Logo DBNL
Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 4 (1840)

Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 4

(1840)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Nederlandsche gebeurtenissen, van 972 tot 1409,
getrokken uit eene oude onuitgegevene wereldkronyk1.

Int jaer ons Heeren IXc ende LXXII, soo street die ander grave Dieric van Hollant jeghen die Westvriesen, verwanse ende maectese hem onderdanich al zijn leven lanc.

Item, int jaer ons Heeren IXc ende XCIII, up de tiende kalende van october so wart een strijt voorsproken, tusschen den grave Arnout ende den derde grave van Hollant ende den Westvriesen, up eenen slichten2 velde te vergaderen, dat Winckelmade hiet, daer die Hollanders stouteliken ende zedeliken3 by een quamen, daer deez grave Arnoud trac toten Vriesen, met ludende bosinen4, met blinkende banieren ende met gewapenden vechters, daer hy eenen bitteren strijt vacht jeghen de Vriesen, maer die edel grave bleef versleghen, overmids Gods ghehinckenesse, met vele goeden lieden.

Int jaer ons Heeren M ende XVIII, up die Vste ydus van junio, quam die bisscop Adelboudus, met ontwon-

den banieren, ende met ludende basunen, met blinckenden banieren, zedeliken up dat velt daer men striden soude. Daer jeghens quam grave Dieric van Hollant, de vierde grave, met blinckende banieren ende met vervareliken geluuden van hoornen, treckende met sinen tenten stoutelike up eenen slechten groenen velde, ende des bisscops heer1 wart int leste so cranc dat hijt verloes.

In den selven jare, up de IVste kalende van augusto, so vergaderde dees bisscop een nieu heer, waer jeghens grave Diederic versamede een groot heer ende moghende, ende streden jeghen een, daer groot scade ghesciede an beeden zijden, ende die bisscop verloes anderwarven de zeghe.

Int jaer ons Heeren M ende XVIII, so street deez grave Diederic jeghen de Westvriesen, om sinen vader den grave Arnoud te wreken, met hulpe eens keysers Heinricx de eerste, ende eens hertoghen Godevaert vander Moselen2 ende van Ardennen. Ende doe zy vergaderen souden quam een stemme in der lucht, zegghende: vliet ghy heeren, vliet! ende niement en wiste wanen tgheluit quam, ende al te hant wart vervaert dat hollandsce heer vander vreeseliker stemmen, ende worden vliende van anxste, des wart daer die meeste hoop dootghesleghen ende die hertoghe Godevaert wart ghevanghen. Deez groote scade ghesciede den hollanders overmids dat die grave Diederic Gode niet en dancte noch en loofde van zijnre grooter zeghen, want die zeghe uten hemel compt.

Item, int jaer ons Heeren M ende XLVIII verboed grave Diederic, van Hollant de Vste grave, sinen vianden, datsi door Dordrecht niet trecken souden; des wart hy

te Dorderecht beleit van die van Kuuc ende vermoord up de Vste idus van meye.

Int jaer ons Heeren M ende LXI, up de vierde kalende van julio so wart grave Florys van Hollant de Vste grave te Hamaert, tusschen Mase ende Wael, van die van Kuuc versleghen, ende wart begraven te Egmonde, int clooster, met grooten weene.

Int jaer M ende LXX, so quam bisscop Willem van Utrecht ende die buulrigghede1 hertooch Godevaert met banieren, met bosunen ende veel ghescals; daer ieghen quam grave Robrecht de Vriese, grave Boudins sone van Rysele. Ende deez Robrecht was hollants vooghd. Hy quam met blinkenden banieren, blasenden hoornen ende met eenen grooten heer, ende als zy versamenden wart daer een bitter strijt; maer int leste moeste grave Robrecht wijken, ende quamer van, ende verdreven Robrecht uten lande, met Gheertruden, sinen wive, die grave Florys weduwe was, ende metten jongen zoon grave Dieric van Holland. Ende die Hollanders int meeste deel worden dood ghesleghen, ende deez buulrigghede hertooch Godevaert besat Hollant moghendelike iiij jaer.

Int jaer ons Heeren M ende LXXII street deez hertoogh Godevaert jeghen de Oostvriesen ende slouch hem meneghen man af, verbrandese, verheerdese ende dreeffer uut groot roof.

Item int jaer Mende LXXVI street jonghe grave Dieric, van Hollant de zevende grave, eenen grooten strijt te Yselmonde jeghen bisscop Coenraerd van Utrecht, daer die bisscop met hem brochte een groot moghende her, daer tieghens an dander zijde die Hollanders metten scatte van Vlaenderen quamen stoutelike, met haren blinkenden teekenen, ende met haren trompen, vreeseliken lu-

dende vergaderen, ende daer wart anxteliken ghevochten an beeden zijden, ende int lests verloest die bisscop.

Item, int jaer ons Heeren MC ende XXXII so street deez grave Dieric jeghens de Westvriesen in eene arden winter up den yse, ende street jeghen hem ij stride up eenen dach, ende want hem af, daer veel Vriesen doet bleven. Int jaer ons Heeren XIc ende LXVIII so versamede grave Florys, de VIIIste grave van Hollant, een groot heer in eenen starcken winter, dat Vrieslant overal bevrosen was, dat men overal mochte reysen; ende hy quam ligghen in een dorp hiet Scoele, so dat des graven jonghelinghen wilden emmer int lant wesen, so datter een groot deel opsaten1 die moedich waren, veroukeloesden, ende quamen in der Vriesen netlaghen, ende verlorent. Daer ward versleghen heere Symoen van Andwerpen, heere Willem van Voerhout, heere Brandaen van Harlam, heere Florys Voest, heere Gherit zijn broeder, heere Alaert van Egmonde, heere Brune van Lasterchoven, Geerith van Munster, heere Evert van Noerticht, ende worden gebrocht tot Egmonde ende daer begraven met weene.

Int jaer ons Heeren XIc ende XCV so street grave Dieric, van Hollant de neghende grave, jeghen den grave Bouden van Vlaenderen, eenen grooten strijt, te Walcheren, ende graef Dieric want hem af, ende verdreeffene uut sinen pale van Zeeland.

Item, int jaer daerna so street deez grave Diric jeghen den grave Otte van Ghelre eenen bitteren strijt, op Heymenberch, ende grave Dieric want hem af, ende grave Otte quammer van.

Item, int jaer ons Heeren XIIc ende II, so street hertooch Jan [lees Henrik] van Brabant jeghen desen selven

grave Dieric van Hollant, ende die hertoghe Jan hadde in zijnre hulpen den bisscop van Ceulen, den bisscop van Ludic, den hertoghe van Limborch, den grave Haec (?) van Vlaendren, den grave Alof van Cleven ende onderreden desen grave Dieric van Hollant, tot Hoysden1, daer hy lach met lettel volcx, ende met cleenre hoeden, ende benam hem zijn wederkeeren te Hollant waert. Ende als grave Dieric dit vernam dede hy van grooten oetmoet zijn trompen upstoten, ende zijn bannieren ontwinden, ende street jeghen dese voernoemde princen. Hy verloest ende wart ghevanghen. Ende in den selven jare so wart deez grave Dieric ledig, los ende quite ghescolden van tshartoghen hant van Brabant, ende hy gaf den hartoghe iim marc voor die scade die hy hem ghedaen hadde, ende joncheere Willem tshartoghen broeder van Brabant, die hadde grave Dieric ghevanghen, met veel goeder lieden, des anderen daghes voor den Bossche: dien moeste grave Dieric quite scelden.

Int jaer ons Heeren XIIc ende V, grave Willem van Hollant ende van Oostvrieslant, des graven Diericx broeder voors., de Xste grave van Hollant, street ende jaghede metten Zeeuschen wolven den grave Lodewijc van Loon, die te wive ghenomen hadde Aden, grave Diericx zijns broeders eenige dochter, daer hy mede Hollant behuwelict hadde. Grave Lodewijc van Loen lach met sinen tenten up ghesleghen te Voorscoten, ende deez grave Willem lach met sinen heere te Rijswijc, daer grave Lodewijc ontwiec uten velde, ende voer te Tricht, ende liet daer staen zijn tenten, zijn camerghewant, der coepmangoet van menegher ware, zijn provande, zijn ghewapen; scoten uut platen ende van hem2 haer helme ende scilde ende zijn also vliende doot ghesleghen, ghevanghen;

ende zulc1 die van groeter haest van loepen, doe zy die Zeeusche wolven zaghen comen, vielen in den Zijl, by seiden bi den Rijn, ende verdroncken, ende zom andere zijn verdoelt in onweghe, vermeyt, ende van grooter matheden verscict. Oec zoo warenre so vele verwoet dat zy die wiven jaechden, vinghen ende sloughen. Aldus es grave Lodewijc van Loon verjaecht ende verdreven uut Hollant ende Zeelant, by eens wijfs rade, ende nemmeer weder daer in te comen.

Int jaer ons Heeren XIIe ende XXXIV, so trac grave Florys, van Hollant de XIIIste grave, met hertooch Heinric van Brabant de derde, ende met eenen grave Dieric van Cleve, by gheheeten2 van den paeus Gregorius de IXde, ende trocken met eenen grooten heer in die Steedinc Vriesen3 by Bremen, ende versloughen daer in wijf ende kinder; want zy dreven ketterie, ende die broederen sliepen by den zusteren, ende en hielden van paeus, van keyser, noch van niement niet; ende die paeus hadde in voortiden daer in ghesent ij legaten, met veel goeder priesteren, omme dat volc te castien ende te prediken van haren onghelooven; want zy waren omme ghekeert toter oeffeninghen der afgoden, de welcke legaten ende priesteren zy marteelden met menegherande dood.

Item, in desen selven jare so trac deez grave Florys, die een onvervaert prince was, ende nam met hem den grave van Cleven, ende trocken henen tot Cleermont, in Benosys4 teenen Tornoy; want deez grave Florys veel landen ende veel Tornoyen plachte versoucken5 daer hy

grooten lof in vercreech, daer die grave van Cleermont hem verradeliken met sinen Walen hem over den hals viel, ende sloughen den edelen prince doot, daer die grave van Cleven metten Duutschen hem rechtevoort wrac, ende slouch den grave van Cleermont dood, ende verjaechde den heere van Inghel uter stat, die namaels den vrienden groot zoen dede.

Int jaer ons Heeren XIIc ende LIII, up eenen vrijdach, grave Ghye van Vlaenderen, der gravinnen Zwarte Margrieten zone, Tybaut, grave van Ghysen, de grave van Bromount, Jan van Dampier, versaemden een ontallijc heer, alse Vrancoyse, Borgonioene, Picars, Peutevijns, Brabanders, Henewiers, Vlaminghe, ende gaf hem saut1 om dat sy Walcheren winnen souden; daer teghens die roomsche coninc Willem van Hollant sende sinen broeder Florys de Drossate tot Westcappel, met al Hollant ende Zeelant daer jeghens, inder Dunen al heymelic ligghen sculende, tot dat zy up sceepten. Daer trac dees Florys de Drossate met eenen stouten moede tot hem. Daer worden die Vlaminghen ghescoffiert, ontdaen, ende liepen onsedeliken te scepe, wat zy mochten, sonder2 die grave Ghye; [hi] wart ghequetst in sinen voet daer hi nie af ghenas; ende der Vlaminghe worden versleghen Lm man, ende Lm verdroncken, ende Lm ghevanghen, diemen dreef met coppelen, als scape achter tvelt. Men deedse ontcleeden, ende zendense al naect over in Vlaendren; ende elc Vlaminc plucte groen arweten uten velde, ende bondense voor haer scamelheyt; ende deezen bitteren strijt ghesciede up sinte Martins dach in den zomer translatio, die men heet Scuddecorf3.

Int jaer ons Heeren XIIc ende LV, up der octaven van sinte Agneeten, so bleef die edel roomsce coninc Willem versleghen, up den yse te Hooch Houwout van den Westvriesen, ende zy begroevene al heymelike in eens Vriesen huus.

Int jaer ons Heeren XIIc en LVIII up de zevende kalende van meye starf Floreyns de drossate, coninc Willems broeder voors. te Andwerpen, van quetsinghe die hy ontfanghen hadde in eenen tornoye, ende wart begraven te Middelborch in den clooster, met grooten weene: ende deez gaf den Zeelanders haer hantvesten ende haer cueren.

Int jaer ons Heeren XIIc ende LXXVIII so wart grave Florys, de XVde grave van Hollant, rudder ghesleghen van den hertoghe van Brabant, ten Bossche, in eenen tornoy, des dinsendaeghs naer XIII dach.

Int jaer ons Heeren XIIc ende LXXXII, up der VII slapers dach, so street grave Florys van Hollant te Stellinchout, ende want hem af, ende trac voort te Hoochoutwoude, ende vacht daer eenen bitteren strijt, verslouch ende maecte vluchtich alle die Vriesen; ende daer wart ghevanghen een out Vriese: dien wart zijn lijf ghegheven, om dat hy wijsde des conincs Willems graf; ende de zone deden up graven, ende tghebeente scoen wasschen, ende deed legghen in eene scone scrine1 ende wart ghevoert te Middelburch, int cloester. Deez grave Florys maecte thuus te Meemblic, thuus te Widenisse, de Borch te Middelburch, thuus te Nieuwendoren, jeghen de Vriesen, ende der Voghelen Sanc in Harlemerhout, de hoghe zale in den Haghe, ende capelle.

Int jaer ons Heeren XIIc ende XCV, up sinte Symon, ende in den avont, so street grave Florys int Vingherlin

in Borssel, jeghen de Vlaminghe, ende daer warter versleghen meer dan XLVIIc.

Item int jaer daer na deez edel prince wart jammerliken vermoordt by Muderborch, van eenen sinen onderzate, Gheryt van Velsen, up de Vte kalende in julio, ende wart begraven met grooten weene te Reinsborch, in den cloester, ende hy berechte Hollant XLII jaer, harde eerliken, ende was een glorieus prince, schoen van live, starc van crachte, bequame van anzichte, wel ter sprake, grootmoedich van herten, edel van daden, milde van gaven, goet zangher, ende een goet ghelijc rechter.

 
Doemen MCC ende XCVI screef,
 
Doe waest dat grave Florys bleef.
 
Up sinte Jans avont wart hy ghevaen,
 
Up sinte Pieters avont wart hy verdaen.
 
Gheryt van Velsen deed1 metter hant,
 
By Middelburch in Goylant.

Int jaer ons Heeren XIIc ende LXXII, up sinte Philibards dach, so street grave Florijs te Audorp, jeghen de Westvriesen. Daer worden hem afverslegen by Vc goeder liede, als heere Werembout uten Haghe, heere Aelbrecht zijn zone, heer Diric van Raporst, heer Gheerit, zijn broeder, heer Jacop van Wassenaer, Gheerit uten Haghe, Gheerit van Harlem, heer Wouter de Vriese, Baliu van Carmerlane; ende als die Hollanders so vele uutghecoren kempen2 verloren hadden, weken zy achter, tot Eyloo; ende doe zy ghevoelden den harden gheest onder den voet, daer worpen zy weder omme, stoutelic ter weere, ende versloughen daer by de iijc Vriesen.

Int jaer ons Heeren XIIc ende XCVIII, in de Vasten, up de Xe kalende van april, so street joncheere Jan, grave Florys zone, de XVIde grave van Hollant, jeghen de Westvriesen, up Vrouregherft, ende want hem af, ende daer bleven IIIIm vriesen, ende daer bleef een heer ende Jan van der Doortoghen, ende met hem ij goede manne van wapen, die om haer manlike daet te prisen waren in den voorgaen.

Int jaer ons Heeren XIIIc ende III versamede grave Ghie van Vlaenderen uutghecoren wapenteurs1, up dat hy Walcheren winnen mochte. Ende hier jeghen quam joncheer Willem, grave Jans oudste zone van Henegouwen ende van Hollant, harde vromelike, ende voer over een Caedsand, daer hy veel Vlaminghe verslouch, ende keerde weder over in Zeelant, met grooter eeren ende zeghe, ende sonder merren verzamede grave Ghie een nieu her anderwerven, up dat hy dat Zeeusche volc mochte verslaen. Daer teghens quam anderwerven joncheere Willem, metten uutghecoren vechters, die, by verrade van zijns selfs volcke, verloes ij striden up eenen dach, een voor der Verre ende een voor Arnemuden. Joncheere Willem trac uten stride binnen Ziericzee om hulpe, ende grave Ghye volchde hun sonder merren, ende besat2 Ziericzee vj weken lanc, die hi zeere quelde met ghescutte, met slingheren. Ten lesten dede joncheere Willem der steden poorte een up3, ende dede groote scade int heer, so datter doot bleven by xvc Vlaminghe.

In den selven jare, up die kalende van meye, so voer

joncheer Willem uut Zierickzee in Hollant, ende versamede een groot her, om Ziericzee tontsetten, ende quam met bisscop Ghie van Utrecht, zijns vader broeder, in Huninghen, in Duverlant; daer worden zy overvallen in eender deemster1 nacht van heere Jan van Renisse, die den strijt te Corterijc wan, ende ontwecten dat slapende her so onsachtelike, met grooter gheruust2 ende slaghen. Die Hollanders, de Zeelanders ende die Bisdommers, die onsachtelike uut haren slape ghewect waren, grepen haer wapen, ende begonden die viande te wederstane; maer dat en vorderde niet, want die doncker vermalendide nacht wart so ontsienlic deemster, dat sy deen den anderen niet kenden, ende sloughen deen den anderen doot voor haer vianden. In desen stride bleven dood heeren Willem domproost van Utrecht, Claeus Persijn, Willem van3, Diric van Zulen, Zweer van Beverwaerde, stoute ridders, met vele burghers, behalven die in de Goude verdronken. De bisscop Ghye wart ghevanghen ende wart met vaster hoede gheset in Vlaenderen. Joncher Willem quam in Hollant, in een scip van Ziericzee, ende es nauwelic metten live ontgaen. Dit ghesciede omtrent half vastenen.

Int jaer ons Heeren XIIIc ende IIII grave Ghye van Vlaendren, die hem zeere verblide, om heer Jans zeghe van Renisse, voer met ontallicken scepen over de Mase, ende by rade heeren Jans van Renisse so wart grave Ghye opghegheven al Noordhollant, steden ende dorpen, sonder Herlam alleen. De hertoghe van Brabant creecht in zijnre macht, sinte Ghertrudenberghe ende al Zuuthollant, sonder Dordrecht alleen; ende die van Dor-

drecht streden eenen strijt te Yselmonde, daer veel Vlaminghe dood bleven; maer heer Claeus van Putte trac uut met die van Dordrecht, ende verjaechde den hertoghe van Brabant uut Zuuthollant, ende verbrande alle zijn dorpe toten Bossche toe, ende quam weder tsinte Gheertrudenberghe, in den selven name; dat nie sint Brabander en quam ten Berghe, om den exijs op te bueren1.

Item heere Witte van Haemsteden, die grave Florys bastaerde zone was, quam uut Ziericzee met eenen houtboet, zeilden buten omme ende quam te Zantvoort, ende quam binnen Haerlem. Daer vielen hem al de Kermerlanders by, ende ontwant sinen standaert, daer een leeuwe in stont, met eenen blaeuwen bastoene. Dies riepen si, alle man ende wijf: ‘God hebs danc, die ons dit bloet van Hollant toe heeft ghesent!’ Ende toghen alle met hem, uutsloughen die Vlaminghe, waer dat zijse beligghen mochten, tot Leyden toe. Ende doe deez mare ghinc door tlant, ende ment gheware wart te Delft, doe wasser een, binnen Delft, die Ockenberch hiet, nam baniere in de hant ende riep tghecry van Hollant. Daer toghen die van Leiden uut, ende haelden haer ghesellen ter Goude. Ende als grave Ghye dit vernam versamede hy een al te groten heer, ende viel voor Ziericzee darde warf, ende hy hadde bevolen heeren Jan van Renisse de stat van Utrecht wel te bewaren van sinen weghe; want hy hadde in Vlaendren den bisscop Ghye in zijnre vanghenesse; ende grave Ghye leeghdem voor Zierickzee met al te zwaren besete, so dat hy met magnelen, met beeren, met catten, met bliden2, daghelijcx anstormde, sonder

aflaten. Ende men zeit datter vianden so vele waren als Cm ende XXIIm, ja, alsi alreminst waren; behalven die in Hollant over af ghesact waren, ende hadden Utrecht gheset in haren handen.

Item joncheer Willem, die bedrouft jonghelinc was, quam te Dordrecht ende claechde dit, so dat al Hollant in roeren was, ende heer Witte van Haemsteden quam hier uut met al Noorthollant. Daer trac deez joncheer Willem met eenen stouten heer up; dat hy sijn stat ontsetten wilde van den grooten anstorme sijnre vianden. De coninc Philips van Vrancrijc, diemen de Vette hiet, zende in Willems hulpe M ende L grooter scepe van Caleys, en V galeiden, die des coninx ammirael met banieren al vergout1 ende met meester trompers2 te stride brochten. Ende in den jare vorseit, up den tienden dach van Augusto, dat was up sinte Lauwereins dach, versamede dat schipheer, beyde des coninx van Vranckrijc ende dat hollantsce heer, up dat zy die Vlaminghen verdriven mochten, ende haer scepen verzincken in den gronde. Die Vlaminghe bereeden een scip daer toe, dat wonderlike groot was, dat zy ghepect hadden met wasse, met werc, met stroo, met pec ende met salpetre; ende ontstakent, up dat zy dat bernende scip niet lesken3 en souden, ende stierdent met winde, die zy te baten hadden, up dat hollantsce heer; maer dat scip, alst by den Hollanders quam, keerde de wint omme, ende dreef met stroom onder die Vlaminghe. Ende die dat bernende scip stierden4 verbranden zo zeer dat zy spronghen in den stroom, ende verdroncken. Van desen wonderliker aven-

turen creghen beede van Vrancoysen ende Hollanders grooten moet te vechten, ende trocken toe met blinckenden banieren toten Vlaminghen, ende daer began een gruwelic strijt. Die Vlaminghe weerden hem harde stouteliken, eenen dach ende eenen gheelen nacht; maer dat breken der glayen1, ende dat gheclanc der zweerden, dat gheluut van den helmen, dat werpen van den steenen, dat knappen van den armborsten, was so groot, ende dat gheruchte der vechters, dat ment hoorde besceedelic over iiij milen. Ende ten lesten worden die Vlaminghe zo zeere vermoyt dat sy hem lieten van den Hollanders doodslaen, ende werpen in den stroom. Deez coninx ammirael vinc den grave Ghye int leste van den stride, daer die eersaem vader, die bisscop Ghye van Utrecht mede verlost wart uut zijnre vanghenesse, ende men gaf den eenen Ghye om den anderen. Item in desen stride bleven dood Cm Vlaminghe, XIc scepe ende XC costelike paulioene. Item van deser groter zeghe, die deez Willem vercreghen hadde, so verblide hem zijn vader, de grave Jan van Henegouwe, loofde ende dancte Gode dusentichfout, ende cort daer na ruste hy in Gode.

 

Int jaer ons Heeren XIIIc ende VIII so worden over al die templieren up eenen dach dood ghesleghen.

 

Int jaer ons Heeren XIIIc ende IX so worden over al ghebrant de besiecte lieden, ende haddent in gheset over al tvolc te vergheven.

 
Men screef MCCC. VIII ende een,
 
Doe brandemen der zieken menich een:
 
De lieden wouden zy vergheven,
 
Daer omme worden zy verdreven.
 
Men screef MCCC. VIII ende vive,
 
Doe word ghedaen van den live1
 
Die keyser Heinric met venin,
 
Dat hem gaf een jacoppijn.
 
Dusent drie hondert ende vijftien
 
Mochtmen jammer van hongher zien.
 
Nemt van eenre meesen thoeft,
 
Ende van drien crayen des ghelooft,
 
Ende thooft van drien vincken,
 
Daer muechdi de dier tijt by ghedincken2.

Int jaer ons Heeren MCCC ende XXI up der santen dach Johannes ende Pauli doe wart de eerste steen gheleit van sinte Martins torre tUtrecht.

 
MCCCXX ende een
 
So wart gheleit den eersten steen
 
An thuus tsinte Ghertrudenberghe,
 
Hem diet node sien te terghe.
 
MCCCXX ende twee
 
Ghesciede menich Ludeker wee,
 
Te Hoesselt up dat velt,
 
Darer menich bleef onghetelt,
 
Ende bisscop Alof van der Marc
 
Ieghen hem street met heere strac,
 
Up den dach sinte Firmijn
 
Als dit vers seit int latijn:
 
Hoesselt Firminij cruciantur vi Leodinij.

Int jaer ons Heeren MCCC ende XXVI, so vacht een smit eenen camp jeghen eenen juede van Henegouwe. By miraculen onser Vrouwen die juede verloest, ende wart ghesleept.

 
MCCCXX ende acht
 
So waest dat men te Cassel vacht,
 
Daer Vrancrijc wan ende Vlaendren verloes;
 
Des salmen ghedincken altoes.

Int jaer ons Heeren MCCC ende XXXVI, so ruste in Gode die goede grave Willem van Henegouwe ende van Hollant, up de zevende idus van junio, en hy berechte Holland eereliken xxxiij jaer. Beter grave noch zijns ghenoot quam nie in Hollant na zijn doot.

 
Alsmen duust CCC screef
 
Ende veertien effen, doe bleef
 
Menich man dood int Zwin,
 
Up sente Jans avont, meer no min.

Int jaer ons Heeren MCCC ende VII, so ghesciede een mirakel inder stede van Haemstelredaem, van den Heleghen Sacramente, ende in den selven jare so brande Mechelen up tHelich Sacraments avont, ix warf up eenen dach, in sduvels name.

Int jaer ons Heeren MCCC ende XLV, up Sinte Cosmas ende Damiaens dach, so trac de grave Willem van Hollant, de XIXe grave van Hollant, by den clooster tSinte Adolfs buten Staveren, upt lant, als een onvervaert prince, met ontrent vc ghewapent, ende verbrande dat naeste dorp, ende ghinc stoutelic jeghens zijns vianden, ende verweerde hem ter doot toe, ende de Vriesen met ontalliken heer beliepen de Hollanders alle, ende sloughen den edelen grave dood, dat zijs niet en kenden, ende vele meer blever daer verdroncken dan ghesleghen;

want zy onzedelike te scepe liepen. Deez bloedeghe strijt ghesciede up die VIIde kalende van october by Staveren. Gode ontfaerms!

 
Duust drie hondert veertich ende acht
 
Die bisscop jeghen Ludic vacht,
 
Tot Thorines up Haspergouwen
 
Mochtmen den hertoghe van Ghelre scouwen,
 
Die daer menich Ludekeer verslouch,
 
Daer Brabant harde zeere omme loech.

Int jaer ons Heeren MCCC ende XLIX, doe verslouch men die jueden over al, ende in den selven jare ghinghen de cruusbroeders.

Int jaer ons Heeren MCCC ende L zo resen twee partien in Hollant, daer den ghemeenen lande groot ongheval af comen es: die een partie noemt men die Houke, daer die hoverste af waren de heere van Breederood, de heere van der Lecke, die van der Bincorst ende ander veel rudderen ende knapen; de ander partie noemt men Cabbeliauwe, daer de hoverste af waren de heere van Arkel, de heere van Egmonde, Gheerit van Heemskerke ende anders veel rudderen ende knechten. Deez partien stichten in Hollant roof ende brant, vinghen ende sloughen elc anderen, dat daer te voren niet ghesien en was. De cabbelliauwen ontboden heymelicken hertoogh Willem, ende quamen al heymelicken in Hollant. [Hi] wart ghehult ende ontfanghen van den steden in Hollant. Ende als die houxpartie dat zaghen, besetten zy haer casteele, ende voeren van rouwen toter keyserinnen Margueriten, ende claechden haren nood. De cabbeliauwen overdroughen metten steden van Hollant ende besaten der Houcke casteelen, ende wondender in een jaer xvij, ende warpense alle neder. Die keyserinne, die dit zeere torende, ontboet1 hartoch Willem haren evelen moet, dat hy

hem onderwant haer eerlicheit. Die zoon ontboet weder dat de eerlicheit zijn waere, ende dat zijse hem overghegheven hadde, met monde, met zeghel ende met brieven. Daer quamt so verre dat de moeder ende tkint malcander dach stelden, te striden met scepen op der Masen, tusschen den Briel ende sGravensande, om de eerlicheit van Hollant. Die keyserinne brochte uut Inghelant veel goeder liede ende uut Henegouwe, ende dat meeste deel uut Zeelant. Die zoon brochte in sijn hulpe Hollanders, Karmerlanders, ende uut Zeelant vrou Machtelt van Voern, met haren hulpers, ende heer Gheerit van Herlam, ende her Jan van Culenborch, met veel goeder rudders ende knechten uten lande van Ghelre, ende boven uten lande. Die strijt wart groot ende bitter om de zeghe te ghecrighen; doch int leste verloest de keyserinne. Daer bleven veel Ingelsche, ende der vrouwen marschalc van den heer1, de goede heer Costin van Revisse, ende her Florys van Hamsteden. Daer bleef ghevanghen van der vrouwen weghe heer Dirc van Breederoode, die nie in weelde noch in noede dat graefscip van Hollant af en ghinc, noch zijnre ouders negheen. Ende veel goeder lieden bleven daer by hem ghevanghen. Deez bloedighe strijt ghesciede tusschen der moeder ende den kinde up Sinte Martins dach scudecorf, doe men screef MCCC ende LI. Daerna wart dat hoorloghe ghezoent, so dat de keyserinne behilt Henegouwe tot haren live2, ende hy behilt ende bleef grave van Hollant van Zeelant ende van Vrieslant.

 
Mancop in coel3.

Int jaer MCCC en LVIII so wart grave Willem van

Henegouwe ende van Hollant zijnre sinnen bijster, so dat mene sette in seker hoede, daer hy in bleef zijn leven lanc, ende xxxiij jaer daer na in lach. Ende ix jaer regneerde hy, eer hy ziec wart, ende doe men hem Nievelt up gaf doe screef men MCCC en LIII. Ende hy hadde een wijf, hiet Machtilt, des goede hertooch Heinricx dochter van Lancaster, daer hy gheen kint by hadde. Ende hy starf int jaer MCCC ende LXXXVIII up de XV kalende van aprille. Die houxpartie, doe hy sijnre sinnen beroeft was, ontboden hartoch Aelbrecht, zinen broeder, dat hy uut Beyeren quam ende berechte zijns broeder eerlicheit. Ende als hy quam wart over een ghedreghen dat hy Rewart1 soude wesen van Henegouwe, van Hollant ende van Zeelant, ende soude zijns broeder wijf xijm oude scilde alle jare gheven, tot harer leeftocht, ende de partie werder mede ghesoent, dat sy onlanghe hilden. Hierna niet langhe so hadden de cabbeliaus partie een laghe gheleit up Castrichover-Zant, ende hadden verlaeghd heer Reynout van Breederode, ende jaechden tot Castrichoven, inder kerken, daer hem die ghebueren te hulpe quamen, die hem bescudden zijns lijfs. Ende die hem aldus ghevreest hadden reden up thuus tHeemskerke. Daer na cort, up sinte Martins daghe in den winter, bereet hertooch Aelbrecht thuus te Heemskerke, om dat deez ondadighe lieden daer up waren, ende hy maekte hooftman van sinen lieden her Dirc van Pallanen, die daer na heere van Hasperen wart, ende lacher voren xj weken. Heere Wouter van Heemskerke, die niet bet en mochte, dadingde2 met hertoch Aelbrecht, gaf zijn huus up, ende voer in Zeelant te ghisel3. Binnen deser tijt,

als men voor Heemskerc lach, quamen binnen Delf heer Ghiselbrecht van Nieuroden, heere Jan van Karvenen, ende noch veel ander lieden. Deez trocken uut Delf met veel porters in den Haghe, ende sloughen up des hertoghen vanghenesse, ende namen daer uut haer ghevanghene, ende quamen weder binnen Delf. Ende als hertooch Aelbrecht dit vernam quam hy in den Haghe, ende ontboet rudders ende knechten, die onder hem gheseten waren, van beeden partien, zijn mannen, zijn steden ende lant, dat zy by hem quamen ghewapent, ende trac daermede voor Delf des maendaeghs na half vasten, alsmen screef MCCC ende LIX, ende lach daer voren x weken ende ij daghen. Heinric van de Woerd en Ghiselle Wissensoon deden meneghe avonturelike scarmutsinghe alle daghe int her. De hertoghe dede daer op slaen in groote wercke, daer hy de stat mede stormen woude. Binnen desen tiden quam heer Walraven van Valkenborch ende maecte een dading1 tusschen den hertoghe ende der stat, dat zy de stat, behouden haer lijf ende goet, den hertooch up souden gheven, ende daertoe voor haer mesdaet LXm ouder scilde. Des quam die hartoch binnen Delf, des disendaeghs naer Sinxene; maer alle die gaste van buten bleven buten deser voorwaerden, ende quamen uter stat, zo zy heymelicxt mochten, ende behilden al haer lijf, sonder Heveric (sic) vander Woerd; die wart belopen uten kerctorre, daer hy met stormen af ghewonnen wart, ende onthoeft. Her Ghiselbrecht van Nieuroden ende her Jan van Kervenen trocken up thuus te Hoysden, daer zy up beleghen waren een jaer lanc. Ende dit ghesciede int jaer ons Heeren MCCC ende LIX, up de Vste kalende van junio.

 
Martijn Ludekijn Claes ende Cal
 
Dees vier namen wijsen al,
 
Hoe tjaer ons Heeren wart ghescreven
 
Doe Delf in Hollant was up ghegheven.

Int jaer ons Heeren MCCC ende LXII, so dede hertoghe Aelbrecht den heere van Adinghen onthoofden, te Caynoot, om dat hy seide dat hy instrumenten binnen sinen huuse hadde, daer hy den hertoghe zijn slote mede af soude winnen, daer veel onrusten af quam in Henegouwe; want de heere van Adinghe liet na hem vij broeders, diet den hertoghe also na brochten dat hy daer zoene af dede.

 
Luustervijnc Vledermuus Nachtegael,
 
By desen voglen so weet men wael
 
Hoe men tjaer ons Heren las,
 
Doe de strijt te Roosbeec was.

Als men screef MCCC ende LXXXV up den XVden dach van julio, die men heet Divisio Apostolorum, so wart grave Willem van Hollant te ridder ghesleghen van den hertooch Philips van Borgongen, vor den Damme. Ende inden selven jane wart de pays ghemaect, acht daghen voor Kerstdach.

 
Een Meerle ij Struus ende iiij Vincken,
 
Deez drie doen ons ghedincken
 
Dat hertooch Willem tot Niffort street,
 
Van Gelre daer Brabant scade leet.

Als men screef ons Heeren jaer MCCC ende XCVI, so trac hertooch Aelbrecht van Beyeren ende van Hollant met eenen grooten heer in Cumre in Oostvrieslant, daer hy street jeghen de Vriesen, darer vele versleghen worden, ende hy quam met zeghe ende met grooter eeren weder thuus.

Int jaer ons Heeren MCCCC ende III, so lach die edel

voorste, hertoghe van Beyeren, heer Aelbrecht ende grave van Hollant, met sinen zoon heer Willam, ende hadde beleghen Richom xij weken lanc, ende zy gaven hem up huus ende stat, ende zijn bannieren staken ten torre ten huuse boven uut up eenen zoene1.

Item, zo regierde hy Hollant, so rewaert so recht heere, XLVII jaer. Twee wive hadde hy: de eerste hiet Margriete, ende was des hertoghen Lodewijcx dochter van den Brighe uut Polen; die ander vrouwe hiet ooc Marguerite, ende was des graven Alof dochter van der Marc ende van Cleven. Ende hy ruste in Gode int jaer ons Heeren MCCCC ende IIII, up de XVde kalende van januario, ende wart begraven by sinen wive in den Haghe inder Capellen, ende hy liet zyn eerlicheit Willem, sinen oudsten zone.

Int jaer ons Heeren MCCCC ende V, so starf die hertoghe Philips van Borgongen te Halle. In den selven jare so lach hertoghe Willem van Hollant voor Gasperne, ende de bisscop Vrederic van Utrecht voors. lach voor Everstein, ende deez heeren laghen XVII weken voor deez twee sloten, in eenen winter, ende Everstein ward den bisscop up ghegheven, behouden lijf ende goet, des daghes naer Onser Vrouwen dach Conceptio, op de Vde idus van januario; ende Gasperne wart hertoghe Willem up ghegheven des daghes na sinte Thomaes dach apostel, ende verbrant ende gheslecht neffens der erden.

 
Alcmaer Cassel ende Utrecht
 
Hier by weet ghy der jaren recht,
 
Doe hertooch Willem van Hollant
 
Gasperne slechte ende verbrant,
 
Des daghes na sinte Thomaes dach,
 
Daert menich goet man ansach.

Als men screef tjaer ons Heeren MCCCC ende VII, so wart de hertooch van Orliens versleghen te Parijs, up sinte Clements dach, up den XXIsten dach van november.

Item int jaer ons Heeren MCCCC ende VIII belach de heere van Perwijs metten lande van Ludic den elect van Beyeren binnen Tricht, omtrent Sinxenen, ende lacher XIX weken voren, ende in den selven jare, des sondaeghs voor sinte Michiels dach, dat was up de Xde kalende van october, ende de sondach lettre was G, so vergaderden deez edel vorsten: die hoochgheboren prince Jan van Bourgognen ende grave van Vlaenderen, ende die edel hertooch Willem van Beyeren ende van Henegouwe, ende Philips heere van Wassenaer, burchgrave te Leyden, met sinen ij sonen, ende anders vele grooter heeren, stoute rudders ende knechten, daer die Ludeker quamen by Tongheren. Ende deez voorghenoemde prince stonden af te voet, met veel blinckender bannieren ende met grooten gheluut van trompen, ende torden1 stoutelic in tot haren vianden, ja dat ooc nie ghesien en was dat die heeren torden voor haer bannieren. Dan deez twee der Ludekers worden versleghen. Daer ghedeechd tot eenen bitteren stride, so dat men daer vacht bicans ij hueren, ende die Ludekers worden versleghen ende verlorent, ende daer bleffer XXm Vc ende XVI, also men seide. Ende deez bloedighe strijt ghesciede te Alech Accay, ander commen2 up den dach als voors. es.

 
Mosselen Scelvisch ende Spierinc
 
Tjaer ons Heren hier bi ghedinc,
 
Wat men screef hoe langhe tes leden
 
Dat voor Thongeren wart ghestreden.

Alsmen screef tjaer ons Heeren MCCCC ende IX, so heeft

dese hooghe gheborne voorste, hertoogh Willem voors., ghezoent eenen grooten dootslach, des niement ghelooft en was, noch onderwinden en wouden, die de hertoghe van Borgongen ghedaen heeft an sinen neve den hertoghe van Orliens, die God ghenadich zy, dat deez edel prince van Hollant voors. wittelic ende wel ghesoent hadde te Saerters1, des dat ghemeene volc, die inder croonen saten, hem tghemeen ghebet gaven, grooten lof ende danc, ende Gods loen an verdient hadde, hadden zijt wel ghehouden.

 

Deze Kronyk, beslaende in 't geheel 101 bladen klein-folio, word gevonden in een H.S. der XVe eeuw, berustende by de Bibliotheek van Bourgondie te Brussel, Inventaire No 837. Zy werd door zekeren Beyeren (waerschynlyk een herautsnaem) byeenverzameld, en aen Frederik van Blankenheim, bisschop van Utrecht (die zat van 1393 tot 1423) opgedragen, blykens de aenvang, die aldus luidt:

 

‘Eersamen ende gheduchten vaderen, edelen princen ende heeren Vrederijcke van Blankenhem, bisscop der helegher kercken van Utrecht, ende Willem hertoghe van Beyeren ende grave van Julense, edel prince des landes van Henegauwen, van Hollant, van Zeelant ende heere van Vriesland. Ende om dat ic niet en wille dat mijn zin yet verquiste stille te ligghen in ledicheden, so willic die croniken des tijts bescriven, ende van den ghonen eerst daer wy ons beghin afhebben, ende dat ende. Ende want die geesten [gesta] der princhen so wel onder gheminghet sijn, dat mense niet lichtelike scheyden en mach, behouden den geesten haren rechten ganc te behouden, zo willic

dan beghinnen van den jare ons eerste vaders Adams, hoe hy ghescepen wart.

In den name ons Heeren Jhesu Christi, so hebbic, Beyeren, begonnen, som uten latine in corten prosen. In den eersten uut Moyses boucken, voort van Methodius den martelare, dien God liet weten, daer hi lach ghevanghen in eenen karcker, hoe die weerelt eerst began. Vort so hebbic uut Tullius bouken wat hier in ghetoghen, ende uut Orosius boucken, ende sinen croniken, ende uten Ysidorus, ende uut Homerus den griec, ende uten croniken Darii van Troyen des philosophen, ende uut Josephus der Jueden historien dichter, ende uten croniken Vincents die Jacopijn, ende uten croniken Martiniaen, ende uten croniken Willems van Malmesberghen, een muenc van Inghelant, ende uter croniken Inghelbrechts van Gemblous, een muenc, ende was een croniste, die beste een die men wiste.’

 

J.F. WILLEMS.


Vorige Volgende