|
| |
| |
| |
De torenbrand van Mechelen.
(naer het latijn van L. de Meyer.)
Meyerus instituit reges et dedocet iram
Falsaque Mechliniae deceptae incendia ridet.
Geloof niet licht, of gy wordt licht bedrogen.
Het torenspits, in manebrand gevlogen,
Bewijst dit klaer, ja, zonneklaer, ofschoon
Voorzichtigheid te Mechlen zat ten throon,
En ieders recht werd in haer schael gewogen
Met rypen raed. Gy lacht om 't vreemde feit?
Ik zie 't: u kan haer lichtgeloovigheid,
Ten haren koste, alreeds welsprekend maken;
Maer morgen kunt ge ook aen den dans geraken:
Bedaer dus wat. Waer is de man, mijn vrind!
Die immer voor den spot zich schootvry vindt?
Wie neemt er toch bywijl geen schijn voor waerheid?
Het Godendom, in al zijn hemelklaerheid,
Ziet wel eens los, 'k laet staen de zwakke mensch,
Dien al te vaek de doling koomt bespringen.
Vergeef het my, o Mechlen, zoo ik wensch,
Op Meyers spoor, en deftig, eens te zingen
Van 't geen men noemt uwe aertsonnoozelheid.
Zoo worde elkeen en lust en les bereid.
Wees bly: ik stel u anderen tot voorbeeld.
Gelukkig, dien eens buers gevaer bevoordeelt.
De volgende eeuw, dus goedkoop onderricht,
Zal leeren 't woest en dom gegil verachten
Van allen, die 't gezond verstand verkrachten,
En steeds den brand verwarren met het licht.
't Was nacht, en 't zwerk van 't spade stargewemel
Bezaeid. De maen riep binnen Mechlens muer
| |
| |
Elkeen ten slaep, en dreef langs blaeuwen hemel
Met vollen schijf en onbeneveld vuer.
't Was alles stil in de eenzame natuer.
Geen noorderstorm, baldadig losgebroken,
Kwam langs de gladgekemde vlakte spooken
Des breeden strooms; maer ieder golfjen sliep,
En, spieglend, blonk de maen er op. Ja, diep
Was dorp en stad in zoete rust gezonken,
En dier en mensch aen 't legerbed geklonken;
Als by geval, langs 't ingesluimerd veld,
Waer door de Dyle in duizend bochten snelt,
Een dunne domp zich hief, van lieverlede
Verdikt, en tot een warrelklomp gerond,
Door 't waesmend meir en dampenzwangren grond.
Hy rijst, en rolt naer Mechlens stille stede,
En, door den wind gedreven, blijft hy daer
By 's torens muer stil hangen. Spiegelklaer
Zag toch de maen haer stralen niet besterven
Voor 't wolkendoek, haer aenschijn tergend, maer
Scheen thands den muer van 't pronkgevaert te verwen
Met vurig rood. Zoo, als de vorst van 't licht,
Het reizen moê en reeds ter kim genaderd,
Een schuinschen blik voor 't jongst naer de aerde richt,
Gloeit bosch en berg, die 't wykend licht vergadert,
En schijnt, in weêrgalooze pracht getooid,
Met flonkrend goud en purper overstrooid.
Te middernacht, ter herberg uitgestronkeld,
Ziet iemand gantsch het torenspits ontfonkeld,
En gilt: ‘Brand! brand! ter hulp, of wy vergaen!
De toren barnt, met onverdoovend kraken.
Brand! mannen, op, en schiet ter blussching aen,
Eer hy bezwijk', met ingestorte daken,
En heel de stad verschriklijk weg doe blaken!’
En elk verschrikt op 's burgers woest geluid.
't Nieuwsgierig hoofd steekt men ter venster uit;
En waent, dat door zijn dak de vlam al knettert,
En heft, verbleekt, den sidderenden blik
Naer 't hoog gevaerte, en nijpt dien toe van schrik.
| |
| |
Een zucht ontvliedt den boezem, zwaer verpletterd,
En menig knielt er voor sint Rombaut neêr,
Met weenend oog en opgeheven handen,
En roept: ‘Bescherm uw toren - onze panden!’
't Rumoer wast aen. De noodklok keer op keer
Doorbomt de stad. Als 't overloopend meir,
Vloeit alles uit de leêggestroomde daken
Te saem; men vraegt den eersten, die genaken,
Waer of het vuer ontstond en 't felste woedt.
Men maent elkeen, met wijsberaden voet
Te klimmen, waer de schrikbre vlammen stegen,
Wil hy niet eensklaps 't doorgeknaegde puin
Zien storten op zijn roekelooze kruin.
Nu glimmen 't volk ontelbre fakklen tegen
Uit wijk by wijk; nu rommelt allerwegen
De trommel, en met donderzwaer geschal
Bromt de trompet. Der burgren heer en vader
Vliegt, klimt te paerd, rijdt door het grimlend tal,
Wekt ieders moed, vermaent hen al te gader,
En Trojes nacht keert weêr in Mechlens wal!
Wie zal die nacht in 't daglicht doen herdagen?
Wie geeft haer vlam, haer schrik, haer jammer wêer?
Helaes! waerom heeft Braband geen Homeer?
Het onderstond een Ilias van plagen,
En op één nacht 't tienjarig rampenheir!
Hy valt, hy valt, de toren, grootsch en edel,
Die eeuw by eeuw zag sneuvlen aen zijn voet.
Hy valt, hy valt, die d'ongeschonden schedel
Tot aen den diepverbaesden starrenstoet
Verhief. Hy valt, die de aerde kon verrukken;
Een zeekre baek op 't verste Dylenat
Aen 't scheepsvolk; 't puiksieraed van Mechlens stad,
Voor 't welk de pracht van Babylon moest bukken.
‘Op, Heldenras! op, Burgren! tart en temt
Die hel van vuer! Dien Etna toegedempd!
Sint Rombaut koomt, vol hemelsche genade,
By d'eedlen stut zijn toren toegebracht
(Een christlijk werk!) voorzeker u te stade;
| |
| |
Uw dapper feit reikt tot het verst geslacht,
En Mechlens glans straelt uit die jammernacht!’
Dus opgewekt, voelt elk zijn bloed aen 't bruizen:
Men grijpt en brengt de logge ladders aen,
Vult de emmers, zeult de kuipen, sleept de buizen,
En de yver gloeit langs de opgepropte baen.
Zoo Mechlens kroost den Styx eens op moest pompen
Voor 't moordziek ras, met boomloos vat aen 't plompen,
De zwarte vloed kroop - spoedig ingekrompen.
Het blusschend vocht straelt over huis by huis,
Uit de open keel der spuiten ondertusschen
Hervoortgejaegd, met stormig golfgeruisch;
Doch al de brand is door geen zee te sussen.
Gelukkig, kon men maer den hemeltrans
Bereiken, en, in haer verhoogden glans,
Die vloekbre Maen, uit wraek, voor eeuwig blusschen.
De Burgery klimt deels ten toren op,
En rilt: men waent, op zijn verheven top,
En nu de maen zoo dicht men kan genaderd,
Te stikken in den rook, rondsom vergaderd;
En, bleek van schrik, met sidderende hand,
Plengt gantsch een stroom. Daer plast het nutloos water
Langs ieder oopning neêr met helsch geklater,
De trappen af: ‘Een zondvloed is 't, geen brand!
(Gilt eenig knaep, die lang heeft zee gevaren)
‘Ik tartte vaek den afgrond van de baren;
Sint Simon redde altijd mijn bangen kop,
En nu verdrink ik op een torentop!’
Maer 't volk, dat op de daken zit te kyken,
Roept uit: ‘Triomf! het vuer begint te wyken;
De rookt verdwijnt, en 't starrenheir ontwaekt,
Dat lang de damp had aen ons oog ontschaekt.’
't Herhaeld: ‘Triomf!’ geeft overluide blyken
Van hunne vreugd: 't hart huppelt hun in 't lijf.
En waerlijk, moê van al dat vreemd bedrijf,
Zag reeds de maen de ontstoken morgenstarre
Optreden. ô, Zwenk toch uw zilvren karre
| |
| |
Met minder spoed, beminnelijke Maen!
Dit feit verdient van er by stil te staen.
Als toen Jupijn Alcides kwam verwekken,
Moest gy deez' nacht weêr tot een dubble rekken.
Men houdt goed vol, en yvert drok, en spat
Voor 't laest alom het zegevierend nat,
Om heel en al het maenrood uit te dooven.
Een emmrenry stort, rinklend, neêr van boven,
Ploft op den grond, of kneust des Mechlaers hoofd,
Van herssens en voorzichtigheid beroofd,
Die 's morgens vroeg, wanneer hy al zijn builen
En wonden, hoe gevoelvol ook aen 't huilen,
Op 't legerbed toont aen een' Chirurgijn,
Hem lachen ziet, tot onverdraegbre pijn.
Min forsig storten zomerregenvlagen,
Waer naer 't heelal bleef hygen, loom en laf,
Op 't hooge gras, op eens ter neêrgeslagen.
Het water gudst de torentrappen af;
De wegen zijn herschapen in rivieren,
Waer door het volk ten halven lyve waedt.
De Dyle is leêg geput, den brand te baet.
Men ziet geen kruik meer hare hand versieren;
Zy zit, en kruipt, aêmechtig in het zand,
Nooit zoo Leangst by droogen zonnestand.
Van de andre zy' ziet men twee wagens naderen,
By luid gewoel der schaer, die hunne raderen
Hervoort helpt door het nat, dat om hen spuit.
Deez' zijn bevracht met men'ge vochte huid;
De laetste hoop voor barrenende wanden!
Men sleurt ze omhoog, naer 't opperste der kerk.
Hier yveren niet slechts gemeene handen,
Maer Catoos-zelv' verlichten 't lastig werk.
Hier tobt een deel des Raeds, met zweetend zwoegen,
En weet dus raed en daed byeen te voegen.
Wat zeg ik? 't Volk, met witte of bruine kap,
(Franciscus kroost) vliegt ladder op, en trap,
En vreest niet, om wat bystand aen te brengen,
In vuer en vlam den achtbren baerd te zengen.
| |
| |
Zoodanig gloeit op ieders aangezicht,
In ieders borst, de drift, die niets kan minderen,
Om (even als der Aerde Reuzenkinderen)
Te stormen op den Hemel, en zijn licht!
Maer, Hemel! welk een schouwspel, dat doet beven!
Ik weet niet wat, gestort van 's torens top,
Hangt in de lucht: één gil wordt aengeheven
Uit aller keel, by schrikbren harteklop.
‘God!... (roept het volk, met teedre traen in de oogen)
Wie duizelt daer verschriklijk uit den hoogen?
Ter kwader uer zoog hy de moederborst,
Die de eerste met zijn bloed den grond bemorst,
Voor 't Vaderland gesneuveld, trouw en teeder!’
Een uit den hoop roept, dat hy 't aengezicht
Des mans erkent, slachtoffer van den plicht.
Een Franciscaen zonk uit den trans ter neder;
Zie nog zweeft daer, voor elks afgrijzend oog,
't Geknoopte koord van zijn habijt omhoog!
Het lichaem ploft op de aerd! Wie waegt van allen
Een blik te slaen op dit verpletterd hoofd,
Met bloed begruisd, van brein ter helft beroofd,
Op de armen en de beenen stukgevallen?
Verschriklijk!... van zoo hemelhoog in 't graf
Te storten!... Elk wendt 't bleek gelaet er af.
Een stouter oog durft in het eind' hem naderen.
Wat vindt hy?... Een der Kapucynen-Vaderen?...
ô Neen! hy vindt een koehuid en haer staert,
Des Paters koord in die verheven vaert.
Te lichtgeloovig volk, ô Mechelaren!
Zoo fel geschokt door nietige gevaren!
Wat dolheid, van een hoornig dier zoo licht
Te aenschouwen voor een menschenaengezicht,
Voor baerd en hoofd van eenig' heilig' Pater?
Dit feit nochtans verbaze ons niet te zeer:
't Was niet uw schuld bluschtte uw onbundig water
't Lief maentjen niet, en 't wakend starrenheir,
| |
| |
Na dat ge, om dien verwoeden brand te stutten,
Geen droppel liet in stroomen, grachten, putten!
Het nakroost, dat uw toren in de wolk
Steeds reiken ziet, roept uit: ‘Gelukkig volk!
Waer, ongeknakt, de blijde torenmuren
Niet vreezen dan voor zulke onnoozle vuren.’
18 19/1 36.
Prud. VAN DUYSE.
|
|
Auteursrechtvrij