Den Laplandschen tovertrommel

Een vertoog over de dichtkunde.

Het was zekerlyk een dartele knaap, die den eersten uytvinder is geweest van de Poesij, zynde die konst niet anders als een spel, het welk de woorden doet danssen na de gelykheyt van de welluyding: en echter komt de Dichtkunde, als zynde een zoetluydendheyt, nader aan het gemoed, als het onrym: ja alhoewel dat zy veeltyds buyten de waarheyt stapt, nochtans floddert zy 'er

[p. 14]

om en om, en zy maakt die meer zeldzaam, door haar een keurlyk gewaad by te setten tot een sluyer voor haar naaktheyt.

De twee tytels van Maakers en Waarzeggers verheerlyken inzonderheyt een Poeet: ook is het al een wakker man die een onderscheyd weet te maaken tusschen de Profeeten en de Poeeten van Israel. Wat toch is het Klaaglied van Jeremias, als een soort van een Saphische treurzang? Davids psalmen zyn niet al-[p. 19]leenlyk gedichten, maar te gelyk gezangen, en verrukkingen van een vlammenden geest.

De Jooden hadden geen twee zulke Koningen op hunne gantsche naamrol, als Salomon en zyn vader, beyde Poeeten.

Daar is een ruymtje in de ziel van een dichter, boven de bekrompenheyt van andere menschen; en waarom vermag men dan niet te denken, dat zy meer omvatten, beyde van den Hemel en van een Godheyt? Ook gis ik dat de meeste dichters uyt dien hoofde arm zyn; want zy verwaarloozen de konst om ryk te worden, ter liefde van hunne luchtkasteelen, en dat argument is vry natuurlyk goedgemaakt in dit navolgend gedicht, zynde een overeenkomst tusschen de

Armoede en de dichtkunde.

't Aloud gezeg is, dat Amphion door gezangen
Den leeuw ging temmen, en den luypaart wist te vangen,

Ja dat hy langs 't geheym van tovervaerzen, kon

Den loggen beer een rigaudon,

Na vedeltoon en maat doen springen.

Hy kon den eykenboom van zynen wortel dwingen,

En die hervormen in een huys, of in een stad:

Maar nu kan zwarte Louw geen blad

Verwrikken, of Jan Hop geen noot doen nederkomen,

Dat paar, befaamt door vaadsche droomen,

En door bedrukte druk berucht,

Sticht thans kasteelen in de lucht.

De Ridder-orde van Apollo's lauwertelgen,

Is binnen 't hoog bestek eens vlierings nu gevaamt,

Ja dus vernedert, dat Nout Koekoek, hoog befaamt

Door 't hulsel van den stier, geen flesje wyn durft zwelgen,

Voor dat den wynwaard van ter zy

Hem nu en dan geeft vrygely.

Den zangberg is nog maagd, dit 's in goed Duytsch te zeggen,
Dat daar de bruydschat feylt, de poes moet eenzaam leggen.

[p. 15]

 

[p. 20]       Koos Winkelel zingt trots, by 't toorslicht van de zon

 

Eens geelen ongelkaers, altoos van Helicon!

 

Doch Helikon, spyt zyn geklater,

 

Schenkt aan dien plompen guyl niets als Schiedammer water,

 

En schoon hy by dien roes van Jovis nektar rymt,

 

Noch is en blyft dien dwaas aan die liqueurs gelymt.

 

Den Advokaat weet door 't vergrootglas der geschillen,

 

De beurs zyn's meesters in zyn eygen zak te tillen;

 

Aldus verslond, doch min als hy van lieverlee,

 

De maagre Pharo's koe 't gemeste en vetryk vee.

 

Ja den Geneesheer, die door walgchelyke dranken,

 

Zelfs rasser als de moort afvaardigt zyne kranken,

 

Vind in dat naar beroep een vaste winst bepaalt,

 

Want schoon den lyder sterft, den Doktor wort betaalt.

 

Hy, die bevoorrecht is, om wien 't hem lust ter schimmen

 

Te scheepen, sticht een trots paleys,

 

Op 't geen waarom nog onlangs Gys

 

Op s' Heeren straftonneel de ladder moest beklimmen.

 

 

 

De schraale maagdelyke rey

 

Der zanggodinnen speelt in eene klaverwey,

 

Of dartelt op bemoste gronden,

 

Ginds by het puyn van Bre'ros slot,

 

En herwaards in een toverkot,

 

Waar gras nog lover wort gevonden.

 

Ja ja, daar woekert men, schreeuwt bleeke Frans, een naam!

 

Die woesteny vervat den roem, de grootse faam

 

Van Louw, berucht door heldenzangen!

 

Hy zingt gelyk een vink, en ratelt op, vlieg op!

 

Dat s' waar, doch echter is dien held zo zwaar van top,

 

Te log, te loom, om zelfs een dooden visch te vangen.

 

En Huyb den boer denkt zich ten overvloed beloont,

 

Wanneer een medeboer dien sul met groente kroont.

 

Ha! wat een ryk geschenk komt Abtsland's uyl te erlangen,

 

Die lijk een lyster met wacgholder wort gevangen.

 

[p. 21]       Dus zienwe, dat een oud Soldaat,

 

Doorhakt, doorschooten, gants doorgaat,

 

Geknot aan arm of been, na zo veel eere' en zegen,

 

Een pas tot schooien krygt langs 's heeren straat en wegen.

[p. 16]

Ik zou meer velds hebben gespoed in de beschryving van de Dichtkunde, toen den Laplandschen Demon onvoorziens kwam instuyven in myn schryfvertrek, die my een sesregelig dichtje in de hand stak, een dichtje, zeg ik, zo heerlijk van styl, zo keurig van vinding, en zo weergaloos berymt, dat ik 'er de aldervrolykste nieuw-jaars morgenwensch eens klappermans niet tegen zou willen verruylen.

Het Laplands spook ziende dat ik dat deerlijk stomp puntdicht onder de tafel wierp, welk dicht 'er zo pynlyk uyt zag, als of deszelfs maaker met de kop vooruyt in een sloot was geschopt door zyn eygen viervoeter, begon hartelijk te lagchen, en toonde my vervolgens zyn bequaamheyt in de zeedekunde, door deeze luchthartige aanmerkingen.

Als een rave zingt, als een gans danst, en als een zot vaerzen maakt (sprak Demon) hebben de omstanders een drievoudig kortswyl. Een ryment uyltje, of noch zo kleyn, wort daar langs hervormt in een grooten uyl; en een nar is minder gek in onrym, als in vaarzen.

Maar aan den andere kant is zulk een kaboutermanneke braaf, dat zich van zyn gal ontlast door een dichtje; en hoe verstopt dat zyn hooft ook is, door de bedurve lucht van een oudbakken hoepelroks pavillioen, echter geniet hy een verrukking die geen mensch dan hy alleen kan smaaken.

Het is zeker dat den dichter Ovidius in het vaarzemaaken vermaak vond, zelfs in zyne treurzangen. Een dicht, of noch zo mal, ontlast het gemoed van deszelfs quaalen; doch gebruyk dat klokkenspel van woorden maar enkelyk tot verlustiging en nooit tot een lighaamelijk beroep. Dit volgent gedicht, in het hevigste toeval van het voeteuvel verzonnen en berymt, zal uw een indruk geeven of ik myn gezeg niet beter kan goedmaaken, al-[p. 22]hoewel bekent voor een spook, als een zeker grys Saletist zyne Talmuds sprookjes kan bewaarheyden, of schoon geboekt voor een mensch.