|
| |
| |
| |
Woorden tot de Romanische talen behoorende.
A.
|
| Abijt, habijt, van 't latijnsche habitus, kleed; meest
gebruikt in den zin van geestelyke kleederdracht. D. I. v. 4958. 4965. D.
II. v. 5001. |
| Accoorde, overeenkomst, (passim). |
| Affare, affaire, hier in den zin van zaek. D. I. v. 3428. |
| Aysuere, azuer, van 't lat. lazulus,
een blauwe steen, vanwaer ook lazuer en lazuersteen; wordt hier gebruikt voor blauwverwig. D. II. v. 1590. |
| Annunciessen, annunciatio, bodschap, aenkondiging. D.
II. v. 6816. |
| Atente, ten atente, in afwachting. D. I. v. 4892. D. II.
v. 2469. |
| Avise, van 't middeleeuwsch-latijn advisare; de wortel
echter is duitsch wyzen. D. II. v. 6358. |
B.
|
| Balliu (baljuw), regter, schout, drost. Eenigenleiden
dit woord af van het lat. bajulus, anderen van het
oud-duitsche bal, bail, hoofd, of van de balie, welke de vierschaer omsloot waer de bailliu recht sprak. D.
II. v. 5439. |
| Benedien, benedicere, benedyden, loven,
eeren. D. I. v. 1722. |
| Blamen, laster, van blâme,
blasphemare. D. II. v. 2062. |
| Bullen, gezegelde brieven, van het middeleeuwsch-lat.
Bulla, zegel. D. II. v. 131. |
C. K.
|
| Karnacyoen, carnacioen, jaertal, kortheidshalve voor het
lat. anno dominicae incarnationis. D. I. v. 3. |
| Canesie, kanonesy, van 't lat. canonicatus,
canonia; hier in den zin van collegium
canonicorum, kanonik-kapittel. D. I. v. 3133. |
| Care, lief, minlijk, van 't lat. carus, of van karen, koren, verkoren, D. I. v. 4711. |
| Karisme, in 't latijn chrisma, heilige
olie, zalf. D. I. v. 2657. |
| Casteleyn, kastelein, burchgraef, slotvoogd; stamt af
van kasteel, castellum, verwant met casa, huis, en castrum, schans, sterkte. D. I. v.
31. |
| Castidene, castien, kastyden, van 't lat. castigare; beteekende in de middeleeuwen niet straffen, tuchtigen, maer onderwyzen, raed
geven. D. I. v. 2428. 2945. 3070. |
| |
| |
| Castiement, onderwijs. D. II. v. 171. 641. 5431. |
| Keytijf, kattijf, ongelukkig, arm; van 't lat. captivus, ital. cattivo, fr. chetif. D. I. v. 3685. |
| Keytivichede, kattyvigheid, ellende. D. I. v. 2727. |
| Chiereit, cier. In 't oud-ital. beteekent ciera, gelaet, fr. chère; hier in den zin van
kostbaerheden of eetwaren gebruikt.
D. II. v. 463. |
| Clergie, in den zin van geleerdheid, godsgeleerdheid
gebruikt; clerus, clericatus. D. I. v. 191. D. II. v.
1918. 2100. 2240. |
| Clerken, van 't. lat. clericus, geestelyke. D. I. v.
198. 214. 1822. 2425. |
| Collacie, redevoering, predicatie, van 't lat. collatio, bydragen, vergelyking. D. II. v. 5014. |
| Commun, van 't lat. communis, gemeen; communio, communitas, gemeente. D. II. v. 37. |
| Compareringhe, vergelyking, van 't lat. comparatio. D. II. v. 5842. |
| Complien, in den zin van avond; van 't lat. completa, completorium, zijnde gebeden welke de daggetyden sluiten
en in den vooravond gelezen worden. D. II. v. 919. |
| Confoort, confort, versterking. D. II. v. 677: |
| Consenteerde, vergunde. D. II. v. 5378. |
| Coronyke, corniken, in 't lat chronica, kronijk,
geschied- of jaerboeken. D. I. v. 2565. 2895. D. II. v. 1814. |
D.
|
| Deduut, dedute, vermaek, van 't middeleeuwsch-lat. deductio, fr. dèduit. D. I. v. 5673. D.
II. v. 2551. |
| Delectacieus, aengenaem; in 't lat. delectabilis. D. II. v. 6325. |
| Delijt, lust, vreugd, vermaek; in 't lat. delicium. D. I. v. 168. |
| Descenderen, nederdalen. D. II. v. 4894. |
| Despijt, leedwezen, spijt; in 't eng. spite, despite, in 't fr. dèpit. D. I. v. 3423. |
| Devocien, aendacht, van 't lat. devotio. D. II. v. 5030. 5153. |
| Doormtre, dormter, slaepzael, slaepkamer, van 't lat.
dormitorium. D. I. v. 1006. 1063. |
E.
|
| Empiereus, empyreus beteekent eigenlyk vurig; coelum empyreum, de hoogste hemel. D. II.
v. 2513. |
| Envie, nijd. D. II. v. 4469. |
| Erminen, hermelynen (hermine), de huid van een soort van
wezeltje, die gelyken naem draegt. Dit woord is naer Armenie genaemd, vanwaerons deze peltery in vorige eeuwen toekwam. D.
II. v. 1645. |
F.
|
| Faeute, schuld; fr. faute. D. II. v. 5549. |
| |
| |
| Faelgieren, falen, feilen, wankelen, mislukken; naer 't
middeleeuwsch lat. fallire, fr. faillir,
eng. to fail. |
| Fijn, einde; fr. fin. In den fijn, op het
einde. D. I. v. 68. |
| Foorche, kracht, macht, fr. force. D.
I. v. 5291. |
| Froude, valschheid, bedrog, in 't lat. fraus, fr. fraude. D. I. v. 1656. |
| Fruute, fruit, vrucht, ooft; in 't
lat. fructus, fr. fruit. D. II. v.
2550. |
G.
|
| Gheflankiert, in den zin van verminderd, verminkt, van
flanc, zyde; geflankeerd, met ingevallen
lanken. D. I. v. 69. |
| Ghefouttheert, gevouteerd, gewelfd; fr. vouter; mogelijk van vouwen, gevouwd, verdeeld.
D. II. v. 1643. |
| Glorificacien, verheerlyking, roem, luister, van 't lat.
glorificare. D. II. v. 5654. |
| Glose, glos, uitlegging, kantteekening, van 't lat. glossa. D. II. v. 6143. |
| Gracie, genade, gunst; in 't. lat. gratia, D. I. v. 3124. D. II. v. 6318. |
| Graed, trap, van 't lat. gradus. D. I.
v. 5573. D. II. v. 534. |
| Grongierde, grolde; in 't fr. grogner.
D. II. v. 1277. |
H.
|
| Hayeren, aideren, helpen; fr. aider.
D. II. v. 1497. |
I. J.
|
| Inpetreren, bekomen, erlangen; in 't lat. impetrare. D. II. v. 5990. |
| Instrueerne, onderrichten, onderwyzen; lat. instruere. D. II. v. 5025. |
| Joye, joie, blijdschap. D. II. v. 2335. 2550. |
| Jugimente, veroordeeling; fr. jugement. D. II. v. 5198. |
L.
|
| Labuere, werk; lat. labor. D. I. v.
4354. D. II. v. 4306. |
| Laudacie, lof; lat. laudatio. D. II.
v. 6016. |
| Laude, lof; lat, laus. D. I. v. 1657. |
| Looye, loy, wet, recht; lat. lex, fr.
loi, eng. lawe. D. II. v.
1917. |
M.
|
| Magusoy, magen, geleerden, tooveraers; lat. magi. D. I. v. 380. |
| Matten, mattentiden, mattinen, 's morgens, in 't lat.
tempus matutinum. D. II. v. 846. 5153. |
| Matrilagye, martelaersboek, lat. martyrologium. D. I. v. 1665. |
| Meysenieden, huisgenoten, oud-fr. maisnie,
magnie, van maison, mansio (zie Hoeuft). D. I. v. 1314. |
| Meskief, meskieve, ongeval, by Kil.
miskief, eng. mischief, fr. mèchef. D. I. v. 1017. 1097. D. II. v. 2664. |
| Morseelen, morselen, verscheuren, in stukken scheuren,
van 't fr. morceau, morceler. D. II. v. 5116. |
| |
| |
N.
|
| Noenen, hora nona by de Italianen, duidt by ons op het
derde uer namiddag; onrichtig wordt dus het middagmael noenmael genaemd. D. II. v. 900. |
O.
|
| Occusoen, oorzaek, lat. occasio. D.
II. v. 427. |
| Onribele, schrikkelijk, slecht, lat. horribilis. D. II. v. 4733. |
P.
|
| Palayse, paleis, koningshof, lat. palatium. D. II. v. 6338. |
| Pape, geestelyke, priester, gr. papa,
vader; prochiepape, pastor. D. I. v. 2710. 2813. |
| Passiden, pynigden, van 't lat. passio, lyden. D. II. v. 3246. |
| Payen, voldoen, fr. payer, ital. pagare, betalen. D. II. v. 6352. |
| Pays, vrede, lat. pax, fr. paix. D. I. v. 1163. 2587. D. II. v. 5772. 6339. |
| Percheele, deel, fr. parcelle, lat.
pars. D. I. v. 1197. |
| Pine, pijn, in den zin van moeite, fr.
peine. D. I. v. 2233. |
| Precieus, kostelijk; lat. pretiosus.
D. II. v. 6324. |
| Prieeus, geduldig, godvruchtig, fr. pieux. D. I. v. 3899. |
| Priemen, priemtijd, van 't lat. hora prima. D. I. v.
4348. D. II. v. 854. |
| Proper, in den zin van zelve. D. II. v. 5791. |
| Putertiere, schandelyke, van 't ital. puttana, meretrix. Zie Ducange op 't woord Putagium. D. I. v. 2440. D. II. v. 4187. |
R.
|
| Rachine, wortelen, kruiden; fr. racine, lat. radix. D. I. v. 1047. |
| Rente, hier in den zin van genoegte, vermaek; eigenlijk
inkomsten, lat. reditus, fr. rente. D. II. v. 5199. |
| Restauwereren, herstellen, wedergeven, fr. restaurer. D. II. v. 4566. |
| Rude, ruut, ruy, ongearbeid, ongeschikt; lat. rudis, fr. rude, HD. roh. D. II. v. 5321. |
S.
|
| Sabele, kostlijk zwart bont, naer den naem des diers sabel of sobel, ital. zibellino.
D. II. v. 1646. |
| Sant, sand, heilige, zalige, lat. sanctus, fr. saint. D. I. v. 1818. 1877. 2584. Van
daer ook santinnen, zalige vrouwen. D. II. v. 4263. |
| Sarcoers, ondersteuning, hulp, fr. secours. D. I. v. 617. |
| Schiteyt, sciteit, stad, fr. citè. D.
I. v. 2665. D. II. v. 1861. |
| Scrinen, scrijn, kist, kasse; lat. scrinium. D. I. v. 978. |
| Selle, scelle, kluis, celle; lat. cella, kamer, kelder, cellula, kleine kamer. D. I.
v. 619. D. II. v. 375. 4050. |
| |
| |
| Secrete, gebed der mis na de preface, welk door den priester stil
wordtopgezegd; lat. secreta. D. I. v. 2253. |
| Siegye, zetel; fr. siege. D. II. v.
82. 5646. |
| Sillebe, sylbe, lettergreep; lat. syllaba. D. II. v. 6392. |
| Singerye, heerschappy; fr. seigneurie.
D. II. v. 792. 1772. |
| Sofereyn, heer; fr. souverain. D. I.
v. 32. |
| Solaes, troost; lat. solatium. D. I.
v. 2055. |
| Sondale, sindael, zyden stoffe; lat. sindon. D. II. v. 1912. |
| Souter, salm, psalm, lied, gezang. D. II. v. 265. 4085.
5867. |
T.
|
| Talent, talent doen, trachten; lat. talentum, natuersgave, fr. talent. D. II. v.
6351. |
| Tempteerne, bekoren, verzoeken; lat. tentare. D. I. v. 610. |
| Tierce-tijt, negen uren des morgens; van hora tertia. D.
II. v. 856. |
| Tribulatie, angst, droefheid; lat. tribulatio. D. II. v. 5655. 6319. |
| Triveleren, verlossen, helpen, waerschynelijk van delivrer. D. I. v. 3838. 5529. 5699. D. II. v. 1383. |
| Tuemen, onderwerp; lat. thema. D. I.
v. 5942. D. II. v. 265. 1202. |
V.
|
| Vaelant, moedig; fr. vaillant. D. II.
v. 2797. |
| Vie, vite, leven, levensbeschryving; lat. vita, fr. vie. D. I. v. 2055. D. II. v. 6314. |
| Vigilien, bewaken, ook avond- en
lijkgebeden; lat. vigilare. D. II. v. 4112. |
| Visioen, verschyning; lat. visio. D.
I. v. 210. |
| Viertuut, kracht; lat. virtus. D. I.
v. 4888. |
| Vocael, klinker; lat. vocalis. D. II.
v. 6390. |
| Voye, voie, weg; lat. via. D. II. v.
5771. |
| Vonte, doopvont, van 't lat. fons,
ital. fonte. D. I. v. 3132. |
| Voos, stem; lat. vox, fr. voix. D. II. v. 1382. 2559. 2872. 3958. |
W.
|
| Walhop, gallop; van 't middeleeuwsche callopum (zie Hoeuft). D. II. v. 411. |
|
|
Auteursrechtvrij