Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2
(1838)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 17]
| |
(Voorwoord).Bemoedigend is het voor den beminnaer der vaderlandsche letteren te zien met hoeveel yver er tegenwoordig wordt gewerkt aen den opbouw der moedertael. De poogingen, door de landregering te dezen opzichte aengewend (hoe weinig strookende met de tegenwoordige vertaling der wetten), zyn algemeen toegejuichd; in Vlaenderen en Braband verryzen letterkundige genootschappen, als het ware uit de puinhoopen van de verwoestingen der vorige eeuwen; jonge schryvers, al vroeg met de kennis van het voorledene doordrongen, treden moedig in de baen, en kondigen zich aen met voortbrengselen waerin de kenmerken des vernufts, der verbeeldingskracht, oorspronglykheid en levendige uitdrukking, op ieder blad doorstralen; in dagbladeren en tydschriften leest men nu en dan nieuwe namen, onder belangryke mededeelingen geplaetst. Maer het grootste kenmerk van herbloei onzer lang miskende letterkunde bestaet hierin, dat zy al meer en meer tot in het huislyke leven dringt; dat het getal der byzondere persoonen, die in dezelve hunne uitspanning zoeken, dagelyks vermeerdert, en dat er zelfs schynen te bestaen, die onder de vruchten hunner uitspanningen kostbaerheden tellen, welke reeds te lang verborgen zyn gebleven. Een vak, by ons het meest beoefend, is het verhalende; niet om zyne gemakkelykheid, want het is op dit vak dat Bilderdyk, in de voorrede van het tweede deel zyner | |
[pagina 18]
| |
Mengelpoëzy, de woorden van den engelschen dichter Buckingham toepast: Though nothing seems more easy, yet no part
Of poetry requires a nicer art;
maer om de geschiktheid van onze tael tot hetzelve. Dat er nogtans by ons in dit vak vele mislukte poogingen gedaen worden, kan niemand ontkennen, en zulks komt vooral daeruit voort, dat sommige onzer dichters al te weinig bekreund zyn over den keus hunner onderwerpen, als ware alle stof daer toe goed, wanneer zy slechts op moord of verkrachting uitkomt. Een andere struikelsteen in dit vak is de behandeling; en weinigen kennen het geheim om aen een droog verhael eene dichterlyke wending te geven, of eene gewoone daedzaek schilderachtig intekleeden, op eene manier die belang verwekt en de aendacht boeit. Dichterlyke verhalen, zeg ik (en daer onder verstaet men Romances, Balladen, Legenden, enz.), zyn in onze tael overvloedig, maer de goede zyn er schaers. Nu, van de verborgene kostbaerheden, waervan ik hiervoren sprak, is my eene perel ter hand gekomen, die ik met vreugd aen den uitgever van dit tydschrift overlevere. Men leze de Ballade, die ik hier volgen laet, en men zegge my of zy verre is van geschreven te zyn in den echten Romancen- of Balladenstyl, waervan de fransche dichter Moncrif, door Feith en Kantelaer, in hunne Bydragen tot de schoone kunsten, als model wordt aengewezen, dien Bürger en Schiller zoo meesterlyk aen de Duitschers hebben getoond, en dien zy zelven van de oude Engelsche en Spaensche gedichten afgeleerd hadden. Het onderwerp behoeft geene breedere ontwikkeling dan in het stukjen zelve. Ieder die langs den grooten steenweg van Gent naer Brugge heeft gereisd, herinnert | |
[pagina t.o. 19]
| |
 Bl. 19.
| |
[pagina 19]
| |
zich den bouwval dien hy, by het uitgaen van Maldegem, ter regter zyde van den weg, heeft gezien. Vóór een twaelftal jaren zag men er nog eenen instortenden vleugel van het oude kasteel, dat weleer aen de prinselyke familie De Croy behoorde, en onlangs eigendom is geworden van den heer baron Pecsteen, te Maldegem. Men heeft er alsdan een teekening van gemaekt, die wy hier gegraveerd mededeelen, en welke men kan vergelyken met de afbeelding in Sanderi Flandria illustrata, II, No 28. Thans bestaet er van het oude prachtige slot niets anders meer dan ‘één torentje en twee linden,’ die nog ‘de schaemle kruin verheffen.’ Daer was het tooneel van het onderwerp der volgende Ballade. De traditie is er zoo naeuwkeurig in bewaerd, als de perken eener dichterlyke behandeling het gehengen. De keus van het onderwerp alleen verraedt genie, de behandeling verraedt er niet min, en men moet zoo veel nederigheid als ware verdienste bezitten om by zulk een voortbrengsel te willen onbekend blyven. - Wy zullen echter in geen geheim trachten te dringen, waervan de kennis toch niets ter zake doet; wy zullen de hen laten voortvaren ons op gouden eyeren te vergasten, zonder ons over den oorsprong van den schat veel te bekommeren, uit vrees van de bron te bederven.
12 Sprokkelmaend, 1838.
Ch. LEDEGANCK. | |
[pagina 20]
| |
Het heerken van Maldegem,
| |
[pagina 21]
| |
Vlaend'ren had nog aen den zeekant
Menig dichtbewassen streek,
Waer de Belg, in vroegere eeuwen,
Cesars adelaer ontweek:
Dáér ook rees de bange noodkreet
Der vermoorden, jong en oud,
En de aloude naem herleefde
Van 't Genadelooze woudGa naar voetnoot1.
Jeudige Arnold was toen leenheer
Van 't getrouwe MaldegemGa naar voetnoot2:
Vlaend'ren had geen braver ridder;
Ieder minde en eerde hem.
Gul en goed was hy den goeden,
Maer den boozen streng en straf;
't Scheen dat de engel van Gods wrake
Door zyn' mond het vonnis gaf.
O hoe zwol zyn hart van wrevel
Als hem kondschap werd gedaen
Van het rooven, branden, moorden,
Op zyn onderzaet begaen:
Ylings vliegt hy hen ter hulpe;
Hy doorkruist het beukenbosch,
Ziet zyn burchtpoort in de scheem'ring,
En weêrhoudt zyn brieschend ros.
Maer, wie fluit daer in de struiken?
Maer, wat ritselt daer door 't loof?
't Is de woeste geuzenbende,
Afgericht op moord en roof.
's Paerden teugel is vermeesterd;
Vuerroers gapen van rondom,
En des ridders trouwste lyfknecht
Staet ook in der roov'ren drom.
| |
[pagina 22]
| |
En een stem roept: ‘Spaert hem, broeders!
Hy was my zoo goed een heer!’
- ‘'t Zy zoo’ spreekt het hoofd der moorders,
‘Dat hy leve, en dat hy zweer'
Nooit te zeggen met den monde,
Noch te schryven met der hand,
Wien als boschgeus hy gekend heeft,
Noch hun schuilhoek in dit land.’
Arnold schrikte, en zwoer: de geuzen
Volgden hem in 's heeren zael.
Luide klonk hun lied in 't ronde,
By de boordevolle schael;
En zy dronken tot de slaepzucht
Zwaer op aller oogen viel,
Wyl, by Arnold, eed en wrake
Hevig kampten in de ziel.
Eensklaps sluipt hy weg: de sloten
Sperren op van zael en poort;
En de wraek, met vleugelvoeten
Dryft hem door de straten voort.
‘Op, myn leenmans! op, myn burg'ren!
Trouwe Maldegemmers, op!
Naer de raedzael!’ en de stormklok
Klept en bomt met klop op klop.
't Raedhuis krieIt. ‘Maekt plaets,’ roept Arnold;
Angstvol deinst men in het rond.
‘Zand, droog zand!’ - ‘Hier is er, ridder.’
- ‘Breid het effen op den grond.’
- ‘'t Is gedaen’ - En nu schryft Arnold
Met zyn voet in 't dunne zand
Waer de wilde geuzen schuilen,
Lang de schrik van stad en land.
‘Nu te wapen, myn vassalen!
Nu het roofnest uitgeroeid!
Brengt ook keet'nen, dat elk moorder
Tot versmachtens zy geboeid!
| |
[pagina 23]
| |
Zy zyn dronken.... dat zy dorsten!
Dat zy hongren tot den dood!
Ja, dit zy hun straffend vonnis:
Dat zy hong'ren tot den dood.
Jonker Arnold, jonker Arnold,
Gryp in Godes regten niet!
Hy alleen verwyz' tot sterven,
Hy alleen; de sterfling niet.
En door honger!.... Kent gy honger,
Weeldeling, die vroeg en laet
Aen des levens feestbanketten,
Blygemoed ter maeltyd gaet?
't Vliegt al burchtwaerts: hof en omtrek
Flikkeren van toorts en stael.
Men dringt binnen: 't rot der geuzen
Ronkt in roes, ter heerenzael.
‘Sleurze naer den diepsten kerker;
Klinkt ze aen ringen; reikt hun toe
Elk één broodje en één kruik waters;
Metselt dan den ingang toe!’
Afschrik stolt hun 't bloed in de ad'ren,
Koude rilt door elks gebeent!
Veertig vastgeklonken moorders
Staen daer roerloos en versteend;
't Brood en 't water wordt gegeven,
Steen en mortel aengebragt;
De ingang wordt steeds naeuwer.... sluit zich,
En.... voor hen is 't eeuwig nacht!
Wreed geschokt is ieders harte;
Arnold schynt alléén gerust:
‘Ik’ zoe spreekt hy, ‘ben hier regter,
Van myn plichtbezef bewust.’
Hy ging slapen; maer de morgen
Had vergrysd zyn ravenhair:
Nog zes morgenden verschenen,
Zilver was zyn ravenhair.
| |
[pagina 24]
| |
Om wat oorzaek? niemand weet het;
Doch men wil dat hy den nacht
Van die zeven schrikbre dagen
Niet te bed hebb' doorgebracht;
En men zegt dat een gestalte
Had gewandeld, al dien tyd,
Langs den gang, die eng en somber
Naer den diepen kerker leidt:
En wat had hem daer gedreven?
En wat had hy daer gedaen?
Was hy aen den muer gaen luistren?
Hoorde hy hun wanhoop aen,
Hun gebeden, of hun vloeken
In den bangen jongsten nood,
Of den wilden lach der stuipen,
Of het reut'len van den dood?
Zeker is 't, dat nooit, na dezen,
Glimlach op zyn lippen kwam:
Weemoed trok hem langzaem grafwaerts,
Doofde stil zyn levensvlam.
Ook de naem van 't edel stamhuis
Stierf met Arnold; voor den tyd
Werd zyn afgeteerd gebeente
By zyn vad'ren neêrgeleid.
En zyn burcht, weleer zoo prachtig,
Is thans niets dan ak'lig puin;
Slechts één torentje en twee linden
Heffen nog de schaem'le kruin:
En men ziet er nog den kerker,
En men vindt nog ieder' ring,
Waer 't verdorde rif der moorders
Eeuwen lang aen keet'nen hing.
A.A.
|
|