Vuur over Soemerië

[p. 164]

Slot.

Lang konden de vreemde soldaten niet in Oer blijven, want ze vonden er geen onderdak en voedsel. Ischbi-Irra en de vorst van Elam trokken daarom zo spoedig mogelijk naar hun land terug.

Koning Ibi-Sin werd als gevangene naar Soesa gebracht. In die éne vreselijke nacht was de uitdrukking van zijn gezicht hard als ijzer geworden. Nin-Sjagga ging met hem mee.

‘Uw gelaat is als een gebalde vuist, mijn Koning,’ zei ze.

‘Liefste,’ antwoordde hij, ‘nu eerst ben ik hard en onverzettelijk. De geest van mijn voorvaderen is in mij ontwaakt.

[p. 165]

Maar het is te laat...... Men zal steeds aan mij denken als aan een man, die aldoor te laat kwam.’

De godenbeelden werden door de vijanden eveneens naar Soesa overgebracht. Gezeten in hun draagstoelen reisden ze van hun verwoeste tempel naar het oosten. Hun sieraden schitterden even heerlijk als anders en ondoorgrondelijk was hun glimlach. Ze schenen zich van de gebeurtenissen op aarde even weinig aan te trekken als de maan zelf.

De dag hierop gingen de jongens en Ikkaroe naar Oer terug.

Ze herkenden de plaats bijna niet meer.

Wat was er over van de vrolijke straten en de gezellige pleintjes? Niets dan rokende puinhopen. Bomen en palmen hieven hun afgebrande stammen en takken als wanhopige armen naar de hemel.

‘Zouden Vader en Moeder en mijn zusjes nog leven?’ vroeg Soesanoe zich af. Hij wist niet, of hij waakte of droomde, toen hij - bij zijn ouderlijke huis gekomen, - zijn vader reeds bedrijvig als een mot in de weer zag, uit de puinhopen van zijn werkplaats en woning te zoeken, wat de moeite waard was.

‘Vader!’ riep Soesanoe verrast.

Sasi-i liet zijn arbeid even in de steek en dwarrelde over de puinhopen naar zijn zoon, die hij hartelijk omhelsde.

‘Nu zijn we allemáál gered,’ riep hij gelukkig. ‘Wij leven tenminste nog. Alles is verwoest, maar dat is alleen een reden om het weer op te bouwen. Maar niet híer, in Oer. Ik denk, dat ik naar Nippoer ga.’

Ikkaroe en Moe-oeroe vonden het huis van Oerba grotendeels verbrand. Maar de grote graanvaas stond nog tegen het houten beschot aan.

‘Moeder!’ riep Moe-oeroe, en hij maakte met Ikkaroe de opening van de nis vrij. En daar kwamen ze alle drie te voorschijn: Agoea en Agala en Gaga-a, wel geschokt door de indrukken van de brandnacht, maar gelukkig gezond van lijf en leden.

[p. 166]

Alleen Oerba kwam niet meer terug......

‘Wat gaan we nu doen, Moeder?’ vroeg Moe-oeroe bezorgd.

‘Wij gaan naar Nippoer,’ antwoordde Agoea. ‘Ik heb heel wat goud en zilver kunnen redden, en mijn broer, die daar woont, zal mij niet in de steek laten. Misschien koop ik een stuk land, - misschien een paar schepen, om een overzeese handel te beginnen. In ieder geval, Moe-oeroe, jíj kunt blijven studeren.’

‘En Ikkaroe, wat ga jíj doen, Ikkaroe?’ vroegen de kinderen toen.

‘Ikkaroe gaat met ons mee,’ zei Agoea tegen de Elamiet. ‘Er is daarginds voor hem stellig wel werk te vinden.’

Zo trokken ze allen naar Nippoer. Sasi-i kreeg een werkplaats bij de tempel van Enlil; Soesanoe hielp hem bij de arbeid, en werd een knap vakman.

Agoea stak haar geld in de zaak van haar broer, die een druk handelskantoor had, en zij kon van de winst, die met haar kapitaal werd gemaakt, onbezorgd leven. Agala en Gaga-a groeiden op tot flinke mensen, en Moe-oeroe ging ook in Nippoer naar de priesterschool.

Ikkaroe vond werk bij Agoea's broer. Hij kreeg het toezicht op de pakhuizen, die de koopman bezat, en zag toe op het laden en lossen van de waren. Natuurlijk werd Ikkaroe door Agoea en haar kinderen in hoge ere gehouden, en hij op zijn beurt vond de ring met de blauwe steen het kostbaarste voorwerp, dat hij ooit had bezeten.

Ajalatoem werd oud. Bij de snuit grijsde ze. Ze behoefde nu niet meer te werken, maar at van het malse gras, dat bij de Zikkoerat van Nippoer groeide.

Af en toe druppelden berichten uit Oer naar Nippoer over. Sommige vroegere bewoners hadden de oude stad weer opgezocht, om daar een bestaan te vinden. Maar de waterwerken

[p. 167]

werden niet meer onderhouden, en het slib van de rivieren dichtte langzaam maar zeker de kanalen en de slootjes.

‘Ik heb een gedicht gemaakt op Oer,’ zei Moe-oeroe eens tegen Soesanoe. ‘Luister......

Toen ze de ellende brachten, toen ze rust en orde verstoorden,
Toen sleepten de Elamieten als een zondvloed alles met zich mee.
Waarom, o Oer, hebben ze u zó onderstboven gekeerd?
De heilige dynastie hebben ze van de tempel verdreven,
De stad hebben ze vernietigd, de tempel geschonden.
Ze veroverden de heerschappij over het land.
Op bevel van Enlil werd de orde geheel verstoord.
De stormnacht van Enlil raasde over het land en sleepte alles met zich voort.
Enlil verpandde zijn hart aan een ander land.
De goddelijke Ibi-Sin werd naar Elam gevoerd......’

Soesanoe vond het gedicht mooi, maar hij vroeg: ‘En is het nu uit?’

‘Dit is nog maar de eerste helft,’ zei Moe-oeroe. ‘Net als bij de geschiedenis van de goede man. De goden gaven hem later alles terug, wat zij hem eerst hadden afgenomen.’

‘Denk je dan, dat Oer herbouwd zal worden, en dat het weer net zo rijk en machtig zal worden als het wás?’ vroeg Soesanoe ongelovig.

‘Het is, of ik héél ver in de toekomst zie,’ antwoordde Moe-oeroe dromerig. ‘Oer ligt verstoven onder het zand van de steppe, en zelfs haar naam doet denken aan een sprookje. De Zikkoerat is een zandheuvel, en een paar vreemde mannen van een volk, dat ik niet ken, rusten uit in de schaduw. Maar wat wíj hebben gevonden aan schoonheid en wijsheid, kan niet verloren gaan...... Wij hebben de tijd verdeeld in weken van zeven dagen, en iedere dag in vierentwintig uren, en later zullen de jongens leren, dat een cirkel 360 graden heeft, zoals óns volk dat heeft bepaald. Onze priesters hebben de ogen van de mensheid naar de sterrenhemel gericht,

[p. 168]

en als men later zal doordringen tot nieuwe geheimen en wonderen, dan heeft het volk van de Soemeriërs de weg gewezen. Onze oude verhalen zullen door anderen worden overgenomen, en opnieuw worden verteld, en wie ze hoort, kan daaruit troost en wijsheid putten. Eénmaal zal Oer, dat nú zo jammerlijk is verwoest, geëerd worden om alles, wat het aan de wereld gaf. Bemerk je wel, Soesanoe, dat het verhaal van de goede man géén sprookje is?’

‘Hoe wéét je dat alles, Moe-oeroe?’ vroeg Soesanoe verwonderd.

‘Soms kan de mens heel ver in de tijd zien,’ antwoordde Moe-oeroe. ‘Er zullen mensen komen, die onze oude stad zullen opgraven. Ze zullen de Zikkoerat zien, en het paleis van de koningen en de tempels van Nannar en Ningal. Ze zullen weten, hoe de straten kronkelden en waar de pleinen lagen, en in gedachten zullen ze er de ezels zien lopen. Misschien zullen ze zelfs vertellen van jou en mij en Ikkaroe en Ajalatoem en al die anderen.’

Soesanoe lachte ongelovig.

‘Het zal een sprookje zijn, dat men dan schrijft, maar het zal toch ook méér zijn dan een sprookje. Een verzinsel en toch ook weer wat anders dan een verzinsel. Men zal er uit kunnen leren, niet alleen, hoe wij leefden, maar ook hoe vreselijk en waanzinnig de oorlog is. Want de oorlog verwoest alles. Alles...... behalve de geest, die niet sterven kan. Die leeft verder en zoekt elders een onderdak en maakt het leven van andere volkeren en andere tijden gelukkiger. Wie zijn arbeid zo goed mogelijk verricht, Soesanoe, arbeidt aan iets, dat door geen vuur verteerd en door geen Elamieten en Ammorieten verstoord kan worden.’

Moe-oeroe keek peinzend voor zich uit.

Hij zag Oer weer in vlammen opgaan. Maar hij zag ook, hoe de oude stad onverwoestbaar straalde in het rijk van de Mensheid. En hij wist: dít was het verhaal van de goede man, dat voor mensen, steden en volkeren geschreven werd.