Chronique Flamande 1571-1584
(1869)–Willem Weydts– Auteursrechtvrij
[pagina 3]
| |
[1578][14 mei 1578]Op den xiiije dach van meyhe 1578, vyerdt ghevanghen de Graeuve Broers bynnen huerlyeder covent, ende vaeren zeere nauve bevaerdt met soldaden, om dat nyemandt van de broers en zoude vechloepen. Op desen tyt begosten de Guezyn eet Freeren cloesteren van bynnen te plunteren ende te brekenen, ende te roeven eet gheretste goetGa naar voetnoot(1). | |
[18 mei 1578]Op den xxviije dach van meyhe, vyerden ontsleghen van de Graeuve Broers die ghevanghen vaeren in huerlyeder covendt, ende neghene van de broers vyerden ghevanghen ende op SteenGa naar voetnoot(2) gheleydt, by laste van de weet. | |
[14 juni 1578]Op den xiiije dach van vedemaendt 1578, zoe quam bynnen Brugghe de hynghelsche graeve ofte AbesaedtGa naar voetnoot(3), | |
[pagina 4]
| |
ende de poerterye aelden hem in, ende de perden vander steede och, ende de hynghelsche soldaden och, dye stonden in slach hoerden op de Maerdt ende schoeten zeere; ende de poerterye die stonden op de Vrydach mardt in slach orden, ende zy schoeten zeere, ende heene van de poerterye scoedt twee mans doet. Deze graeve quam ter Smeepoerte in, met groete manyfycencyhe ende groete staedt. | |
[22 juni 1578]Op den xxije dach van vedemaendt, trochen hudt Brugghe vyer ondert perderuters ende twee hondert puenyersGa naar voetnoot(1), ende noch veele te voedt ende te perde, ende veel caroeyGa naar voetnoot(2), al naer Ghendt, om te trecken met heenen leegher tsaeme jeeghens Dom Jan; maer dyt en heeft hyer nyet te staene, eet zal noch volghen hyer naer, wandt dyt es geschyedt indt jaer 1579. | |
[26 juli 1578]Op den xxvie dach van julyus, zoe vyerden zom van de Graeue Broers, dye ghevanghen vaeren op de Steen, openbaer ghebrandt met huerlyeder abyten, zoe zy daghelychxs ghynghen, tot drye toe, wandt de Guesen daer in zeere verblydenGa naar voetnoot(3). | |
[1 augustus 1578]Op den ie dach van hoest, vyerdt hudt Brugghe ghezeydt de JezewytenGa naar voetnoot(4), dye goede gheleerde mannen, ende | |
[pagina 5]
| |
hadden och x daeghen huerlyeder respydt om te vertrecken, ende zy deedent och, wandt myn heeren van der weedt vyldent alzoe. | |
[14 augustus]Op den xiiije dach van hoerst, zoe vyerden huudt Brugghe ghezeydt de Graeuve Broers, ende en hadden maer x daeghen huerlyeder respydt om te vertrecken, ende zy deedendt och, ende zy opengyerden myn heeren van der weedt, wandt zydtGa naar voetnoot(1) alzo hebben vylden. | |
[6 september 1578]Op den vie dach van septembre 1578, zoe screef oppe HarderyckeGa naar voetnoot(2) de poerterye voer drye guldens de maendt, om soldaden te vesen. | |
[15 september 1578]Op den xve dach van september 1578Ga naar voetnoot(3), trochen hudt Brugghe al eet perdevolch, twelcke gheheeten vaeren de goede ghevylleghe, ende de voetcnechten och merst al, MeetkerckeGa naar voetnoot(4), capeteyn ghenaempt, Herderycke, Vleys, | |
[pagina 6]
| |
Vouterman, ende noch een vaelscheGa naar voetnoot(1) capiteyn, dye te Brugghe lach; ende noch meer volch ende soldaden, die noch in de steede vaeren, trochen al naer RosselaereGa naar voetnoot(2) op de staende voedt, ter cause dat de Paeternoster draeghersGa naar voetnoot(3) sterch indt landt vaeren, om dye te belegheren, te saemen met dye van Ghendt ende met CasemyerysGa naar voetnoot(4) | |
[pagina 7]
| |
volch, die och in eet landt ghecommen vaeren, ende met noch veel volch, dye hudt het VesquartyerGa naar voetnoot(1) vaeren, al om deze VaelenGa naar voetnoot(2) te belegghen; maer zy en deden daer nyet, wandt de Vaelen vaeren te sterch. | |
[1 oktober 1578]Op den ie dach van octobere, quamen de Paternosterdraeghers ofte de Vaelen ontrendt de steede van Brugghe, ende mactent eet ghemente beroerdt, ende in aerlyeder vertrecken zy beroefden de boeren, ende zy branden ende zy vermoerden, en naemen couhen, perden, zuynen, scaepen, ende zy naemen de lyeden ghevanghen ende stelden ze te rendtzoeneGa naar voetnoot(3). Op den ie dach van octobere, zoe staerf Dom Jan de Austrya, den bastaerdebroere van den coenynch Philippus, conynch van Spaenhe, ende hy staerf gouvernuer van dese Nederlanden, van de persteGa naar voetnoot(4); ende naer Don Jan es in zyn platze ghecommen Alexander, als prynce van Parma, ock gouvernuer van de lande. Ende Monsuer de RuersGa naar voetnoot(5) dye staerf och op dat pas, | |
[pagina 8]
| |
ende zyn wyef ende twee dochters. Ons rovaertGa naar voetnoot(1) van Vlaender, vas logyerde te Brugghe, ende zy trochen naer Dom Jan, wandt hy en wylde nyet te doene hebben met de Ghuezen, ende hy troch och naer Naemen, daer staerf hy. | |
[8 oktober 1578]Op den viije dach van octobere, vyerden hudt Brugghe ghezeydt dander drye ordenen, ende mosten huerlyeder cloestere laeten staen alzoe eet stondt; zy en mochten nyet hudt draeghen, nochte de goeden lyeden, dye och goet hadden staende van huerlyeder houders in de cercke, en mochten och niet rumen; zy mostent och al laeten staen, wandt myn heeren der crychraedtGa naar voetnoot(2) met mynheeren van der weedt al dyt goet anverden, ende zy deedent vercoe- | |
[pagina 9]
| |
pen; alzoe creghen menheeren de Guezen eet goet van alle cantenGa naar voetnoot(1). | |
[12 oktober 1578]Int jaer 1578, zoe vyerdt beroeft in Onze Vrauve kercke eet dyscamerken, och van den aermen lyeden, van xxviij ponden groete, op den 12 dach, snachs, van octobre; de dyeven vyerden ghezocht by laste van de heuvereytGa naar voetnoot(2), maer nyet ghevonden alvyllysGa naar voetnoot(3), wandt zulch goet ghemeene vasGa naar voetnoot(4). | |
[13 oktober 1578]Op den xiije dach van octobere 1578, zoe quam te Corterycke Cazemyerys, dye de Staeten ende de prynse van Oraenghe hadde onboeden tot huerlyeder hulpe ende assestencye, om jeghens de Vaelen te vechten en jeghens den cuenynch van Spaenhe; maer hy en deede dat och nyet, wandt hy en passerde maer van deen stede naer dandere, ende crecht alzoe eet gheldt van de Staeten in zyn handen, wandt van Corteryche trach hy naer Braebandt, ende alzoe lyet hy zyn leeghere in de Spaensche ter hulpe van | |
[pagina 10]
| |
den cuenynch van Spaenhe, ende alzoe troch hy vederomme tusevaerdtGa naar voetnoot(1) met den scadt van de lande, en hy lyedt de Vaelen met vrede; alzoe vas den prynse van Oranghe ende de Staeten, van de Ghuesen hudt gestreken. | |
[14 oktober 1578]Op den xiiije van octobre, quamen naer Brugghe veel volch ghevlucht van Rosselaere ende van daer ontrendt, met groete droufheyt, met goet, met pach ende zach, met wyef ende kynderen, dat een deerenGa naar voetnoot(2) vas om zyene; zy vluchten van de vervaertheyt van de Vaelen; want zy zeer sterch nedervaerdt quaemen om roeven ende branden. | |
[16 oktober 1578]Op den xvie octobere, zoe vaeren de boeren buten by een vergaedert met vulle wapenen, ende vylden staen jeghens de Paternosterdraeghers ofte de Vaelen; maer de Vaelen dye vaeren voer huerlyeder te sterch, ende zy sloughen de boeren doet, ende zy vyerden verjacht, ende de Vaelen verbranden veel plaetsen daer ontrent. Zoe bedreven de Vaelen groet gheveldt. | |
[18 oktober 1578]Op den xviije octobere, zoe vyerdt omme de stadt ghesleghen een trompylyheGa naar voetnoot(3), dat een inghelych mochte haelen buten de Smeepoerte ende buten de Bouverye poerte alle de boemen, tzy vadt boemen dat vaere, vylde boemen ofte frudt boemen, bogaerden ende och de keerseGa naar voetnoot(4) bogaerden; eet moste al af, wandt de heeren gaevendt al te pylagheGa naar voetnoot(5), | |
[pagina 11]
| |
hudt vreese dat de Vaelen zouden commen voer Brugghe ligghen, ende dye van Rousselaere screven an Brugghe, open dyen, dat de Paternosters draeghers vylden passeren ofte bynnen Rousselaere commen, dat zytGa naar voetnoot(1) zouden ghedoegen ende te vrede zyn, ende laeten alzoe paseren al daer zy vylden, en dat hut vreese, duer dat zyt alomme verbranden ende vermoerden al dat zy vonden. Dye van Rouselaere screven an Brugghe om hulpe, maer dye heeren van Brugghe en bedreven gheen haeste. | |
[21 oktober 1578]Op den xxie dach van octobere, zoo vasser een ghebodt ghedaen, dat men nyet meer brekenGa naar voetnoot(2) en zoude op eet ghevyde of van eet ghevyde, noch in gheen plecken, op lyef ende goet, ende den dyenst te doene ghelych voeren ende naer plochte te doene, ende eet zelste veder te brynenGa naar voetnoot(3), ende veder te leveren datter vech ghenomen ofte vech ghestolen vas, ende de heeren van de weedt och al dat zyelyeden gheanverdt hadden, mosten vederomme in zyne pleche draeghen, ende myn heeren van der weedt hadden de slueters van Synte Donaers ghenoemen, ende zy mosten ze vederomme gheven. Eet ghemente vas zeere hyerinne verblydt ende menden dat de merste ruse duere vas; maer dye heeren van de weedt vaeren snoeder, wandt alst al by een ghebrocht vas, ende op zyn pleche ghebrocht vas, zoe quam de weedt ofte de heeren van der stadt vederomme, ende zy naemendt toens dat goet al theenen | |
[pagina 12]
| |
hoepe, al te gaedere, ende nyemandt en mochte daer hyet toe zegghen, ofte men zoude hem hudt de stadt ghezeydt hebben met een bryevekenGa naar voetnoot(1). | |
[26 oktober 1578]Op den xxvie octobere, in de zelste maendt, zoe mosten monsteren alle de poerterye, al met alle wapene, ende men bevalze al te doene goeden vacht, ende groete zorghe te draeghen, ende de steede goet ende ghetrauve te wezen; ende naer de monsterynghe, ghynch eelch thuus, al met vulle waepene ende vlyeghende vendels. Op dezen zelsten dach, vasser in BackerscappelleGa naar voetnoot(2) een brudecom ende een bruedt, om daer in de cappelle te trauve, met den prycster ende met een messe, naer houde costume. Als zy met den dyenst beezich vaeren, zoe quamen de soldaden in gheloepen, en dye joucghenze al hudt met den pryestere; deze werdt ghedoetGa naar voetnoot(3). | |
[28 oktober 1578]Op den xxviije octobere, zoe deden de heeren vander wedt en ghebodt doen, dat men nyet meer en zoude vervoederen te brekenen in de kercken, ofte hyedtGa naar voetnoot(4) daer hudt te nemen, ofte dyevelynghe daer hudt te steelen, op lyef ende goet; dyt ghebot vas ghedaen ter AllenGa naar voetnoot(5) hudt, om dat | |
[pagina 13]
| |
ghemente zeere beroert vas, ende ongherust vas, om vadt te stellen in vreede voer een leesken tytsGa naar voetnoot(1). | |
[31 oktober 1578]Op den xxxie octobre 1578, zoe vyerter een ghebodt ghedaen ter Allen hudt, dat alle de vrynde pryesters hudt Brugghe mosten ghaen, tzy creupel ofte manch, veerGa naar voetnoot(2) zy langhe ofte onlanghe ghevuendt hadde, wandt de pryesters dye mussandenGa naar voetnoot(3) huerlyeder al te zeere. Op den zelsten dach, vyerdt och met een ghebodt verboeden, dat men gheen messe en zouden doen in gheen cappellen ofte cympel kerk, och gheen messen doen en mochte, op groete corexcie ghestraft te vesen van der weedt, wandt dye ghues vaeren. | |
[1 november 1578]Op den le november, zoe vastGa naar voetnoot(4) dat op Alderheelege dach, zoe ghynghen zommeghe van de soldaden van deen cappelle tot dander, ende van deen cercke tot dander cercke, alzo tot alle cercken van Brugghe, op de prochecercken naer, om te bezyene of men daer inne messe doen zoude, wandt | |
[pagina 14]
| |
een dach van devocyhe vas, ende de guesen vel vysten dat de catelycken op dyen daeghen wel messen zouden doen leesen hudt goeder devocyhe, ende zy lyepen al op een huere hudt, om dat men nyet veraverteren en zoude, ende daer zy vonden messe doende, zy sloughen den pryester van den houtaer ofte zy vylden hem duersteken, ende zy trochen hudt zyn cazule ende zyn abyten, ende zy naemen de clockenGa naar voetnoot(1) ende de mantels van de lyeden dye de hoerden, ende naemen den bouch ende den kylch ende dye hoestye, ende lyepen alzoe achter de straeteGa naar voetnoot(2), met den cazulen over aerlyeder hoeft, ende den ander met den bouch in haerlyeder handen, ende dander met de hostye in de handen; alzoe lyepen zy achter straete ghelych zotte, te schymppe van de goede catelyche lyeden, ende deze soldaden droughen al dyt gestoelen goet op GroenevoerdeGa naar voetnoot(3), daer zy de vacht hyelden, eet vas huerlyeder cortegaerde; ende van daerendt droughen zyt tot huerlyeder capeteyn, ende zy ghynghen dan dat verdryncken, en alzoe verdoen; dyt vas al vel ghedaen, de weedt vasser mede te vreden. | |
[pagina 15]
| |
[2 november 1578]Och op den ije dach van november, ghynghen zom van de soldaden indt Heelych Gheesthuus, och om eet zelste te doene, om al te nemen dat den pryester en hadde, ende dat hontrendt hem vas; maer de pryester nam zelve den kylch ende vyldeze den soldaet in zyn bachhuusGa naar voetnoot(1) slaen, ende daer vas een wrauve dye een meers hudt trach, ende vylde den soldaet duer steeken, ende zy macte daer een groet gheruchte ende groete beroerte, zoe dat de soldaden met scande loepen, ende de pleche verlaeten; zoe dat zy lyeden daer nyet en costen ghecryghen tot huerlyeder baete; dyt vaeren soldaden van Voutermans volch, de zyde laeken snyder in de Breydelstraete. Op den ije dach van november, naer noene, zoe wyert een trompylyhe ghesleghen alle de staedt duere, hoe dat dye schudden ofte dye soldaden dye alzo gheloepen hadden van deen cercke tot den andere, de kylcken, ende boucken, ende cazulen, ende ander goet ghenoemen hadde, dat zydt ghedaen hadden zonder mynheeren vander wedts weeten, ofte zonder laest van hyemandt; dese trompylyhe deden mynheeren vander weedt slaen, om eet ghemente te stellenGa naar voetnoot(2), wandt eet ghemente vas zeere ontrust. Maer dat zy ghestoelen hadde dat bleef vech, ende men straftenze daer of nyet, wandt heet vas vel dat myn heeren zochten. Op dyt pas, den pryncepaelste menyster, van bynaeme | |
[pagina 16]
| |
ghenaempt Pyeter DatenGa naar voetnoot(1), een hudt gheloepen Carmys broere van Ypere, dese prycte huerlyeder relyzye bynnen Brugghe. | |
[3 november 1578]Op den iije dach novembre, zoe quammen te Brugghe in ghevlucht, machtych veel goedts ende zeere veel vaeghens met buetere, met corne, met kysten, met pachen, ende och dye van VacheneGa naar voetnoot(2) vluchten och, ende van alle dye quartyeren, met groete vreese van de Paternoster draeghers, dye huerlyeder gheredt macten om te commene in dye quartyeren. Onder tusschen, deden mynheeren zeere wercken an de bolleverchen van der steede. | |
[6 november 1578]Op den vje dach van novembre, zoe vasser een gynderaeleGa naar voetnoot(3) vergaederynghe in eet Scheepen huus; de weedthouders ende alle de houde weedthouders ende de dekens; ter cause van den lyberteydt; maer daer an vyerdt nyet ghedaen van ander zaeken, maer den lyberteydt vyerdt daer gesloten ende gheacordert. Op den vje dach van novembre, zoe quammen quade tydynghe te Brugghe, hut eet vesteGa naar voetnoot(4), van de Vaelen ofte Paternoster draghers, dye groete ghereescapt macte om te commen in Vlaendere, wandt myn heeren van der steede deden op gaen acht hondert poerterye ter vacht, ende men | |
[pagina 17]
| |
moste och snavens lucht hut hanghen; men machte groete gheruchte van bynnen de steede, ende men vrochte och zeere an de bollewercken by laste van der weedt. | |
[7 november 1578]Op den vije van november, vas ghepubelhyerdt de lyberteyt ter Allen huudt, by laste van myn heeren van der weedtGa naar voetnoot(1). | |
[14 november 1578]Op den xiiije november, vasser een trompylyhe al de staedt duere ghesleghen, dat alle vrymdelynghe, gherstelych en verlych, ende alle vrymde soldaden, dye bynnen dry veeken ghecommen vaeren in de staedt, mosten achter een hudt gaen, voer zonne onderganck, zonder delaeyGa naar voetnoot(2) ofte zonder ghenaedeGa naar voetnoot(3). | |
[pagina 18]
| |
Onder tusschen, op dat pas, zoe demenGa naar voetnoot(1) alle de clochen of, ende me dedese al te scheepe, ende weel ander kercke goedt och, weel motaelGa naar voetnoot(2) al dat zy costen ghecryghen van alle cercken; eet vas huerlyeder alleven leensGa naar voetnoot(3), ock van de cloesters al dat zy costen achter alen; eet vas al ghepactGa naar voetnoot(4). Och op dat pas, de Paternoster draeghers dye en slyepen nyetGa naar voetnoot(5), wandt zy vaeren te DychmudeGa naar voetnoot(6), ende deden daer brandtscadt gheghen gheven, ende beroefden daer veele van eet landt, couhen, perden ende alle bersten, ende veel volch. | |
[22 november 1578]Op den xxije novembre, zoe vasser en trompet ghesleghen dye vyste hyemandt heeneghe veraders, men zoudese beschyncken, wandt mynheeren van der weedt hadden wreese datter eeneghe veraders in de stadt van Brugghe zouden veesen, van dye Paternoster draeghers, dye de stadt zouden leeveren ofte veraen. Capeteyn Balden dye vergaederde zyn volck, och van vreese datter in de stadt zouden vesen viij capeteyhen van de vyanden, ofte ghezeyt van de Vaelen; de poerterye dye vergaederde och zeere sterch, hudt vreese van een alaerme. Daer trochen weel soldaden hudt Brugghe, | |
[pagina 19]
| |
maer zy vachten hem zeere ontrendt de Vaelen te commen, och van vreese ghesleghen te zyne. |
|