|
| |
| |
| |
Noordsche sagen.
III. Niala of Nials saga.
(Eindigende met het jaer 1017.)
Van al de yslandsche sagen is deze de voornaemste, zoowel ten aenzien van de samenstelling des verhaels als ten opzichte der karakterschildering. Zy begint met eene voorzegging van den hoofdman Rut wegens de dochter van zyn broeder, de jonge Halgerda, wier schoonheid bestemd was om zoo veel ongelukken aen te brengen.
Rut reist naer Norwegen, waer hy door Gunhilde, koning Harald des grauwen moeder, bemind wordt. Na zyn terugkomst trouwt hy een ryk meisje, dat kort daerna verlangt van hem te scheiden; hy wil haer bruidschat behouden, doch wordt op den althing (de gemeene dingstede) door Gunnar van Hlidarenda, een zeer voornaem man, gedwongen alles weder te geven. Daerop doet Gunnar eenen zeetogt (viking) en bezoekt, by zyne terugreize, Harald Gormzoon en Hakon jarl. Intusschen was Halgerda, het schoonste meisje van Ysland, tweemael gehuwd, en beide keeren verdacht geweest van haren man te hebben om het leven gebragt. Gunnar ziet haer op den althing en trouwt haer, tegen dank van zynen ouden vriend en buerman, den wyzen Nial. Op een gastmael ontstaet er twist over den rang tusschen Halgerda en de vrouw van Nial, Bergthora. Halgerda, om de wederzydsche verbit- | |
| |
tering grooter te maken, doet een van Nials volk ombrengen. Bergthora daerentegen hitst hare zoons op om dit te wreken, en zoo gaet het op een moorden van weêrskanten. Gunnar en Nial betalen immer de gestelde boet en blyven des niet te min vrienden. Doch Halgerda had den zachtmoedigen Gunnar nog in andere strydigheden gewikkeld. Deze gaf haer eens een oorveeg wegens iets dat zy misdreven had, maer het duerde niet lang of hy moest bezuren wat hy gedaen had, en de slotsom van dit alles was dat hy met zyn broeder verwezen werd om drie jaren lang het land te verlaten. Toen zy te samen van hunne hofstede reden stronkelde Gunnars peerd, hetgeen hem deed omzien. Nooyt, zeide hy, is my dit plekje gronds schooner voorgekomen. Het is hier zulk een schoon bouwland, zulke vruchtbare bodem! Ik moet terugkeeren; ik kan niet verder. Te vergeefs bragt zyn broeder hem onder 't oog hoe gevaerlyk het voor hem zou zyn in het land te blyven, hy bleef toch. Eenigen tyd daerna merkten zyne vyanden dat hy alleen t'huis zat, hebbende hy zyn volk uit hooyen gezonden. Vroeg in den morgenstond omringen zy zyne hofstede. Gunnar, die aen het een einde van zyn huis lag te slapen met zyn vrouw en zyn moeder, ontwaekte, op het oogenblik dat zy zyn getrouwen hond doodsloegen, en greep straks zynen boog, waer mede hy een geruimen tyd de vyanden afweerde, zoodat deze reeds op den terugtogt bedacht waren. Daer Gunnar nogtans uit wrok een der pylen opraepte die zy naer hem geschoten hadden, en dien hy weder op hen afzond, tegen den raed van zyne moeder, besloten zy daeruit dat hy zynen voorraed verschoten had, en zy keerden terug. Gunnars boogpees was al spoedig verduerd. Hy vroeg aen zyn gemalin eenige van hare lange hairlokken, ten einde zyn moeder er een streng mogt van vlechten. ‘Is er daer zooveel aen gelegen?’ vroeg zy: ‘Ja, myn leven hangt
| |
| |
er van af,’ antwoordde hy. ‘Dan zal ik u nu,’ sprak Halgerda, ‘de oorveeg betaeld zetten die gy my gegeven hebt. Het scheelt my niet of gy u lang verdedigen kunt.’ Gunnar antwoordde koeltjes: ‘Ider zoekt zyn eer op zyn manier; lang zal ik er u niet om bidden.’ Hy verweerde zich zoo lang tot hy door afmatting bezweek. Vele skalden zongen lofliederen op zyne dappere verdediging. Zyn dood werd door Skarpedin, Nials zoon, gewroken.
Kort daerna gingen de zonen van Nial te scheep en vertrokken uit Ysland. Aen de kusten van Schotland werden zy byna overmand door koning Melkofs aenverwanten; doch Kare Solmondszoon van de zuideilanden kwam toegeschoten, en redde hen. Vervolgens voeren zy naer Sigard jarl op de Orkaden, en verzelden dien op zynen krygstogt. Na verloop van een paer jaren zeilden zy alle naer Norwegen. Het gebeurde, toen zy daer in de baey van Drontheim lagen, dat een Yslander, geheeten Hrapp, hebbende de dochter van Dale-Gudbrand, vriend van Hakon des jarls, geschaekt, om welke daed hy vogelvry verklaerd was, en vervolgens uit wraek 's jarls afgodsbeelden en zyn godenhuis had geplunderd, zyn toevlucht nam tot de yslandsche schepen in de baey, en gelukkiglyk ontkwam op het schip van zekeren Thrain. De jarl, over het ontsnappen van Hrapp verbitterd, greep Nials zonen aen, die hy verdacht hield van kennis gehad te hebben van dit ontvluchten, en nam dezelven gevangen, na een dapperen wederstand. 'S nachts ontliepen zy en begaven zich op den oever der zee, waer Kare geland was, die de belastingsgelden der orkadische eilanden medebragt. Deze verzoende hen met Hakon jarl, inzonderheid op verzoek van Erik, zynen zoon. Nials zonen en Kare deden toen weêr eenige vikingstogten, en keerden daerna naer Ysland terug, waer kare met een van Nials dochters trouwde.
| |
| |
Thrain werd door de zonen van Nial aengemaend om schadevergoeding voor het leed dat zy om zynentwil door Hakon jarl waren aengedaen, en daer hy, by ophitsing van Halgerda en Hrapp, die met elkander zeer vertrouwd geworden waren, Nials zonen bespottede, zoo werd hy door hen gedood. Nial vereffende de zaek, betaelde de volle boet, en nam op zich den zoon des vermoorden Thrains, met name Hoskuld, op te voeden. Toen deze voljarig was vrydde hy naer de hand van Hildigunna, een hoogmoedig meisje, dat met geen ander trouwen wilde dan met een godordsman (landoverste) en daer er, op dien tyd, geen godordschap te vergeven was, liet Nial een vyfde rechtersplaets maken tot opperlandsgeregt. By die gelegenheid werd dus een nieuw godordschap gesticht en zoo kreeg Hoskuld hetgeen hy wenschte.
Zekere valschaerd, Mörd Valgerdsen, was door deze verandering verbitterd geworden. Om de vermogendste der gansche streek te zyn berokkende hy zoodanigen twist tusschen Hoskulds en Nials zonen dat de eerste door den laetsten doodgeslagen werd. Hildigunna bezwoer haer vaders broeder Flose om 't zeerst, terwyl zy het bebloedde kleed van Hoskuld op zyn schouder leidde, om dezens dood bloedig te wreken. Flose beriep de zonen van Nial in regte, en by tusschenkomst van vermogende lieden kwam het zooverre dat Nial kort daerop ten gedinge driedubbele manslagtboete, of 600 zilverlingen, betalen moest. Dit was een zeer groote som, welke door behulp van Nials vrienden alleen opgebragt werd. Toen nu het geld zou betaeld worden liet Flose zich eenige beledigende woorden ontvallen tegen den ouden Nial. Skarphedin antwoordde hem bitsig, en daerop verklaerde Flose den zoen verbroken. Weinigen tyd daerna omringelde hy Nials hofstede met honderd man, en stak er het vuer in. De vrouwen, de kinderen
| |
| |
en de dienstboden kregen verlof om er uit te trekken. Vervolgens trad Flose aen de deur en bood den ouden Nial aen, om ook met zyn vrouw het huis te verlaten. Nial antwoordde: ‘ik wil er niet uit; want ik ben een oud man, onbekwaem om myne zonen te wreken, en in schande wil ik niet leven.’ Nu sprak Flose tot Bergthora: ‘Ga gy er uit, huisvrouw, want ik wil volstrekt niet dat gy er in verbrandt.’ Bergthora zeide: ‘nog jong werd ik aen Nial gegeven, en daerom heb ik hem beloofd dat steeds het zelfde lot ons beiden zou verbinden.’ Wyders sprak zy tot haer kleinzoontje: ‘Gy moet buiten gebragt worden, gy moogt niet verbranden:’ ‘Gy hebt my beloofd, bestemoeder, antwoordde de kleine, dat wy nooyt scheiden zouden, zoo lang ik by u zou willen blyven, en my dunkt dat het beter is met u en met vader Nial te sterven, dan u te overleven.’ Daerop gingen de twee oude lieden naer hunne bedstede, legden zich daer neder met het kind tusschen hun tween, tot dat het vuer ze verteerde. Hun schoonzoon Kare was de eenigste die door den rook van het brandende huis wegkwam.
Kare voer, met onvermoeyden iever, van den eenen hoofdman tot den anderen, om wettige wraek te verwerven, en bragt eindelyk zyne magtige vyanden voor het geregt op den althing. Na dat men daer tegen elkanderen allerlei omwegen van regte gebruikt had, en dat, toen de zaek eindelyk tot bekentenis komen zoude, den eisch werd afgewezen uit hoofde van een gebrek aen vorm, zoo kwam het tot eenen kampstryd op den geregtsberg. Eenigen der vermogendste hoofdmannen bragten middelerwyl te wege dat er een vergelyk gesloten wierd, zoo dat er groote boeten betaeld en alle de brandstichters verbannen en vogelvry verklaerd werden, doch Flose slechts voor drie jaren. Kare was echter daer niet mede te vreden; hy doorkruiste de landstreek, waer zyn
| |
| |
vyanden woonden, en versloeg er van tyd tot tyd eenigen, tot twintig toe, deels alleen, deels in gezelschap van een man geheeten Biorn, die door zyn wyf by middel van dreigementen was aengezet om Kare by te staen, en die bovendien, in weerwil van zyn eigen kleinmoedigheid, wel gaerne den roem van dapperheid wilde verkrygen. Kare zocht wel het meest naer Flose, maer het gelukte dezen weg te komen. Toen stak Kare naer de Orkaden over; want men had hem gezeid dat Flose daer was heengedreven in een storm, dat Sigurd jarl hem had doen vangen, dewyl hy Nials zonen, waervan er twee in 's jarls dienst waren, had doen ombrengen, en dat vervolgens Flose, door het voorbidden van sommigen by den jarl in genade was ontvangen, en thans zyn hofman geworden was. Kare, die al de kusten goed kende, sloop in het hof des jarls, waer hy juist binnen trad toen een van Floses gevolg, zittende op een stoel te midden van eene talryke vergadering, het verhael van Nials verbranding op eene wyze vertelde, die de eer van zynen vriend krenkte. Kare sprong toe en sloeg den verteller dood. De jarl gebood dat men hem zou vatten, doch niemand stond op; want Kare, die vroeger aen het hof des jarls geweest was, werd door allen bemind. Kare zei toen tegen den jarl dat hy zyn eigen dientsmans dood gewroken had, en zelfs Flose moest bekennen dat Kare gegronde reden had voor zyne daed. Dien ten gevolge liet de jarl hem ongelet vertrekken. Een deel van Floses volk viel met Sigurd jarl in den slag van Brian op Ierland. Flose zelf zeilde naer Engeland, waer Kare hem ook weder vervolgde, en een der brandstichters versloeg. Wyders trok Flose naer Italien en ging naer Rome, om uit 's pauzen hand aflaet te bekomen, en na verloop van drie jaren keerde hy weêr naer huis. Kare ook reisde door Frankryk naer Rome om aflaet te erlangen, en scheepte zich van daer
| |
| |
in naer het vaderland, doch leed schipbreuk op de kusten van Ysland in de streek waer Flose woonde, en ging met zyn volk, dat den storm was ontkomen, naer dezens hofstede, om bystand te erlangen. Flose gedroeg zich zeer wel jegens hem, en zette hem aen zyn zyde op de hoogste zitplaets. Toen zy vervolgens volkomen met elkanderen verzoend waren gaf hy hem Hildegunna ten echt.
[Naer het deensch van P.E. Muller.]
J.F. WILLEMS.
|
|
Auteursrechtvrij