beiden reisden te samen naer Ysland.

Helga, tegen haren dank getrouwd, hoorende dat Gunlaug in 't land gekomen was, wou niet langer by Rafn blyven. Op het winterfeest zag Gunlaug haer, in haer vaders hofstede. Hy verscheen daer gekleed met den prachtigen mantel van koning Ethelred, en schonk dien aen Helga, met wie hy een langdurig gesprek hield. Op den volgenden althing beriep Gunlaug Rafn ten holmgang (kamp), dewyl hy zyn bruid getrouwd had. Het holmgangsregt bragt mede dat hy, die in 't gevecht een wond kreeg, drie mark zilvers moest betalen. Rafn, als uitgedaegde de voorhand hebbende, bragt Gunlaug eenen schampsteek toe, zoo dat beider verwanten den holmgang voor geeindigd verklaerden. Daer echter Gunlaug merken liet dat hy Rafn op nieuw zou uitdagen, werd er 's anderdaegs een wet afgekondigd, dat de holmgang in Ysland afgeschaft was.

Rafn, nogtans, met smart ziende dat Helga nog altyd Gunlaug beminde, vorderde dezen tot een tweegevecht buiten 's lands uit, zoo dat er eindelyk tusschen hen een samentreffen plaets vond in Vardal, binnen Norwegen. By dezen laetsten kamp hieuw Gunlaug den voet van Rafn af, die toch niet nederviel, maer zich aen een' boom staende hielt. ‘Nu zyt gy ontwapend (riep Gunlaug); ik wil niet langer met u vechten, gy kreupele!’ - ‘Kon ik maer eens drinken, zei Rafn, ik zou my nog wel als een man toonen.’ - ‘Bedrieg my dan niet

[p. 400]

(sprak Gunlaug) indien ik u water aenbreng in mynen helm.’ Rafn beloofde; maer toen Gunlaug met het water kwam, nam hy dit met de linker hand aen, en sloeg Gunlaug met de regter een zware wonde. ‘Laeg hebt gy my bedrogen (sprak Gunlaug), daer ik my op uwe trouw verliet.’ ‘Ik gun u de omhelzing der schoone Helga niet.’ was het antwoord van Rafn. Zy raekten daerop weêr slaegs, en Rafn viel. Gunlaug werd weggevoerd, doch stierf kort daerna (in 1013).

Toen het geval ruchtbaer werd in Ysland, eischte de vader van Gunlaug eene boete van Rafn's vader, aengezien diens zoon den zynen verraderlyk had omgebragt. Rafn's vader antwoordde dat hy reeds schade genoeg leedt, en dat hy niet zou betalen. Nu werd hy daervoor van Hluge overvallen, doch ontweek het, en liet een der zynen dood slaen. Gunlaug's broeder, met deze wraek niet te vrede, versloeg nog met eigen hand eenen van Rafn's aenverwanten.

Helga trouwde een jaer daerna met Thorkel, Halkels zoon, een knap en ryk man, en een goede skald. Beide verwekten kinderen te samen, doch Helga beminde hem niet en kon Gunlaug nooyt vergeten. Haer grootste genoegen was den mantel, dien deze haer geschonken had, voor zich uit te spreiden, en met starre oogen te beschouwen. Eens kwam er een gevaerlyke ziekte in Thorkels hofstede; Helga werd er van aengedaen, zonder nogtans bedlegerig te worden. Op zekeren zaterdag avond zat zy in de warmplaets van hare wooning, het hoofd op Thorkels knie leunende. Zy liet Gunlaug's mantel halen, beschouwde dien een wyl, en viel dood neder op den schoot van haren man.