Rob Nieuwenhuys. Leven tussen twee vaderlanden

[p. 107]

Javaanse horoscoop van Rob Nieuwenhuys
Frits van den Bosch

[Frits van den Bosch is de schrijver van de bij Querido in 1978 verschenen verhalenbundel Het regenbuis en andere verhalen. Hij schreef ook een zeer doorwrocht en deskundig artikel over ‘Der javanische Mangsakalender’ in de Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, deel 136, blz. 248-282. Hieronder volgt de horoscoop van Rob Nieuwenhuys in de vorm van een brief, vandaar de aanhef ‘Pak Rob’. Van den Bosch gebruikt de moderne Indonesische schrijfwijze (u=oe; y=j; c=tj en j=dj). Er valt niet aan te denken alle woorden te verklaren.]

Pak Rob, Je werd geboren op 30 juni 1908 (dat is Jumadilakir jawa Zé 1838, of 1326 volgens de telling van de Hijrah). Dat jaar viel in de windu ‘Âdi’ (die in de wuku Langkir begon). Âdi betekent ‘linuwih’ - optimaal. In die windu gebeurden een massa dingen die niet beter konden uitvallen. (Het jaar 1914 viel natuurlijk in een andere windu, een tijdperk van geruchtmakende zaken, zoals de moord op Pangéran Si Anu in Sarajewo.)

30 juni 1908 viel op een dinsdag/wagé (waarover straks). De daarop volgende zondag/wagé was de dag waarop je je eerste, kleinste, cyclus van dagen, een pasaran, had volbracht. Je navelstreng werd op die dag geacht afgevallen te zijn (als behorende bij de placenta zal hij begraven zijn onder het huis). Op deze dag werd je symbolisch opgenomen in de maatschappij der mensen, de mensen die elkaar op de pasar ontmoeten. Je was nog te klein om mee naar de pasar te gaan, daarom kwamen de mensen bij jou thuis om jouw slametan ‘Pasaran’ of ‘Puputan’ te vieren. Daarbij werd ‘jajan’ gepeuzeld om de tijd gezellig door te brengen. Deze dag was anders niet zo'n beste. Er wordt van gezegd: ala sarik = er rust een vloek van God op. Van de andere coördinaten bespaar ik je het meeste (ze hebben betrekking op de geboortedag, en dat was dus nu niet het geval), alleen: ahad = 5, wagé = 4, samen 9 = Lakuning Angin, wat wijst op ongedurigheid; en (ander systeem) ahad = 6, wagé = 4, samen 10 = Satriya Wibawa, wat wijst op leven in luxe en bevrediging van de zinnen. Op deze dag dus rekening houden met die gegevens en beheersing oefenen. Je ongedurigheid mag je afreageren op de jacht: bebedaga olèh! maar bedien je liever van een sarat, japa of rapal om het wild, dat anders op de loop zou gaan, tòch te verschalken. Het branden van menyan [wierook] is uiteraard nooit weggegooid.

Je geboortedag, selasa/wagé, levert, als we de neptu's in rekening brengen, op: selasa = 3, wagé = 4, samen 7 = Lakuning Bumi, wat twee reeksen interpretaties toelaat: ‘cugetan-atèn’ = moeilijk van humeur, zwijgzaam en asociaal/tidak takuten, tidak aralan = onbevreesd en niet weer-

[p. 108]

houden door kleinigheden. Flirten met personen van het andere geslacht is er zeker bij.

Een en ander wordt gekleurd door de prognoses voor de wuku Gumbreg (waarin je geboortedag viel):

De godheid is Cakra, onder wiens bestier je kunt uitmunten boven anderen, je spreekt raak en duidelijk, je behoeft geen smoesjes of voorwendsels om een houding in de wereld te vinden (rila karana rai). Je boom is de waringin, zodat je bescherming biedt aan je medemensen. Je vogel is de ayam-alas, wat betekent dat je je gedachten voor je houdt, maar desondanks door de groten in den lande gaarne geraadpleegd wordt. Men luistert gaarne naar je, want: manis-arum wicarané. Je ‘huisje’ of candi of gedong, waarmee je sociale image gemoeid is, staat terzijde en op de achtergrond, wat betekent dat je ‘rila ing donyané ora nganggo karana rai’ = zonder pretenties of ontevredenheid leeft in een wereld die ervan barst. Klopt het zo'n beetje?

Gevaar dat jou speciaal kan treffen: verdrinken. Om dat af te wenden kun je een slametan houden van ‘sega pera dandangan beras sapitrah, lawuhé pitik barumbun kang lumancur dipindang, kuluban warna sanga, salawaté 4 kètèng, dongané Rajukna’ (andere lezing: Rujuk = Terugkeer). Dus van korrelig, rul gestoomde rijst, een hoeveelheid van een pitrah (zoveel als er in je samengevouwen handen gaat), daarbij als toespijs een bont gespikkeld jong haantje en gestoofde groenten van negen soorten. 4 kèpèngs voor de priester (volgens een ca 200 jaar geleden geldende koers). Het gebed is ‘Rajukna’. Elders gelooft men niet in ‘sega pera’ maar beveelt ‘sega puien’ - zacht gekookte rijst - aan.

Tot zover uit contemporaine bronnen.

In een manuscript van Semarang, 1816, heet het: gebruik geen vlees van een rode kip (hierboven was hij bont gespikkeld). Gebed: Rasui en Suléman. Rinkel godong = niets met bladeren van doen hebben (en hoe dan met de kuluban warna 9?). Baadt in water van de pandita gekocht, en wel in een gebatikte badkain. Als je ziek bent, neem dan lempuyang, voor de helft opdrinken en voor de andere helft op je buik smeren.

Niet elke selasa/wagé is een slechte dag, maar zeker in de helft van de gevallen moet je niet op straat gaan, om ongeluk te voorkomen. Aanstaande selasa/wagé = 30 september, en ahad/wagé = 5 oktober.

Aantekening van Rob N.: deze horoscoop, hij klopt wel, hij klopt niet, ‘moeilijk van humeur’: ik geloof niet, ach, misschien toch wel; ‘zwijgzaam?’ beslist niet, ik praat juist teveel (ngòbròl); ‘onbevreesd’: nou, ik weet niet, hoor; ‘ongedurig’: ja; selasa/wagé en ahad/wagé zijn inderdaad slechte dagen voor mij. Mijn moeder waarschuwde mij ervoor en ik mocht (dat klopt dus) op ahad/wagé nooit uitgaan, ik werd zelfs van school weggehouden. Ik heb als kind een ernstig ongeluk gehad (ik werd overreden). Dat was op ahad/wagé toen ik tòch de straat op ging.