Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2

[p. 148]

Lierzang van Sarbievius,
aen de latijnsche dichters van Belgie.

De Belgische letterkunde ontwikkelt zich dagelijks gelukkiger. Reeds is zy tot eene hoogte geklommen, op welke zy nog nooit stond, ten minste in de moedertael.

De latijnsche poëzy steeg hier, vooral in de zeventiende eeuw, op een' verbazend hoogen trap; zoo dat de Nederlanden in dit vak het voor geene volkeren moeten onderdoen, ja, volgens de getuigenis van deskundigen, henallen hierin overtreffen¹.

Talrijk, ja, schier onoptelbaer zijn de namen der Belgische Dichters, welke zich op de Latijnsche Poëzy toegelegd hebben.

De akademie van Brussel heeft zich verdienstelijk gemaekt jegens de vaderlandsche letteren door de vrage eener historische, letterkundige en critische verhandeling over onze latijnsche dichters. Hare prijsvraeg heeft aen de republiek der letteren twee fraeie werken geschonken:

1 Zie Hoeufft's voorrede van den Parnassus latino-belgicus, wiens aenvang aldus luidt: Nullam in universo, qua patet, terrarum orbe inveniri regionem, ubi, a profligatis inde barbarie, magis in honore habitae fuerint, et adhuc habeantur, Graecae latinaeque litterae, quam hoc ipsum, quo patria gloriamur, Belgium, nemo, ut opinor, est, qui inficias fit iturus. En wat verder zegt hy van onze latijnsche schryvers: Tantam sibi famam conquisiverunt, ut exteri quoque fateri non graventur, primas hac parte, sine ullius injuria, nobis esse deferendas.

[p. 149]

't eene getiteld Peerlkamp Vita Belgarum qui latina carmina scripserunt (Brux. 1822), gedrukt in de werken dier maetschappy uit hoofde van deszelfs bekrooning; het andere door Hoeufft opgesteld, onder den titel van Parnasus latino-belgicus, sive plerique e poëtis Belgii latinis, epigrammate atque adnotatione illustrati (Amsterdam. 1819).

En hoe vele namen van dichters deze twee hollandsche schrijvers ook hebben opgenomen, zoo blyven er nog een aental, die hun onbekend waren. Wy drukken daerom hier den wensch uit, dat eenig Belgisch geleerde zich wille bevlytigen, om dit hoogstbelangryke deel der Nederlandsche letterkunde, zoo veel mogelijk, volledig te maken; en bevelen inzonderheid deze taek den eerweerden heer Valentyns, thands te Melle, aen: niet ongunstig als latijnsch dichter bekend, bezit hy eene ryke verzameling van onze latijnsche dichters. Aen dezen verdienstelijken schryver hebben wy de uitgave te danken van Sidronius Hosschius, te Aelst in 1822, met een naem loos dichtstukjen van zijn Eerw. (Ad patriam Sidronii Hosschii) verschenen.

Men zoude in zoodanig werk eenige verspreide stukken van de laetste tyden kunnen opnemen; en deze zouden getuigen, dat de Belgen ook de latijnsche poëzy niet geheel en al verwaerloozen. - De meeste beoefenaers der latijnsche dichtkunst zijn professors in dit vak geweest; zoo als de eerwaerde heeren Cracco en Defoere; de heeren Lesbroussart en H. Lebrocquy, van wie gedichten voorkomen in 't werk Hommages poétiques à leur majestés sur la naissance du roi de Rome (Paris, 1811, II, p. 413 et I, 270); de heer Lambilot, die een brok uit Hoogvliets Abraham heeft overgebracht, en aen wien zijn leerling in de poëzij, de heer P. Lebrocquy, eene Ode heeft opgedragen; de heer Dubois, die Delilles

[p. 150]

Homme des champs heeft overgebracht; de heer De Glimes, die l'Art poétique de Boileau, ook na Goddeau en l'abbé Paul, gelukkig heeft overgesteld. Verdienstelijk maekten zich mede de ridder De Nieuwport; de heeren Piré, Bergeron, Ourry, van Brussel (aen wien wy de naemlooze omzetting verschuldigd zijn van Helmers vergelyking des Rhijnstrooms by Holland) te vinden in den Leuvenschen studenten almanach van 1828; en vooral de heer N.C. Cornelissen. Ook professor Fuss gaf onlangs zyne latijnsche gedichten te Luik uit.

De eenige dichter, die eene volledige verzameling zijner latijnsche verzen in onze dagen uitgegeven heeft, was de ridder Camberlyn; doch deze poëet der koningen is de koning der poëten niet.

By het overwegen des welverdienden roems, dien onze landgenoten zich in het beoefenen der oude letteren hebben verworven, zijn wy aengespoord geweest, om in onze moedertael den schoonen lierzang na te volgen, welken de vermaerde jesuiet Sarbievius aen zijne medebroeders in Belgie richtte, die even als hy de latijnsche lier bespeelden. Deze waerlijk groote dichter, door zijn tijdgenoten den Poolschen Horatius genoemd, en die, volgens H. de Groot, den venuzijnschen zanger somtijds den loef afsteekt, werd in Polen geboren ten jare 1595, en overleed 1640. L.G. Langbein gaf een bericht over zijn leven en zyne werken (Dresden, 1753, 1754).

De Belgische jesuieten, welke latijnsche schrijvers waren, en waervan Sabiewski gewaegd, zijn:

1^o	Bollandus, een wereldberoemd geleerde; van welken de Heer Goethals onlangs eene Levensbeschryving heeft uitgegeven;
2^o	Habbequius. - Jos. Max. van Habbeke, geb. 1580, overleden 1607;

[p. 151]

	Zie over hem Valerius Andreas, Foppens en Paquot, tom. XIV, pag. 203. - Hoeufft noemt hem den Sarbievius van Belgie. Van Habbeke schreef onder andere een lierzang op de Pia disideria van H. Hugo, dit waerlijk oorspronklijk werk, in 't vlaemsch, fransch en engelsch overgezet, en dat ten jare 1626 reeds negenmael herdrukt was;
3^o	Tollenarius. - Joannes de Tollenaer, geboren te Brussel in 1582, overleden 1643. (Zie V. Andreas, Foppens, Paquot, Mém. tom. IX, pag. 53 en Hoeufft). - Hy schreef Speculum vanitatis, sive Ecclesiastes, solutâ ligataque oratione. Op dezen Spiegel der ydelheid zinspeelt onze hier achter staende dichtregel: Als hy onze ydelheid verbreekt.
4^o	Hortensius; geen der Hortensiussen, waer Foppens over handelt, kan dezen zijn. Hy is ons onbekend: even als
5^o	Dierickx;
6^o	Hesius (Guil.), geboren te Antwerpen, schreef: Emblemata (verschenen in 1634). Zie Val. Andreas;
7^o	Libens, Jacob, gaf ten jare 1639 treurspelen op Joseph uit. Val. Andreas en Foppens stellen hem nevens Seneca, die juist niet veel smaek bezat;
8^o	Hosschius. - Sidronius de Hossche (gelijk Paquot te recht beweert en P. Poirters den naem schrijft in zijn Masker van de wereld, bl. 168), geb. te Merckem, by Dixmude, in 1596, op een pachthoefjen, dat men nog bezoekt, en overleden in 1653. Benevens Wallius toonde hy zich dankbaer jegens Sarbiewski, en niemand heeft dien dichter schooner dan hy geprezen^1.

1 Sarbievius, lyricorum recentiorum princeps, a nemine melius laudatus est quam ab Hosschio, III El. 9. Quae gravitas et ardor orationis:

Me certe tua Musa sui dulcedine cantus, etc.

Haec elegia summopere placuit Borrichio de poëtis, I, pag. 143 et Paquot, Mém. II, p. 73. (Peerlkamp, in het beroepen werk).

[p. 152]

Onder zyne Elegien munt vooral uit het schoon contrasterende vers ad somnum. Er is eene aenmerking jegens dit stuk te maken, welke tot dus verre onzen letterkundigen ontsnapt is. Deze Elegie is deels gevolgd na den franschen dichter Desportes, overleden in het jaer dat Corneille geboren werd, namelijk in 1606. Malherbe oordeelde dat la prière au sommeil eene van Desportes gelukkigste stukken was¹, al is hy er niet zoo rykelijk voor beloond geweest als voor zyne andere verzen. De navolging loopt in 't oog:

Approche, ô sommeil desiré;
Las! c'est trop longtemps demeuré;
La nuit est à demi passée,
Et je suis encore attendant
Que tu chasses le soin mordant.
.........
Hâte-toi, sommeil, de venir;
Mais qui te peut tant retenir?
Rien en ce lieu ne te retarde:
Le chien n'abboye ici autour;
Le coq n'annonce point le jour;
On n'entend point l'oye criarde.
Un petit ruisseau doux coulant
A dos rompu se va roulant,
Qui t'invite de son murmure.....

Welke laetste regels de bevallige versen in het geheugen van de minnaren der latijnsche dichtkunst herroepen:

Vicinis tantum foliis immurmurat aura,
Et rivus tremulae lente susurrat aquae.

Overigens weten de vremdelingen ook onzen christelyken Ovidius te waerderen. Lemaire, alsmede Baron, in de

1 Commentaire de Malherbe sur Desportes, OEuvres de Malherbe, pub. par Parrelle. Paris 1825. II, p. 279.

[p. 153]

uitgave van hunnen Ovidius, hebben Hosschius antwoord van Hippolytus, op den zendbrief van Phedra, opgenomen.

Sarbievius spreekt ten slotte van zijn gedicht over den boezemvriend van Hosschius, namelijk Wallius van Cortryk, dien Peerlkamp by misslag tot Bruggeling maekt, geboren in 1599, overleden in 1680, en overbekend.

Wy betuigen niet te weten, waerom Sarbievius onder andere jesuieten niet gewaegd heeft van den grooten Idyllendichter Becanus, geboren 1608, overleden 1683, wiens Moses zoo schoon is.

De namen van deze groote dichters zijn voldoende om den dichterlijken geest der Belgen te vereeuwigen. Wy hebben een grooten voorraed van vertalingen uit dezelven in portefeuille, en hopen die, vroeg of laet, in het licht te zenden.

Van Sarbievius leveren wy hier slechts eene verre navolging.

[p. 154]

Ad amicos belgas.

 

Est et remotos non humilis furor

 

Lustrare Belgas. Ducite, Gratiae,

 

E valle Permessi vagantem

 

Pegason; alipedemque sacris

 

Frenate sertis. Ut micat auribus,

 

Vocemque longè vatis amabili

 

Agnoscit hinnitu! ut Dearum

 

Frena ferox, hilarique bullam

 

Collo poposcit! Non ego degener

 

Ignava cursu rumpere nubila,

 

Terrasque despectare, et omni

 

Vincere Bellerephonta coelo.

 

Jam jamque retrò Carpaton, et procùl

 

Frontem nivalis respicio Craci,

 

Turresque Carcinae, et vetusti

 

Transilio juga Carroduni,

 

Canamque Peucen. Jam Calais supra

 

Zethique pennas et Boreae patris

 

(Quamvis Erechtaeam maritis

 

Tolleret Oritheian alis)

 

Albimque, Rhenumque, et liquidum nihil

 

Tangente Mosam praevehor ungulâ;

 

Jam jam coruscas Andoverpae

 

Cerno domos, dominumque Scaldim.

 

At tu meorum prime sodalium

 

Bollande, salve! non tibi frigido

 

Infusus amplexu, verenda

 

Colla tero. Juvat usque sacro

 

Haerere vultu; sidereum juvat

 

Multoque fetum numine cernere

 

Pectus, redundantemque pleno

 

Ore Deum. Rapit inde Musis

[p. 156]

 

Dilecta cervix, et benè pendulo

 

Attrita multùm pectora barbito

 

Sublimis Habbequi. O Deorum

 

Digne dapes Superûmque cantu

 

Condire nectar, numinis in tui

 

Sinu reclinem Sarbivium sine

 

Duxisse paulatìm beatos

 

Carminis eloquiique fontes.

 

Quis ille vates cominùs obviis

 

Occurrit ulnis? Pectora candidi

 

Nosco Tolenari: flagrantes

 

Nosco genas, animamque semper

 

A Dis recentem. Da, pater, aurea

 

Arcana magni Numinis hospitem

 

Audire: da grandes bibisse

 

Aure sonos, animique totum

 

Libare florem. Quis placidas faces

 

Horténsiani nesciat ingeni?

 

Aut quis Dierixi benignis

 

Longè oculis animam eminentem

 

Suique largam? Quo satis Hosschium,

 

Quo Mortieri, quo pia Wallii, et

 

Libentis amplexu coronem

 

Pectora, quo mihi dulcis Hesi?

 

Heu! digna prisco nomina seculo,

 

Magnasque in ipsis conscia vultibus

 

Portare mentes! quae sereno

 

Dulcè micans sedet ore virtus!

 

Quae fixa vivae gratia purpurae!

 

Qui candor alti proditor ingeni!

 

Salvâque majestate blandum

 

Alloquium, placidique mores!

 

Fertur refuso Deucalion mari,

 

Dùm mersa totis secula promeret

 

Terris, renascentemque jactos

 

In lapides animaret orbem,

 

Mosaeque Scaldisque ad vada nescius

 

Informis auri sorte datam retrò

 

Jecisse glebam: quâ repentè

 

Aurea prosiliêre secla, et

[p. 158]

 

Tersêre gratis nubila vultibus,

 

Irasque purae frontis idoneo

 

Risu remulsêre, et fluentes

 

Sponte suâ pretiosiore

 

Mores metallo, per Rhodanum, per et

 

Fudêre Rhenum. Protinùs et solum

 

Vertêre Fraudes, et remotam

 

Invidiae petiêre Thulen.

 

Hinc ille Belgis oris et eloquì,

 

Cognatus auro, fulgor in omnia

 

Se sponte mittens; ah maligno

 

Nî nova progenies rigeret

 

Contracta ferro, nec toties suos

 

In saeva Reges coepta resorbeat

 

Civilis aestus. Quo perennis,

 

Quo miseros rapit unda belli?

 

Efferte vires, arma domestico

 

Efferte nido, magnanimum genus,

 

Belgae Leones; terra tantas

 

Quae genuit, malè pascit iras.

 

Per vestra frustrà viscera quaeritis

 

Finem laborum. Bella diù strepunt,

 

Quae tertio non rupit hoste

 

Barbarici tonitru Gradivi.

 

Avita restat busta recentibus

 

Cingi tropaeis: restat Achaicum,

 

Restat coronari tricenâ

 

Carpathium Ioniumque classe.

 

Heu! quàm patenti naufragum in aequore

 

Nostri periret dedecus otii,

 

Quantumque de nostrâ videres

 

Phoebe cadens oriensque famâ!

 

Jam tunc Athenis prisca reponeres

 

Panaetianae regna scientiae,

 

Bonaeque desacrata Menti et

 

Templa tuis, Puteane, Musis.

 

Felix et alti, Socrate non minor,

 

Veri magister. Quae tibi porticus

 

Ferventis undaret juventae

 

Agmine! quae, populis theatra!

[p. 160]

 

Qui te tonantem bella Demosthenem

 

Heroës alto pectore ducerent!

 

Aut quae Melitaeo Sophocles

 

Pulpita succuteres cothurno!

 

Tunc me per omnes duceret AEdonas,

 

Dacosque, Thracasque, et Lelegas pium

 

Vocis Boelmannae tonitru, et

 

Magniloqui grave fulmen oris,

 

Quò Spes inani me rapit aëre,

 

Et vector ales! Quidquid id est, tamen

 

Me vate, mox iras perosis

 

Secla fluent meliora Belgis.

[p. 155]

Lierzang.

 

Sic mori placitum improbo

 

Fastidire, semel quod placuit, diu.

 

At certus latiis honos.

 

Et vani haud metuens taedia saeculi,

 

Praestat gratia vatibus.

 

Commirius.

Eene onweerstaenbre zucht sleept my naer Belgies streken.

Bevalligheên! 'k dwael verre van dit oord:

Brengt my het ros van Pindus beken;

Snelt op gewiekte voetjens voort!

Werpt kransen om zijn hals! zoo laet hy zich beteugelen.

Haer lieve lach (gewis!) vermande hem:

Pegaes drijft aen, op breede vleugelen;

Zijn bly gebriesch begroet mijn stem.

Neen! 'k wil de onstuime drift der wolken niet doorklieven,

En spotten met de allengsverdwynende aerd' -

Geen vlammenbrakend monster grieven,

Gelijk Bellerophon te paerd.

'k Zie 't oversneeuwde hoofd des Cacus gints al klimmen;

't Zinkt achter my. Carcinas torenspits

Zie ik van verr' my tegenglimmen,

En 'k vlieg reeds over Calaïs.

In bliksemsnelle vlucht schijn ik door 't zwerk te rennen.

Geen Boreas, die by deez' luchttocht geldt,

Ofschoon hy, op verliefde pennen,

Met dierbre prooi daer henensnelt.

Den kronkelenden Rhijn ben ik voorbygevlogen;

Ik overkruis de liefelyke Maes.

Daer blinkt my Antwerps vest in de oogen,

En 'k hoor der Schelde dof geraes.

Gegroet, Bollandus, 't hoofd van mijn doorluchte vrienden!

Uw naem versiere ook de eerste dit gedicht.

De vlammen, Vriend! die u verslinden,

Ontstralen uw verhoogd gezicht.

[p. 157]

 

Ontfang eene eerekrans uit mijn verrukte vingeren:

 

Geheel mijn ziel ontgloeit op zulk een naem.

 

'k Wil om uw dierbren hals my slingeren,

 

En smelten met uw geest te saem.

 

 

 

Daer roept my Habbeek, die langs deze blyde kusten

 

Zijn liedren uitstort, als een milde vloed.

 

ô, Laet my op zijn boezem rusten,

 

Die bron van zangrig nektarzoet.

 

 

 

Wie snelt my toe, en kleeft in mijn omvattende armen?

 

't Is Tollenaer, tot wien de hemel spreekt.

 

Hy kan het koudst gevoel verwarmen,

 

Als hy onze ydelheid verbreekt.

 

 

 

Ontsluit de oraklen van dien mond me, ô eeuwge Vader!

 

En drinke ik zijn godvruchte toonen in:

 

Zijne onopdroogbre wijsheidsader

 

Verzaê mijn onverzaedbren zin!

 

 

 

Wie kent niet Hortens geest, in stiller vlam ontstoken?

 

Of Diericx ziel, verkwistend uitgespat?

 

En hoe van Hesius gesproken,

 

En Libens naer den eisch geschat?

 

 

 

'k Wil met mijn vriendenarm een Hosschius omkroonen,

 

En Wallius, twee vrienden die 'k niet scheî:

 

'k Bezwijk, met onbezielde toonen:

 

Beklaeglijke onmacht, schrei!

 

 

 

ô Namen, de oudheid waerd! vernuften, rein en edel,

 

Wier hooger afkomst op uw voorhoofd leeft,

 

Wien majesteit rond d'achtbren schedel,

 

En braef heid op de lippen, zweeft.

 

 

 

Men zegt, Deucalion betrad deez' weelge stranden,

 

Wen lachend de aerde uit d'ijsbren oceäen

 

Verrees, en smeet met scheppershanden

 

Goudklompen langs zijn baen.

 

 

[p. 159]

 

Den stervelingen, uit dien worp in 't licht geschoten,

 

Bezielde een veel meer dichterlijk gemoed,

 

En grooter kunstenaers ontsproten

 

Langs kalmen Maes- en Scheldevloed.

 

 

 

Van daer die gulden mond het Belgisch volk geschonken,

 

Die stouter greep op Romes eeuwge luit.

 

ô, Zoo hier slechts geen zwaerden blonken,

 

Geen vuisten hongerden naer buit!

 

 

 

Hoe lang zal burgertwist, met dol vermaek, hier schreeuwen?

 

Verheft, verheft uit uw' gevreesden krocht

 

Den fieren kop, ô Vlaemsche leeuwen,

 

Die 't zegeloof zoo vaek bevocht!

 

 

 

Belg, wil met versche blaên der Vadren beelden kroonen!

 

Zend weêr, gelijk een stouten aedlaersstoet,

 

Uwe onafmatbre handelzonen,

 

Tot waer de laetste zeegolf woedt!

 

 

 

Herstijg' hier Pallas vest, in zwygend puin bedolven.

 

Op, Puteaen! wees hare Socrates;

 

En Stroom' de jeugd, met volle golven,

 

Naer uw gespierde wijsheidsles!

 

 

 

Laet Boelmans eedle mond, als Demostheen, hier donderen!

 

Een Sophocles betrêe, met stouten stap,

[p. 161]

 

Het hoog tooneel! - Wat reeks van wonderen!

 

Geen burgertwist, noch vijandschap!

 

 

 

Is dit geen ydele hoop? Zijn dit geen zoete droomen?

 

Neen! eeuwigvast staet Sarbiewskis woord;

 

En gouden eeuwen zullen stroomen

 

Langs kalmen Maes- en Scheldeboord!

 

 

 

P. VAN DUYSE.