Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 4

[p. 251]

Ballade op de stad Gent, na den opstand van het jaer 1539.

Quomodo sedes sola, nu sonder confoort,

Civitas plena populo, hooftstede van Ghendt?
Uwen heere ende prince is op u ghestoort;
Dus naect u voort ,, druc tot in den hent,^{Vs 4}
't Welc heeft ghedaen u quaet regiment.⁵
Daer en comen gheen plaghen sonder misdaden.
Ghy waent wel hebben Vlaenderen gheschent,⁷
Als sijnde verblent ,, ende qualic beraden;
Ghy ghinct uwen heere ende keyser versmaden,
Stoutelic segghende: ‘de man is doot;
Vlaenderen is onse; wie mach ons schaden?
Laet ons nu versaden ,, onsen wille, sonder noot.’
Metten eenen voet bloot ,, sydy int graff.
Waer blijft ghy met uwen vermetene groot?¹⁴
Men siet u nemen dat men u voortijds gaff.

Ghendt, ghy meught u nu wel schamen

Boven allen landen, dorpen ende steden:
U selven hebdy ghedaen veel blamen;
Tis t' uwer onvramen ,, ende ellendicheden.¹⁹
Daer ghy waert tslot der weerelt beneden,
Van sterckten ende grootten alomme vermaert,
Ghy en wildet metten uwen niet sijn te vreden.
Dus affgesneden ,, is uwen baert.
Onder uwe subiectie wasser vele bewaert;

Vs 4 Naect u, genaekt u, tot in den hent, tot in den einde.

5 Regiment, voor bestuer.

7 Gy dacht Vlaenderen onder de voeten te brengen.

14 Vermetene, vermeten, opzet.

19 T' uwer onvramen, tot uw ongeluk. 'T zelfde als onvrome, damnum.

[p. 252]

25

Over landen ende dorpen hadt ghy regnatie,

 

't Welck ghy al quijt sijt, ende blijft beswaert.

 

Voor vrueght verclaert ,, hebt nu blamatie.

 

Van niemant en hebt ghy consolatie.

 

Te deser spatie ,, u vrienden vluchten.^{Vs 29}

30

T' eynden der blijdschepen is weenen en suchten.

 

 

 

Over Ypre ende Cortrijcke hadt ghy dominatie seere,

 

Audenaerde, Aelst, Deynse ende Dendermonde,

 

't Welc u ghenomen is, t' uwer oneeren;

 

Meest Vlaenderen was u subiect int ronde:

35

't Is seer verkeert in corten stonde.

 

Daer ghy waert meestere sijt knape bedeghen.³⁶

 

Al beyt Godt langhe hy pugniert de zonden.

 

't Mijnen oorconden ,, nemet int pleghen.³⁸

 

Ghy en achtet gheen wijsheyt voor ghy en waert ghesleghen.

40

Den medecijn roept ghy als aencomt 't sterfven.

 

Hadt ghy van quaet sprekene ghesweghen,

 

Niemant en was gheneghen ,, om u te bederfven.

 

ô Ghendt, hoe hebdy u dus laeten onterfven?

 

Seer menichwerfven ,, staet ghy in vreesen;

45

Daer ghy vooght waert sijt ghy nu weesen.

 

 

 

Waer is uwe macht, daer ghy seere op dochtet?⁴⁶

 

Waer siet men nu uwen standaert blaeyen?⁴⁷

 

Waer sijn u brieven daer ghy Vlaenderen me cochtet,

 

Waermede ghy sochtet ,, elc om beraeyen?⁴⁹

50

Waer is uwe collatie? men sietse u ontwaeyen.

 

Waer is uwen beer, seer vroom om vechten?

 

Waer is u gheschut, net om verfraeyen?

 

Men siet u nu paeyen ,, de lantsknechten.

 

Waer is uwe macht? men sietse slechten.

55

Waer hoort men nu meer ter stadt indaghen?

 

Waer is u ghelt? wilt my berechten!⁵⁶

Vs 29 Te deser spatie, te dezer stonde.

36 Bedeghen, geworden; van bedyden.

38 Ik verklare u dit, neem het my niet kwalyk!

46 Op dochtet, staet op maektet.

47 Blaeyen, wapperen. Blaeyen een sweerd, vibrare gladium. Kiliaen.

49 Daer gy elk mêe te bestieren zocht.

56 Berechten, te recht wyzen.

[p. 253]

 

Men siet u hechten ,, druc ende versaghen.^{Vs 57}

 

Waer hoort men van prevliegien ghewaghen

 

Gheen bygaert te draghen ,, buiten uwen consente?⁵⁹

60

Sy sijn al vercocht; ghy hadt goede rente.

 

 

 

Vrou Marie en hebt ghy niet willen obedieren,

 

Suster van onsen edelen keyser verheven,

 

Van hem gestelt om Vlaenderen te regieren.

 

Dus buytertieren ,, comt ghy in sneven.⁶⁴

65

Hadt ghy begheerte en transpoort willen gheven,

 

So hadt ghy mueghen al t' uwe behouwen;

 

Maer neen ghy; dus wert u goet beschreven.⁶⁷

 

't Is claer beseven ,, ghy blijft vol rouwen.⁶⁸

 

't Scheen u macht en was niet om flouwen;

70

Ghy en wildet niet sijn onder eens vrouwens bevelen.

 

Als uit Spaegnien quamen de blouwe mouwen⁷¹

 

't Hooft moest ghy crouwen ,, ic en cans niet helen.⁷²

 

Ghy riept om den keyser en waendet daer me spelen:

 

Hy quam sonder quelen ,, binnen uwer sille.⁷⁴

75

Daer ghy craeydet swijght ghy nu stille.

 

 

 

Ghy hebt ghedaen veele schaden en schanden

 

Die u ondersaeten te voren waren;

 

Audenaerde, Cortrijck ende andere landen,

 

Seer menigherande ,, commen int verswaren.

80

Die u gheloofden hebben al qualic ghevaren,

 

Soomen daghelicx aenmercken mach:

 

In 's keysers indignatie hoort mense verclaren.

 

Ic moet openbaeren ,, sonder verdrach,

 

Audenaerde verliet hem op u beslach;

85

Cortrijcke om raet quam tot u gheloopen,

 

Als dinckende dat men u alomme ontsach.

 

Dus druc, o wach ,, moetense ontknoopen.⁸⁷

 

Haerlieder rebelleyt moetet vel becoopen;⁸⁸

Vs 57 Hechten, 't zelfde als echten, achten, aenslaen.

59 Bygaert. Dit Woord is my onbekend

64 Buytertieren, overdadiglyk, onbezonnerwyze. In sneven, ten val.

67 Beschreven, aengeslagen

68 Beseven, beseft, verstaen.

71 De blouwen mouwen, de spaensche soldaten.

72 Helen, verheelen verbergen.

74 Sille, drempel, dorpel. 'T zelfde als sulle en swelle.

87 O Wee! het is al druk dat zy opdoen!

88 Vel voor fel.

[p. 254]

 

Dies sy by hoopen ,, werden t' hove ghedaeght.

90

Als Godt de sonde verveelt wertse gheplaeght.

 

 

 

Ghent, hier voortijts waert ghy in eeren;

 

Nu meught ghy u selven wel leelic bekijcken,

 

Als ghy peynst om der fortuynen verkeeren;

 

Tot uwen verseeren ,, moet ghy dit strijcken.

95

Als voor u laghen seven conincrijcken,

 

Inghelant, Hierlant, Schotlant, by desen

 

Denemarcken, Spaengien, Vriesen, Vranckerijcke,

 

Ghy en wildet niet wijcken ,, doen waert ghy ghepresen.

 

Fredericus, die keyser uitghelesen,

100

En cost u niet dwinghen met al sijnder cracht;

 

Maer den wijsen raet van Carel is opgheresen

 

Reyn boven desen ,, voorschreven macht.

 

O Ghent, ghy waert seer qualic bedacht,

 

Dat ghy hebt veracht ,, u princelic ghewelt.

105

Een siecte comt haestelic, daermen langhe mede quelt.

 

 

 

Hadt ghy 't calfvel metten tanden niet gheschuert,^{Vs 106}

 

En 's keysers officiers niet doen dooden!

 

Daermede hebt ghy u hoogheyt verbuert;

 

Dus ghijt betreurt ,, want 't was verboden.

110

Hadt ghy op u huysen niet ghevloden

 

Als een beginsel om commotie te bedrijven;

 

Hadt ghy den franschen coninc Vlaenderen niet gaen nooden

 

Als ghy met bloedighen letteren aen hem ghinct schrijven;

 

Hadt ghy vrauw Marie gheweest onderdaen;

115

Maer neen, ghy hebt verbuert u lijven;

 

Noch dinghen noch kijven ,, en heb tot u waen.¹¹⁶

 

O Ghendt, tis qualic met u vergaen.

 

Al u vermaen ,, was: ‘dits al ons gherieven!’

 

Nu hoortmen u segghen: ‘wats u gheliefven?’

 

 

120

De keyser liet in u uwe possessie

 

Paeysibelic, sonder te molesterene,

 

So langhe als ghy waert sonder transgressie,

 

Oft excessie ,, van sijns bevel ordineren;

Vs 106 'T calfvel, zekere privilegie van Gent op kalfsvel geschreven.

116 Noch regteisschen noch disputeren kan u helpen.

[p. 255]

 

Maer als ghy daer teghens ghinct opposeren,

125

Die was ende is u overhooft,

 

Hy en heeft u niet laten persevereren;

 

Maer, om u blameren ,, gheheel gherooft.

 

U stadt te regierene waerdy alleen ghelooft^{Vs 128}

 

Dekens en heuverdekens te stellen in gouvernemente,¹²⁹

130

Poorters sijnde der stede onverdooft.¹³⁰

 

In uwen raet ontschooft ,, was by uwen consente.¹³¹

 

In oorloghen waert ghy alomme d'excellente.

 

Gheen ruyters rente ,, hadt ghy ghebreck;

 

Want machtich gbenoegh was u bestreck.

 

 

135

'T fy, dat ghy nu hebt so qualic gheleeft,¹³⁵

 

Dat ghy 't voorschreven al hebt verloren.

 

In subiectie ghy nu voortaen sneeft.¹³⁷

 

Men gheeft ,, gheen gratie in hittighen toren;

 

Want door 't casteel moeten hanghen u ooren,

140

Dat van den keyser nu wort ghesticht,

 

Om u te regierene, ende daer werden ghecoren

 

Capiteynen, waer voren uwe macht nu swicht.

 

Uwen wille is al ter neder gheslicht;

 

Cleen ist ghewicht ,, van uwer audientie;

145

Van vremde lantsknechten u stede vol light,

 

Onder wien ghy houden moet residentie:

 

Als die spreken moet ghy gheven silentie.

 

Gheen inventie ,, om weder crijghen;

 

Want 't bevel blijft, daer ghy voren moet nijghen.

 

 

 

Prince.

150

Ic segghe, om concluderen ten fyne,

 

Ontfermertich is Godt ende rechtveerdich certeyn:

 

Hy gheeft loon naer werc, t'allen termijne,

 

Alle dese doctrijne ,, verstaghet ghemeyn.

Vs 128 Ghelooft, geoorloofd.

129 Hueverdekens, later heuverdekens, overdekens.

130 Zynde dezelve dekens en overdekens onbesprokene poorters der stad.

131 Door uw toedoen ontstond er eene ontbinding in uwen raed. De zin is hier duister. Waerschynlyk ontbreekt er iets.

135 'T fy, het fr. fi.

137 Sneeft, vervalt.

[p. 256]

 

Neemt nu exempel groot ende cleyn;

155

Naectelic aen u, Ghendt, blijcket openbaerlic.

 

Eenen rock gheroct hebt ghy, maer niet ghesponnen,

 

Soo ghy int pleyn mocht kennen eenpaerlic.^{Vs 157}

 

Eylaes, het uwe is al ontbonden claerlic.

 

Int opstel wast qualic van u begonnen;

160

Penitentie is u ghestelt te doene waerlic;

 

En coonen en hebt ghy volbringhen u sommen.¹⁶¹

162

Seer lichtelic valt hy die hooghe is gheclommen.

Naer een afschrift der XVI^e eeuw in een bundel gedichten. Copia mihi, p. 70, recto.

J.F. WILLEMS.

Vs 157 Int pleyn, fr. à plain. - Kennen, bekennen.

161 Ghy hebt uwe berekening niet kunnen ten uitvoer brengen.