Greep naar de macht

Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945

[p. I]

[Illustraties]

Staf De Clercq organiseerde jaarlijks een Vlaams-nationale landdag. Tot aan de oprichting van het vnv kende deze manifestatie een kermisachtig verloop. Vanaf 1935 - de eerste vnv-landdag - werd ze een geregisseerde partijbijeenkomst waar vlag, groet en leider de boventoon voerden.

Eeklo 1930. Vlaams-nationalisten zagen de Belgische vrijheidsboom om die werd opgericht ter gelegenheid van het Belgische eeuwfeest. Het anti-Belgisch Vlaams-nationalisme had groeikansen in een staat die tergend traag inging op de verzuchtingen van een ontluikende Vlaamse natie.

[p. II]

Joris Van Severen koos met de stichting van het Verdinaso in 1931 resoluut het pad van het fascisme. Voor vele Vlaams-nationalisten was de stap toen te groot. Het Verdinaso bleef een kleine groep. Het vnv kon met zijn hybride karakter wel uitgroeien tot een massabeweging. Uit: Koekoek, 26 oktober 1933.

Vnv-leider Staf De Clercq schipperde tussen een radicale en een gematigde vleugel. In feite leunde hij dichter aan bij de radicalen. Hier ziet men hem op de vnv-landdag van 1937 in Gent tussen Reimond Tollenaere, boegbeeld van de radicale vleugel, en Hendrik Elias en Gerard Romsee, boegbeelden van de gematigde vleugel.

[p. III]

Herman Van Puymbrouck, hoofdredacteur van De Schelde, op de Herman Van den Reeck-herdenking in Antwerpen [1934?]. Met zijn toetreding tot het vnv, waarin hij de zijde van de radicalen koos, gaf hij de nekslag aan de Antwerpse Frontpartij. Later geraakte hij in conflict met Staf De Clercq toen hij weigerde de controle over de Vlaams-nationale krant af te staan.

De integratie van de Vlaams-nationale partijen in het vnv verliep moeizaam. Nog in 1936 kwam de Limburgse kvv op met een eigen profiel en onder haar eigen naam.

[p. IV]

Na de verkiezingen van 1936 sloten de twee extreem-rechtse overwinnaars een akkoord. Frits Van den Berghe tekende de beide leiders in de schuit van het fascisme.

Léon Degrelle verloor de politieke krachtmeting met premier Paul Van Zeeland bij de tussentijdse verkiezing van april 1937. Het luidde de teloorgang van Rex in. Ook het vnv liet zijn politieke bondgenoot in de steek.

[p. V]

Sint-Kwintens-Lennik, 2 april 1939. Staf De Clercq verlaat het kieslokaal. Zijn partij stond aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog politiek geïsoleerd, ver verwijderd van elke werkelijke machtsuitoefening.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1938 werden het vnv en Rex als fascistische partijen fel bekampt door de linkerzijde. De Katholieke Vlaamse Volkspartij nam een dubbelzinnige houding aan. In sommige gemeenten nam ze deel aan de campagne tegen haar rechtse concurrenten terwijl ze er in andere gemeenten een kartel mee vormde.

[p. VI]

Bij de verkiezingen van 1939 boekte het vnv geen spectaculaire overwinning meer. Een deel van de kleine winstkwam op rekening van Florimond Grammens die als onafhankelijke op de Antwerpse lijst stond. Op een machtsovername langs legale weg moest de partij niet rekenen.

[p. VII]

IJzerbedevaart 1939. Het isolement van het vnv was relatief doordat de partij verbonden was met een vlaamsgezinde katholieke niet-partijpolitieke stroming. De IJzerbedevaarten waren een jaarlijks trefpunt. De voorzitter van het IJzerbedevaartcomité, Frans Daels, trad tijdens de oorlog toe tot de leiding van het vnv. Achter Daels herkent men de stafoverste van de vnv-Werfbrigade die instond voor de ordedienst.

Brussel, 23 mei 1937. Staf De Clercq op een betoging voor amnestie tussen prominenten van de Katholieke Vlaamse Volkspartij. De Vlaamse Beweging gaf het vnv aanknopingspunten in de Vlaamse samenleving.

[p. VIII]

Le Vernet, juli 1940. Vele Vlaams-nationalisten werden onmiddellijk na de Duitse inval door de Belgische Staatsveiligheid aangehouden en weggevoerd naar Frankrijk waar ze werden opgesloten in kampen. Centraal op de foto herkent men Marcel De Ridder en Hendrik Borginon die een deel van de weggevoerden repatrieerden. Rond hen o.m. Ward Hermans, Edgar Lehembre, Adriaan Martens en Karel Peeters.

Twee dinaso-militanten aan het graf van hun vermoorde leider. Het Verdinaso was na de dood van Joris Van Severen stuurloos. Militanten kwamen terecht in het vnv, de ss of het verzet.