|
| |
| |
| |
Iets over de spotnamen, aen Belgische steden gegeven.
Er zyn weinig steden, vooral in Vlaenderen, aen wier inwoners, of door byzondere gebeurtenissen, of door de kwaedwilligheid hunner landgenooten, of ook door de afgunst der naburen, geene spotnamen ten deel gevallen zyn. Wy kennen, onder meer andere, die van Gendsche Stropdragers, Brugsche, Rysselsche en Poperingsche Gekken, van Mechelsche Maneblusschers, en Meenensche Wagenwielvangers. Deze spotnamen, aengaende welkers oorzaken, schoon zy ons bekend zyn, wy niets zullen bybrengen, schynen een blaem of eene beschimping aen te wryven op degenen, aen wie zy gegeven worden. Echter moet er, in het dragen van andere dergelyke namen, een onderscheid gemaekt worden, aengezien men voorbeelden, of liever de verzekering heeft, dat er ook bestaen die, alhoewel zy, in den eersten oogenblik, vatbaer schynen voor eene andere uitlegging, wanneer men hunnen oorsprong kent, loffelyk en zelfs vereerende zyn, en, wat meer is, ons de daedzaken welke er aenleiding toe gegeven hebben, moeten doen toejuichen. Onder deze rangschikken wy den schimpnaem van Kinders, door welken de Yperlingen, zoo wel by hunne landgenooten, als by de vreemdelingen, bekend zyn; dit zonder dat de eene of de andere de ware oorzaek van dezen, in den schyn belagchelyken, bynaem, kunnen bevroeden; en dit is zoo veel te min te verwonderen, om dat, zelfs onder de inwoners van Ypre, er zeer weinig gevonden worden, die diesaengaende beter onderrigt zyn.
| |
| |
Wy zullen dan, op onwraekbare oorkonden steunende, aentoonen aen welk geval die stedelingen den naem van Kinders zyn verschuldigd, na voorloopig aengemerkt te hebben, dat wy ons niet kunnen verbeelden waerom de burgers van deze of gene stad, door eenen scheld- of schimpnaem gekenmerkt, vermaek scheppen, ja het schier tot eenen pligt rekenen, de spotnamen die aen hunne naburen of landgenooten gegeven worden, met zekere voldoening luidruchtig te verbreiden.
Willem van Dampierre, zoon van Margareet van Constantinopelen, met welke hy, omtrent vier jaren, het graefschap van Vlaenderen regeerde, begaf zich, met Lodewyk den IX (die aen de kruisvaerders zyne schatten uitreikte), naer Egypte, in 1249. Het volgende jaer werd hy, in eenen veldslag tegen de Sarrasynen, by Mansourah, gevaerlyk gekwetst, en met den koning van Frankryk en een groot aental prinsen en edellieden gevangen, na dat hy, zoo wel als zyne togtgenooten, zich heldhaftig had gedragen.
Het gerucht van dit rampzalig voorval verspreidde zich alom. De Vlamingen betreurden het ongeluk dat Willem was ten deel gevallen, en de gravin Margareet, troosteloos om den tegenspoed van haren zoon, vond niets dat hare sombere droefheid meer kon lenigen, dan alleen met vertrouwen toevlugt te nemen tot hare onderdanen, van wier liefde en genegenheid zy bystand verzocht, om hem uit de knellende kluisters, waer hy in zuchtte, te redden. De prinses kwam, in dit voornemen, naer Ypre, welke stad, in dien tyd, eene bevolking had van twee mael honderd duizend zielen, en met hare uitgestrekte voorsteden in grootte voor geene andere moest wyken. De inwoners, verre van onmedoogend te zyn, wenschten hartelyk tot de verlossing van hunnen vorst mede te werken, en aen de gravin
| |
| |
blyken van hunne verknochtheid te geven: zy waren naeuwelyks bekend met de oorzaek van hare komst, en met het verzoek dat zy, met betraende oogen, aen de wethouders had gedaen, of zy bezorgden haer genoegzaem toereikende middelen om haren zoon in vryheid te doen stellen. Den uitgebreiden handel der zoo werkzaem als vernuftige Yperlingen; hunne betrekkingen met Engeland, Frankryk, Spanje, en andere landstreken, betrekkingen welke te wege bragten een bovenmatig vertier van de lakens die in hunne stad gemaekt, en alom gekend en geprezen wierden, en den overvloed, of, ten minste, de rykdommen die uit dit vertier voortvloeiden, dit al vereenigde zich om de Yprelingen in staet te stellen hunnen vorst uit de handen der vyanden van het christendom te verlossen.
Nu was Willem van Dampierre naer Vlaenderen wedergekeerd, en, eenigen tyd daer na, begaf hy zich naer Ypre, met een gevolg uit de voornaemsten zyner baenderheeren en andere edellieden zamengesteld. De ingezetenen van die stad bevlytigden zich, om hem te doen zien hoe veel voldoening zy in zyne terugkomst hadden. Er was niemand, onder hen, die zyne woonst niet optooide, om een bewys te geven van zyne deelneming in de algemeene vreugd. De wethouders en de ryksten noodigden den grave op een heerlyk avondmael, en hy, vol erkentenis om het eerbewyzende onthael, dat zy hem aendeden, beantwoordde met welwillendheid aen hunne uitnoodiging. Te midden van dit mael, aen hetwelk de lieftaligheid van de gravin en de rondborstigheid van haren zoon niet weinig luister byzetteden, vraegde den prins, in het bywezen van zyne hovelingen en grooten, aen zyne moeder, wie haer de middelen had verschaft waeraen hy zyne vryheid te danken had? Margareet antwoordde, met een gevoelvol
| |
| |
hart: ‘Het zyn onze kinders van Ypre, die ons dit bewys van liefde hebben gegeven.’ Dit trof Willem, al wist hy ook wel wat hy de ingezetenen schuldig was, en hy herhaelde, met een ongeveinsd genoegen, de vleyende uitdrukking, welke van de lippen zyner moeder was gevloeid.
Deze openbare betuiging van de allerlevendigste erkentenis, moest, natuerlyk, de Yprelingen nog meer opwekken, om alles aen het welzyn hunner vorsten op te offeren. Men vind dat twee der meestvermogende stamhuizen van de stad, in deze omstandigheid, op eene allezins vereerende wyze, hebben uitgemunt, en dat Willem van Dampierre hen met voordeelige voorregten begunstigde. Indien dezen prins niet korts daerna het leven had verloren, de Yprelingen zouden, hier aen valt niet te twyfelen, altoos in hem eenen vader, eenen beschermer hebben gevonden. Hoe het zy, in het vervolg, en zoo lang de gravin den schepter voerde, noemde zy, wanneer zy gelegenheid had om van de Yprelingen te spreken, hen altyd hare lieve kinders. Dezen bynaem, wien de kwaedwilligheid, of de morrende onkunde, somwyl, of veeleer meest altyd, een andere beteekenis geeft, is aen de burgers van Ypre gebleven, en zy zyn, in alle tyden, trotsch geweest, dien aen de opregte vorstenliefde van hunne voorvaderen te mogen toeschryven. En wie, onder hen, zoude zich niet vereerd achten, te mogen uitroepen, dat hy afgestamd is van mannen die, door eene zoo loffelyke daed, zich van de bewondering van het nageslacht waerdig hebben gemaekt? Dat den adeldom, niet altoos door verdienste of heldendeugd verkregen, hier zwyge! Graef Willem nu beval, terwyl hy zich noch in de stad bevond, om het geheugen van de Yprelingen, wier schimmen wy een dankbaer offer toebrengen, te vereeuwigen, dat van
| |
| |
dan voortaen, en voor altyd, de wethouders twee leibanden zouden dragen, in zwart laken, versierd met groene franjen, en met de twee einden vastgehecht aen den rug des mantels, met welken zy waren bekleed, wanneer zy, ambtshalve, zich als afgezondenen ergens zouden begeven, en ook wanneer zy in openbare plegtigheden of plaetselyke vreugdefeesten, tegenwoordig zouden wezen. Dit gebruik is, tot by den inval der fransche republikeinen, in zwang gebleven.
Wy zullen hier byvoegen dat, volgens eene overlevering, aen het gesnap van veelpratende oude wyven alleen toe te schryven, eene andere oorzaek tot den bynaem der Yprelingen aenleiding zoude gegeven hebben, namelyk deze: Karel den vyfde, roomsch keizer, die in hoedanigheid van grave van Vlaenderen slechts den derde was van dezen naem, kwam te Ypre, ten jare 1520. Hy zag de lakenhal, welkers schoonheid hy bewonderde. Met een woord, hy vond ze zoodanig naer zynen smaek, dat hy aen den voogd (eersten persoon van het magistraet, dien men in andere plaetsen burgemeester noemde), zynen wensch te kennen gaf om dit prachtig gebouw, dat, in uitgestrektheid, voor geene dergelyke zwichten moet, en waervan wy den waren oorsprong elders hebben bewezen, in eigendom te verkrygen. Den voogd, die, op deze onverwachte begeerte, niet wist wat antwoorden, zweeg stil. Te huis komende, verhaelde hy, gelyk het wel natuerlyk schynt, aen zyne vrouw, de verlegenheid waerin hem het verzoek van den vorst had gebragt. De vrouw, meer geest hebbende, en beter bespraekt zynde dan haren man, zeide hem zonder lang te dralen: ‘wel, indien den keizer de hal wilt en moet hebben, dat hy ze neme en wegdrage.’ De besluitloosheid, om niet te zeggen de dwaesheid, van den voogd, welke hem belet had bescheid te geven
| |
| |
op de begeerte van den keizer, deed hem aenzien voor eenen onnoozelaer, die niets meer wist dan een kind, en, gelyk men zegt, daer stond met zynen mond vol tanden; en van daer zoude, altyd volgens onze oude wyven, den gewaenden schimpnaem komen, nog tot heden aen de Yprelingen gegeven.
En ofschoon wy de styfhoofdige tegenstrevers der naekte waerheid misschien van hunne doling niet zullen terugbrengen, is het ons aengenaem de gelegenheid te hebben gevonden, om de ware oorzaek en oorsprong van den bynaem der Yprelingen, aen onze landgenooten te mogen doen kennen.
LAMBIN.
|
|
Auteursrechtvrij