Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 1

(1837)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum– rechtenstatus



[pagina 26]
De Leuvensche kampvechter, ten jare 1236. Int ander jaer, na Willems rijc,Ga naar voetnootVs 1 So wart een twiste vreeselijc Tusschen Ludicke ende Brabant,Ga naar voetnoot3 Ende ooc van Namen dlant: 5[regelnummer] Deen voer hier, dander daer, Ende verheriden dlant swaer. Een tempeeste quam mede saen,Ga naar voetnoot7 Dat menegen leede heeft gedaen: Tregenet vorsche ende vischen int lant,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Also men clare bescreven vant, Ende daer, na dat dit gesciede, Storven te hans vele liede.Ga naar voetnoot12 Nu hoort van den hertoge Heinricke, Die dander was sekerlike,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Ende die twiste tusschen Ludike met:Ga naar voetnoot15 Daer wart een dachvaert op geset, So dat si quamen ten parlemente.Ga naar voetnoot17 Nu was des bisscops attente Dat hine roepen soude te campe.Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Want hi met orlogen hadde rampe, Dus waende hijt met campe verweeren. Als te perlemente quamen die heeren, Ende si spraken om soene te maken, Waren emmer des bisscops sakenGa naar voetnoot24, 25
[pagina t.o. 26]
Bl. 26.
[pagina 27]
25[regelnummer] Dat men te campe besciede echt, Ende die onder bleve, int gevecht, Dat hi betere dan die dinc.Ga naar voetnootVs 27 Dus hi tenen hantscoe vinc, Ende boeten den hertoge saen,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Diene aldaer heeft ontfaen, Dat hi come opten xl^sten dach, Om dit te verweren, of hi mach. Dus sciet elc vanden anderen nu, Ende voer te lande, seggic u. 35[regelnummer] Die hertoge micte clein hier opGa naar voetnoot35 Ende liet liden; maer die bisscopGa naar voetnoot36 Dede enen kempioen sueken gereet,Ga naar voetnoot37 Den stercsten die men ieweren weet,Ga naar voetnoot38 Ende beloofde hem grote rijchede, 40[regelnummer] Mocht hi den kemp verwinnen mede, Dien die hertoge soude bringen (Die luttel wist van desen dingen). Hi kreech enen kimpe sterc,Ga naar voetnoot43 Die hem vermat in een percGa naar voetnoot44 45[regelnummer] Shertogen kempe te scoffieren wel,Ga naar voetnoot45 So sterke was hi ende so fel.Ga naar voetnoot46 Des es die hertoge onversien, Moet den campe ummer gescien.Ga naar voetnoot48 Dit seidemen den hertoge wale.Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Daer en halp jegen geene tale. ‘So willic mi beraden saen!’ Sprac die hertoge, sonder waen. Hi ontboot hier ende daer, Maer hine vant niemant voerwaer.Ga naar voetnoot54
[pagina 28]
55[regelnummer] Want si alle vernamen sgeens gedaneGa naar voetnootVs 55 En dorster niemant comen ane. Doen liet men den hertoge verstaen danGa naar voetnoot57 Dat te Loven woonde een man, Die waer so utermaten groot, 60[regelnummer] Ende so sterc, dat sijns genootGa naar voetnoot60 Niewer en waer, teeniger stede:Ga naar voetnoot61 Ic segghe u wel die waerhede:Ga naar voetnoot62 Hi soude wel eenen beere binden; Mer men mochte nieweren vindenGa naar voetnoot64 65[regelnummer] Bloeder man in en geen lantGa naar voetnoot65 Dan hi was. Doe sprac te hant Die hertoge: ‘dits ongevoech groot mede.Ga naar voetnoot67 In micke niet op sine bloothedeGa naar voetnoot68 In dien dat hi groot es, 70[regelnummer] Ende sterc, des sijt gewes.’ Dus quam die hertoge, sonder waen, Te Loven, ende entboet saen,Ga naar voetnoot72 Dat hi quame voor den hertoge boude.Ga naar voetnoot73 Hi vroeg hem, wat hi woude? 75[regelnummer] De hertoge sprac: ‘ic heb uwes te doen, Alse voor eenen groten baroenGa naar voetnoot76 Te brengen tenen campioen.’ ‘Neen, heer, des mach ic niet doen, En vechte al om geenen toren,Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Al soude al Brabant sijn verloren!’ ‘Wat segdi, vrient, waendi nu Dat ic wil doen vechten u? Mer comt met mi als een stout seriant,Ga naar voetnoot83 Ende gelaet u als coen ende vaeliant,
[pagina t.o. 28]
Bl. 28.
[pagina 29]
85[regelnummer] In uwen woorden ende u gelaet Als of ghi, al met uwer daet, Sbisscops volc al soudt scoffieren: Als si van u sien die manieren,Ga naar voetnootVs 88 Sal niemen dorren in een percGa naar voetnoot89 90[regelnummer] Jegen u comen; ghi sijt so sterc.’ ‘Heer, en vechte niet, wats gesciet!’Ga naar voetnoot91 ‘Goetman, en begeers ooc niet.Ga naar voetnoot92 En wille els niet, op dien dach,Ga naar voetnoot93 Dan ic u den bisscop tonen mach, 95[regelnummer] Ende dat ghi daer gelaet coenlike, Voer den bisscop, ende stoutelike.’ ‘Dat sal ic wel doen, sekerleken, Ende grote woorden spreken, Stalpen ende wagebaerden met,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Maer en vechs niet, bi mire wet!’Ga naar voetnoot100 Doet was so verre comen,Ga naar voetnoot101 Dat die tijt was genomen Dat men den camp vechten soude, Quam die hertoge also houdeGa naar voetnoot104 105[regelnummer] Met sinen kemp te Ludick waert; Ende die bisscop mede ter vaertGa naar voetnoot106 Quam met sinen kempe saen. Daer sijn die heren te rade gegaen Om dese dinc, of men conde 110[regelnummer] Afgeleggen metten monde Dat men den campe en vochte niet. Die bisscop hem niet wiken liet.Ga naar voetnoot112 Als die hertoge dit heeft verstaen, Ghinc hi tsinen kempe saen, 115[regelnummer] Die hem vraechde, al te hant, ‘Wat est, here, hoe gaet te hant?
[pagina 30]
‘Herde wel, dat seggic u:Ga naar voetnootVs 117 Gelaet u wel ende coenlijc nu, Ic sal hebben mijn gevoegen.’ 120[regelnummer] ‘Here, of ghi wilt, laet u genoegen! Bi mire trouwen, en vechte niet, Wat u ooc daer na gesciet.’Ga naar voetnoot122 ‘Neen, ghi niet, ten es geen noet, Op dat ghi dus vordaen doetGa naar voetnoot124 125[regelnummer] Ende hout u stoutelic int geberen, So salics hebben mijn begeren.’ Dus es hi weder ten heren comen, Die den camp gherne [hadden] benomen, Ja, hadden si geconnen; 130[regelnummer] Maer neen si, hets om niet begonnen. Die corden worden daer geslagen;Ga naar voetnoot131 Gene setelen waren daer gedragenGa naar voetnoot132 Binnen den crite, daer men geredeGa naar voetnoot133 Die kempen sitten in dede. 135[regelnummer] Die hertoge quam doe gegaen Tsinen kempe, die doen saen Vraechde, hoe die saken gingen? ‘Si gaen mi af al mine dingen, Die si mi beloofden ere.’Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] ‘Trouwe ben sculdich onsen hereGa naar voetnoot140 (Sprac die gene), maect peis saen! Oft ic sal uten crite gaen; Want en vechte in geenen saken.’ ‘Help vrient, wat wildi maken?Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] Gingdi enen voet uten crite, Ghi soud worden uwes lijfs juite;Ga naar voetnoot146 Want men sloege u hier ter stont U hooft af, dat si u cont.Ga naar voetnoot148
[pagina 31]
Sit hier noch, ende ic sal gaen 150[regelnummer] Besien wat si hebben gedaen, Die ic over die effeninge liet.Ga naar voetnootVs 151 Ic salt pointen, wats gesciet.’ Dus es hi wech gegaen. Mettien stont op herde saenGa naar voetnoot154 155[regelnummer] Sbisscops kemp, ende nam te hant Scilt om den hals, cluppel in hant,Ga naar voetnoot155,156 Ende gaf hem opt hooft enen slach, Daer die menege toe sach.Ga naar voetnoot158 Ende die gene sat stille noch doe,Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Ende sprac den anderen dus toe: ‘Siet, goede liede, wat meinstu Dattu mi dus slaets nu? Wat hebbic di gedaen ter stede? Ic en seide di heden lede,Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] Noch en mesdede noit man.’ Die ghene quam noch bat an,Ga naar voetnoot166 Ende gaf hem noch enen slach. ‘Ay mi! God geve di quaden dach!’ Sprac hi ten genen, ende greep sijn hooft 170[regelnummer] Met beiden handen, des gelooft; Ende dander spranc achter waert,Ga naar voetnoot171 Om te verhalen sine vaert.Ga naar voetnoot172 Die gene sprac: ‘Bi mire trouwen! Sladi mi meer, het sal di rouwen!’ 175[regelnummer] Derdewerf quam die gene gegaen, Ende dander spranc op saen, Ende laet cluppel ende scilt vallen, Ende nemt den genen daer met allen,
[pagina 32]
Ende werpen onder hem, ter neder,Ga naar voetnootVs 179 180[regelnummer] Ende sloegen met vuusten weder, So grote slagen dat hine saen Van den live heeft gedaen.Ga naar voetnoot181, 182 Doe riepen si, in shertogen side, Die doe waren herde blideGa naar voetnoot184 185[regelnummer] ‘Worpten over die coorde, uten crite, So sijdijs altemael quite!’ Dit dede die gene, ende daer naer Sloech hi hem thooft af daer,Ga naar voetnoot188 Ende die hertoge bleef in dere.Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Ende van desen dage, voort mere,Ga naar voetnoot190 So en was niemant so coen voerdaen,Ga naar voetnoot191 Die hem iet hadde mesdaen, Hine wilden vlus te campe bestaen.Ga naar voetnoot193 Van desen es noch geslachte comenGa naar voetnoot194 195[regelnummer] Te Loven, dat ic wel soude noemen. Getrokken uit een handschrift op papier, formaet in folio, schrift van het einde der XIV^e eeuw, of den aenvang der XV^e, bevattende het vierde boek der Brabantsche Yeesten, voorheen het eigendom der abtdy van Affligem, en thans, by geschenk van den heer P.F. Gysels van Aelst, aen 's ryks archief te Brussel overgegaen. Het geval komt by geen onzer historieschryvers, zoo verre my bekend is, voor. Vermoedelyk heeft men het voor apocryph aengezien, of wel achter gehouden, uit eerbied voor den bisschop van Luik. Slechts in één der andere afschriften van de Brabantsche Yeesten wordt het gevonden, namelyk in dat, hetwelk door Hein van Damme voor de stad Brussel vervaerdigd is, ten jare 1444, bl. LXXVIII en LXXIX. De hier by gevoegde platen zyn gemaekt naer de miniaturen van het eerstgemelde Affligemsche exemplaer. J.F. WILLEMS.
[pagina t.o. 32]
Bl. 32.	voetnootVs 1 Int ander jaer, enz. De dichter bedoelt het tweede jaer na dat graef Willem van Holland zyn vader in het graefschap was opgevolgd; dus 1236. voetnoot3 Ludicke, Luik. - Verheriden, verheirden, veroorloogden. voetnoot7 Saen, spoedig; nog in 't engelsch soon. voetnoot9 Tragenet, 't regende. voetnoot12 Te hans, nu thans. voetnoot14 Dander, de tweede, Hendrik II, van Brabant. voetnoot15 En hoort almede (met) van den twist tusschen Luik. voetnoot17 Ten parlamente, in onderhandeling, en pourparler. - Attente, bedoeling. voetnoot19 Dat hine, dat by hem, dat hy den hertog. In het Brusselsche handschrift leest men: Dat ment beriepe tenen campe. voetnoot24, 25 Hield de bisschop er altyd op aen, dat men eindelyk tot een kampgevecht besliste. Echt is na; waervan echter of achter. voetnootVs 27 Dat die de zaek zou boeten (beteren, gelden, herstellen). voetnoot29 Boeten, bood hem. Brusselsch handschrift: botene. voetnoot35 Micte clein, nam weinig acht. voetnoot36 Liet liden, liet dit voorbygaen, dacht er niet op. Van liden komt overlyden, enz. voetnoot37 Gereet, gereedelyk, zonder uitstel. voetnoot38 Ieweren, ergens. Men zegt nog wel ievers, iewers, in dien zin. voetnoot43 Kimpe of kempe, 't zelfde als kamper, pugil, en nog by Denen en Zweden gebruikelyk. voetnoot44 Vermat, het vermeten had, zich zoo vermetelyk aenstelde. voetnoot45 Scoffieren, verslagen. voetnoot46 So fel. Var. so snel. voetnoot48 Indien de kamp moet geschieden. voetnoot49 Wale, wel, voetnoot54 Maer hine vant, maer hy en vond. voetnootVs 55 Zoodra zy desgenen lichaemsgedaente vernamen. voetnoot57 Doen, toen. voetnoot60 Genoot, weêrga. voetnoot61 Niewer, nergens, ne-iewere. Vergelyk V^s 38. - Teniger stede, Var. doen ter stede. voetnoot62 Var. soe starc waren sine lede. voetnoot64 Mer, maer. voetnoot65 Bloeder, blooder, vreesachtiger. voetnoot67 Var. Die hertoghe dits mi ghevoech mede. voetnoot68 In micke niet, ik en let niet. Var. En micke. voetnoot72 Var. Ende ontboten van Lovene saen. voetnoot73 Boude, stoutmoedig. Var. Ende hi quam voer den hertoghe houde. voetnoot76 Alse voor, als namelyk om voor. voetnoot79 Ik en vechte om geen verdriet, ik vecht niet ter zake van het verdriet of leed dat men u heeft aengedaen. Toren is verdriet. In 't Brusselsch afschrift poren. voetnoot83 Seriant, krygsdienaer. voetnootVs 88 Var. Alsi u sien van desen manieren. voetnoot89 Dorren, durven. voetnoot91 Ik neem het gevecht niet aen, wat er ook geschiede! voetnoot92 Myn goede man, ik en begeer 't ook niet. voetnoot93 En wille els niet, ik en wil anders niet. voetnoot99 Met den voet stampen (stalpen, by Kiliaen pede quatere), en my almede als een waeghals gebaerden. voetnoot100 Bi mire wet, by myne wet, dat is, by myn christelyk geloof! voetnoot101 Doet, toen 't. voetnoot104 Houde, vriendelyk, welgemoed. voetnoot106 Ter vaert, spoedig. voetnoot112 Var. Die bisscop hem niet ghespreken en liet. voetnootVs 117 Heerde wel, zeer wel Var. here wel. voetnoot122 Daer na, Var. daer ave. voetnoot124 Op dat ghi, mis gy. Vordaen, voortaen, voorders, Var. Vorwaert. voetnoot131 Die corden, de koorden. voetnoot132 Gene setelen, gindsche zetels; de zetels, de stoelen van aldaer. voetnoot133 Den crite, het kryt, het strydperk. voetnoot139 Ere, eer, weleer, te voren. voetnoot140 Zoo waer als ik onzen lieven Heer trouw schuldig ben. voetnoot144 Help, voor help God! God help my! voetnoot146 Uws lijfs quite, uw leven kwyt. voetnoot148 Dat si u cont, dit zy u kondig! voetnootVs 151 Over die effeninge, wegens de vereffenings onderhandeling. voetnoot154 Herde saen, zeer spoedig. Var. Ende mettien es op ghestaen. voetnoot155,156 Var. Tsbisscops kempe ende nam saen Scilt om hals, clippel in hant. Ende ginc ten andren waert te hant. voetnoot158 Die menege, de menigte, het volk. voetnoot159 Ende, en nogthans, et etiam. voetnoot164 Ik heb u heden geen leed gezeid. voetnoot166 Die ghene, voor: de andere. Noch bat an, nog meer aen. Var. Voert an. voetnoot171 Spranc, sprong. voetnoot172 Var. Als noch te haelne sine vaert. voetnootVs 179 Werpen, werpt hem. Var. Worpten. voetnoot181, 182 Var. Soe grote slaghe gaf hi hem daer saen Datti van den live saen hadde ghedaen. voetnoot184 Var. Want si waren alle blide. voetnoot188 Var. Sloech men hem dat hooft af saen daer. voetnoot189 In dere, in de eer, in zyn eer. voetnoot190 Voort mere, voortaen. voetnoot191 Var. Alsoe lange als leefde dese man Soe en was niement soe coene voert an. voetnoot193 Hine wilden vlus, of hy wilde hem aenstonds. In 't Brusselsch handschrift: Hi en wilde vluchts te campe gaen. voetnoot194 Geslachte, nageslacht.