|
| |
| |
| |
No. 46
Maandag, den 27. Augustus.
Quid juvat immensum te Argenti pondus & Auri,
Furtim defossa timidum deponere terra?
DEn Ontleeder der Gebreeken zal het Karakter van een Mof afschetsen, Sans Ceremonie, want hy heeft al te diep gekeeken in de Put des Weerelds, om niet te weeten, dat men nooit Roozen maar altoos Eykels moet strooyen voor de ondiscreete Zwynen; en dat een Auteur die zyn Leezers aan boord klampt met een Drie Deks Inleyding, gelyk ik aan een Saletist, die by gebrek van een overgehaalde Haan, de Juffers amuseert met een Delfsch Praatje, Wit en Blaauw, en Blaauw en Wit, en voor de rest is 't Adieu Madame, a demain, en Wip is de Sperwer.
| |
Het Karakter van een MOF in zyn Overkomst.
Een Mof is veeltyds een Dier dat zyn Geluk verschuldigt is aan een genadig Gesternte, en aan een Proef houdende Onbeschaamdheyt; en veeltyds is hy zo wel zyn Geboorte, als zyn Naam, de- | |
| |
bet aan Jonker Spekhals, die gevictualieert met Maarts Bier, Zaurkraus en Metworst, de Boeren 't Vel, doch de Boerinnen 't Hembd over 't Hoofd haalt. Wanneer hy zo ver gevordert is, dat hy de Drie Quarts Letters van den Schoolmeester Stortentuyn leezen, en dat hy zyn Doopnaam schryven kan met de welversneede Pen van Zwavelstok, wort hy uyt Avontuuren geschikt, na het Y, de Maas, of de Merwe, en hy slacht daar in een Schot, daar hy neervalt, blyft hy voor altoos roesten.
Het zou een Airtje van de Vegt tot aan de Ganges zyn, indien den Anatomist der Feylen de onderscheyde Staaten zou willen afschetsen die een Mofomarmt, om in den beginne aan den Broode, en naderhand aan de Weelde te reyken, des zal hy 'er thans een op 't Getouw zetten, die zig adresseerde aan de Godes der Zywormen, en zo veel Velds afliep op zyn zwaar beslaagen Hoeven, tot dat hy den Overvloed by de Hoorns, en de Wellust by de Tuyten kreeg, waar mee hy zig zo lang vermaakte, tot dat de Dood, die als een eerlyk Hannekemaayer zo wel de Distels als de Klaver maayd, hem het Gras des Leevens onder de Pollevyen weg poetste.
Een Mof dan arriveerde aan 't Y, en hy vloog als een Avond-Mot in een keurlyk Magazyn, alwaar hy in den Qualiteyt als Jongen toeley om eerst de Konst, en om naderhant de Klanten te verrooveren. Hy heeft meer als eens in Vertrouwenheyt vertelt aan een van zyn Pannelekkers, dat hy gewoon was van met de Kat, die nevens hem een Hoek van de Keukenhaard besloeg, te speelen, en dat hy uyt het Geluyt van Poesjes zilvere Bellen, zyn toekomende Gelukzaligheyt had weeten te voorspellen. Hy had meer Oogen als een Stolwyksche Kaas om de Loosheyt na tespeuren, meer geveynsde Onderdaanigheeden als een Kerkbedelaar om de Harten van zyn Meesters te winnen, en meer werkelyke Gebaaren als een Bouwkonstenaar, die de versteende Harten der Metszelaars, en de Kwastige Zielen der Timmerluyden moet bestieren.
Na dat hy eenige Jaaren binnens monds die Dienstbaarheyt uytgevloekt, en de Wetenschap had bemachtigt, ley hy toe om een gegoede Juffer te bekomen, en of schoon hy ontrent zo veel Religie had als een Olivier Cromwel, echter vervolgde hy 'er een uyt een zekere Familie, in dewelke de Deugd juyst niet altoos Erflyk, maar waar in het Geld altoos vry Familiaar was geweest: En nu stelde hy vast, Dat 'er niets Snoods stak in 't Profytelyk, derhalve droomde hy
| |
| |
nergens van als van Goude en Zilvere Huysgoden, een yzere Geldkist was zyn Outer, de Muntmeester zyn Wicghelaar, 't Goud zyn G** heyt, en een dagelyksche Winst was de Santinne, voor dewelke hy duyzende Mofsche Litanien prevelde in een overgeeflyk Accent.
Zyn naaste Vrienden waaren zyn grootste Vyanden, indien arm, en hy schrikte vry Heviger op de Verschyning van een groene Neef, of naakte Bloedverwant, als een eenzaame Woekeraar verschrikt op het Bedel-Request van een assurante Landlooper. Doch wanneer hy gewaar wiert, dat 'er geen kans was om hun armoedige Vervolging te ontspringen, gaf hy hun tot een Aalmoes Steenen en bittere Woorden, in sté van Brood of Spys. Na maate dat zyn Geluk oprees, rees zyn Behoeftigheyt op, want een Mof is doorgaans zo arm in de Overvloet als in de Behoeftigheyt, zynde zyn Zwynen nog gemakkelyker teverzaaden met Eykels, als een Mof te vergegenoegen is met Rykdommen.
Een Mof is veeltyds vergezelschapt door de nootlottige Hartstogten, Vrees en Wanhoop; de eerste schreeuwt; Wachtje voor 't Verlies wanneerje iets waagt! en de tweede brult; 'k voorzie een Schaersheyt zo je iets verteert!
Zo dat zyn Mammon zig niet wenden mag nog keeren,
Dan daar het Mofschap merkt, dat hy die kan vermeeren.
Indien een klaare Winst hem toelacght, is myn Heer
De Domheyt Welkom, en hy schreeuwt dan; Ha hoe teer,
Is dat Stuk Stof! ja 't is vry ryker als de Franssen,
Of Brit of Weener Ploeterkanssen,
Ooit zetten op 't Getouw; en dat Dessein en kon
Me' ooit niemant nadoen, 't schynt een Bloemstuk van Mingon.
Doch zo een schraale Bloed zyn Stoep maar wil genaaken,
Keert hy de Schaarssietyt den Nek.
Ruk vry een Tyger 't Lam uyt zyn bebloede Bek,
Dat 's alzo maklyk als by 't Bakbeest in te raaken.
Hy was door 't Noodlot tot het Huwelyks Wee en welgegoede Zorgen geschikt, en uyt dien hoofde aan 't Wyfen aan de Winkel verslaaft. Hy voldee démoedig de Requesten dier beyde, en genestelt zynde in het tierenste Deel der Stad, gong hy voorspoediglyk voort met voorzichtige Stappen, en hy verrykten zo schielyk
| |
| |
als een Champignon opkomt, onderwyl dat zyn Vroome Nabuuren, onder 't luysteren na de Wekker van hunne Gewissens, langzamer beweegingen hadden in Voorspoed, en de Hielen der Lukgodes moesten naloopen.
Hovaardig was zyn Ziel, Ootmoedig zyn Gelaat,
Uytwendig was hy Sant, doch Duy*** met 'er Daat,
Die als een Abderiet zig kon te barsten Liegen,
Ja zelfs een Genuees verschalken en Bedriegen,
Wanneer hy door de Wicghelroe,
(De Winkel-El) uw Beurs belaagde', en dankje toe.
Hy zat zo waakzaam in zyn Kantoor te loeren, op zyn Klanten, als een Klapwaker in zyn Huysje zit te luysteren na de Krakeelen der Vagabondeerende Dronkaards; en zyn leedige Uuren wierden opgeoffert aan de Haagsche en Leydsche Couranten, waar door hy binnen korte tyd nog grooter Politiek als Broeder Felix, en nog volmaakter Hoveling wiert als een beschaaft Courtisan; ja hy avanceerde zo ver dat hy zig dorst vergelyken in de Religie by Numa Pompilius, en in de Staatkunde by Niklaes Machiavel.
Op die voet ploegde dien Os ontrent dartig à veertig Zomers, betaalde als een Mensch Schot en Lot, en
Schoon Voorzienigheyt nooit Zotskaproen vernist,
Dewyl de Wysheyt zelfs de waare Kennis mist,
echter beschoude de Weerelt dien Mof, als een eerlyk, schoon scherp Winkelier, want hy was wel een Jood in de Winkel, doch hy geleek weer na een deugdzaam Karel in Menno's Tempelgevaart; ook wort een Joodengenoot des Bedrogs veeltyds Misdoopt een Slim Winkelier.
En nu begon hy uyt te deyen als een Pot met wel beslaagen Spekpannekoekken, hy verhiefzynen Hoorn boven zyn Nabuuren, een Buytenplaats ley Umke vreeslyk in 't Hoofd te maalen, en hy verkoos die ten laatsten ontrent een Stichts Dorp dat als belegert is door de Tenten der Israëlieten; en toen voorzey de Weerelt uyt die Staatkundige Keus, dat 'er nooit een verval zou komen in de scherpzinnigheyt van zyn Negotie, als die zig had neergezet in 't midden der Hoogleeraaren des Bedrogs en der Chicane. Aldaar arbeyde hy tot over zyne Kneukels in de Fransche Ragous, en in de sappige Soupes overvloeiende van Haanekammen, Zweerikken, en Stoelen van Artisjokken; en hy verslont na de Computatie van de School- | |
| |
meester Groote A, ontrent een Steengewichts Spys, op ieder Middagmaal, en hy verzwolg rykelyk zyn drie Drielingen Bergerakwyn, op zyn Avondmaal. Zyn Air wiert toen hoogachtbaarlyk, hy beand woorde de Ontdekking des Hoofds met een Knik, was zo deftig in zyn Redenvoering als een Boere Schout die aan 't hooger End zit van 's Schepens Rechtbank, en hy schommelde in zyn Discoersen als een halfleeg Oxhooft in een Aardbeeving.
Driemaal daagsch studeerde hy in de Theologische Traktaten van den geweezen Lambert Joosten, en sesmaal in een groot half uur bespeculeerde hy de inwendige Deelen van de Delfsche Courant, en dan concludeerde hy, dat de Pretendent het alderminste Recht niet had op de drie Kroonen. Hy was zo naauw gezet op al zyn Beweergingen, gelyk als een Neurenburger Orgel, die het voorschrift van zyn Raders opvolgt, by voorbeelt;
Des Morgens als de Klok 't uur vyf gerammelt had,
Ontwaakte 't Mofschap, en hy bromde als een die bad,
En zuchte met bedaarde Zinnen
Om voorspoed in 't bedrog, daar mee hy dacht te ontginnen,
Dan hief hy zynen Deenschen Kop
Quansuys uyt Eerbied, en dan viel hy in zyn Muylen,
En in de Voering van een roo Damaste Vacht,
En daar mee na 't Kantoor, dat was zyn eerste Wacht,
Tot dat de Klok sloeg Acht,
Dan moest Natuur, die zat te pruylen,
Gepaait zyn met gebotert Broot
Of wel een Fles October Bier;
Want die zig koestert (riep dat Dier)
Die koestert geen onechte Zoonen!
Dat verricht hebbende kroop hy in zyn Winkel, bekeef den oudsten Winkelknegt, begromde de Vrouw die pas de grootste helst van een blanke Boezem op 't Venster ley, klopte zyn Dochter eens onder de kin, en ordonneerde wat Goederen 'er verzonden, en wat Sommen 'er ontfangen moesten worden. Na de Klok-slag van Elf trok hy af na 't Coffihuys, en aldaar stuuwde hy 't leedig Hoofd met valsche Nouvelles, en hy verlustigde zyn geyle Blik- | |
| |
ken in de Kattespiegelglaazen der bepoederde Dienstmeysjes. Ontrent half twee viel hy aan Tafel, zuchte vreeslyk onder 't Gebed, en steende louter onder 't Eten, was verzaadigt voor drien, half vol ontrent half vier; en in slaap ses Minuyten na half vyf.
Maar het Relaes zou de Leezers verveelen, indien 'er niet een handvol Poppendom tusschen in gelast wiert, want hy was wel een sterker. Vraat als Milo, een grooter Drinker als Sileen, en een walcghelyker Dier als een Westmunstersche Kok, doch met dat alles was hy een Liefhebber van dat Soort waar mee hy gelyk was in Geboorte, en in Conversatie, en hy dook wel vyftigmaal na de Stootkant van een dienstbaar Stamyne Rekje, eer dat hy zig eens verwaardigde om zyn stramme Weevers Katrollen te buygen, voor de weerschyne Voering van een Superfyne Chiftsche Onderrok.
Dus leefde dat Schepsel als een Snoek, want hy verslont de groote Zotten, gelyk als die Waterwolf de kleyne Bleyen en Voorens opvreet, en dat Spel duurde tot dat de Jaaren hem bekroopen, zonder dat hy in al die tyd eens gedacht had, om den Bestuurder der Jaaren te danken voor zyn voorspoedige Jaaren. En nu beschouwde hy zyn Conscientie die ruym zo zwart was als zyn Zondaagsch Pak, de Pyn boog zyn verzwakte Ruggraat, van uur tot uur zag hy 't Verval in de Arhitektuur van zyn Licghaam, hy beweende het Getal der jaaren, en hy meende raazende dol te worden, wanneer hy gedacht dat de Dood hem zou ontzetten van zyn Schatten, en wegpakken gelyk als hy gearriveert was, koud en naakt. De Vloeken des Ouderdoms, Graveel, Steen, Kug, Heupjigt, en al zulke Doodsboden bestormden den deklineerende Mof zo geweldiglyk, dat hy 't moest gewonnen geeven, en gelyk als hy door de Weelde goddeloos geworden was, in der Daad, dus wiert hy door de Smart, vroom op 't Oog. Zyn Ellenden wakkerden hand over hand, zyn Zenuwen wierden zwak, en zyn Kwaalen sterk, de Tusschenpoozingen korter, en de Koortzen langer, zyn Appetyt was gevlugt, en zyn Adem verdweenen.
Zyn Nachten wierden lang, en 't Mofs gedult wiert kort,
Des wenden hy het Roer na den gevreesden Mort,
Doch wyl zyn Slaafsche Ziel verroest was in haar Schatten,
Liet zy voor 't laatst dees Klachten spatten.
Heb ik (sprak den stervende Mof) dan te vefgeefs al myn Zinnen strak gespannen op de Rykdommen, en konnen die nu dees Lee- | |
| |
vensspan niet uytrekken! Waar is myn Geneesheer? Hier Kaerel verzagt myn Hoest, en maakt dat myn benaauwde Borst zo zaft wort als Fluweel. Maak dat ik sterk wort, dat, ik weer aan den Haard, en van den Haerd aan Tafel kan komen, hier is Gouds genoeg om dien Dienst te beloonen. Helaes is 'er ook niets dat my kan helpen, en moet en zal ik sterven! doch zo ik sterf, Ach myn geliefde Dochter! ha myn onwaardige Schoonzoon! wat Verzoening kan ik maaken voor alle de Kwaade en bedrieglyke Stukken die ik heb misdreeven? Zal ik in de Vergoeding vallen, dan zyn myn Kinderen en Kindskinderen, en stik, ik zonder Vergoeding, dan is myn arme Ziel geruineert! Onder 't Getal der Bedroogenen zyn veele Vreemdelingen, veele zyn gestorven, veele gebankroteert, veele na Kuylenburg en na Vianen, doch de eerlyk ste zyn vertrokken na 't Oosten en na 't Westen. Neen het is een volstrekte Onmogelykheyt om de Eygenaars te vergoeden en te sussen, daar is nog een weg die zal ik inslaan, ik heb nog Geld, schikt om een Notaris, ik zal myn Testament, en verscheyde pieuze Legaten maaken: O my, myn Hart splyt als Muskovis Glas, ik moet voor altoos vanmyndiergeliefde Guldelingen myn Afscheyt neemen!
Daar kwam de Schryver met zyn Scherpgepunte Veer,
Die boog, en loog, en Zey, Uw Ziekte smart me zeer;
Ik zal myn Heer voldoen. Toen vloog den Inkpot open;
En vreezent of de Mof hem zomtyds mogt ontloopen,
Schoot hy na 't Sterfbed en hy schreef deeze Orders, die
De Mof hem voorlas, op een krom gebooge Knie.
Imprimis, Legateer ik Tweeduyzent vyf hondert Guldens om in myn Land een Stuk Braak land te koopen.
Item Maak ik nog Twee Duyzent vyf hondert Guldens om een School te bouwen op dat voorzeyde Stuk Lands.
Item leg ik die School nog Twee Duyzent vyfhondert Guldens toe, jaarlykx, om de arme Jongens te onderwyzen in de Algebra van myn Landsluyden, VeelGoed, en weg 't Gemoed, den eenigste Regel die een Man noodig heeft om Ryk te worden, en om Meloenen te planten op die Mesthoop, waar op hy zelfs is voortgeteelt.
Item aan myn Winkelknegt die my nooit in de minste Verlegendheyt liet zitten om een Leugen, Hondert Spetie Dukaten, want aan een Getuygen en aan een Verspieder moet men nooit het Loon beknibbelen.
Item nog Vyfhondert Guldens aan myn Kamermeyd, zo voor de Zorg die zy voor myn Persoon gedraagen heeft in myn laatste Ziekte, (Ach was het de laatste op een na!) als om verscheyde Redenen die niemant beter weet als ik.
Item schenk ik nog aan laffe Kees den Maro der Schimpdichters hondert Dukatons eenmaal, voor de Applicatie van een gloeient Oublieyzer waar mee
| |
| |
hy de Pyn wist te verzachten van eenige buytenste Knaagingen, gelyk als den Ridder Tempel de felste Smarten van het Podagra wist te verzachten door de brandende Moxa, en voor zyn vriendelyke Toezegging van een altoos duurende Rust.
A.B.C.D. Stel ik aan tot Uytvoerders van myn laatste Wil, die behoorlyk ieder Artykel daar van zullen en moeten uytvoeren.
Na dat zyn ontvleeschde Poot de wettige Kracht aan dat Testament had bygezet, vertrok de Notaris, en de Mof wiert daagsch daar aan slimmer. Hy was te zwak om zyn Licghaam te beweegen, en daar door raakte zyn Gemoed in de sterkste Beweeging. Ha Dood waarom zo bleek, en ha Conscientie waarom zo zwart! Waar zat ik ik belenden? vroeg hy aan zyn Boezemmeyd, die haar Traanen niet kon inhouden, wanneer zy gedacht aan 't Verlies van zo een Gierigaart, en aan de Winst van zo een Legaat) Eylieve geeft me wat meer Lucht,
Ik zink doeh 'k weet niet waar, Ey nog een weynig Lucht!
Hy gaapt en rekt zig uyt, doch is en blyft geboogen;
Zyn Orgel is gestopt, hy 's weg, en sluyt zyn Oogen,
En 's Mofs bedroefde Ziel scheyd met een name Zucht.
EYNDE.
| |
Waarschouwing.
Myn Pen zou vastkleeven op 't Papier, gelyk als de Poot van een Vlieg vastkleeft op een Ruyt, en myn Inktkooker zou een Vlies over zyn Oog krygen, waar aan den Oogmeester Monsieur de la Fontaine Werk zou vinden, indien ik myn Leezers de vrolyke Beschryving onthielt van een Buytenplaats aan de Vegt, by weynige met den. Tytel van Kleyn Angola, doch aan veele bekent met den Doopnaam van Slakkenburg. Den Bouwheer, is vermaart door zyn kromme Pooten, gelyk als Achilles befaamt was door zyn vlugge Hielen, en daarom voert den Eerste zyn Spooren aan de Punten van zyn Schoenen, in stê van aan het Achterleer van zyn Laarzen.
't Karakter van die Scheeve Schaats,
Die 't enge Pad des Deugds Zorgvuldig wist te myden,
Om in de Roozelaan des Ondeugds vlak te glyden,
Verwacht die desgelyks, want 't is, zo Heer zo Plaats.
Te Amsterdam, by H. Bosch, is te bekomen Pancharis, of Minnedichtjes, van Janus Bonefonius Los. En Ongebonden by Ledige Uuren, nagevolgt onder de naam van Rozelyn: als mede Orestes en Hermione, Treurspel. Het Hollands of Nederlands Kookboek, onderwyzende hoe men alderhande Soorten van Spyzen, keurlyk en smakelyk zal bereiden. 't Leven van Sally Salisbury, vertaalt door Robert Hennebo. Ariovistus, Koning der Garmanen, met een Opdracht aan zyn zelven. Hennebo's Poëzy. Eeuwigduurende Liefdens Almanack, met kopere Platen. Fabelen van Esopus, met kopere Platen. Is ook gedrukt de Belachelyke Wynproef, Blyspel, do or D. Hooghuysen.
|
|
Auteursrechtvrij