Gesprekken met Walschap. Eerste deel: Van Waldo tot Houtekiet

[p. 5]

[Vooraf]

Alle literatuur is symbolisch. Zij is een taal vol tekens die verwijzen naar elkaar en tevens naar de wereld, de zichtbare en onzichtbare, waarin ze is ontstaan. Genoeg om te zeggen dat een totale interpretatie van een kunstwerk onmogelijk is. Gewapend met dit sceptisch maar niet moedeloos inzicht, dat men zich in de langere loop der jaren verwerven kan, stelde ik mij voor een boek over het werk van Gerard Walschap te schrijven. Oud genoeg om te beseffen hoe relatief de waarde van dat boek in de literatuurgeschiedenis der komende decennia zou zijn, kwam ik, tijdens een van mijn ontmoetingen met de auteur, op het idee dat ik in plaats van dat boek te schrijven, met hem een lange reeks gesprekken in de vorm van een serieuze kritische ondervraging zou beginnen, die hem ertoe zouden brengen zijn eigen creatieve beleving en latere visie op zijn werk, in het milieu waarin het is ontstaan, zo grondig mogelijk te expliciteren. Ik achtte het resultaat van zo'n gesprek voor het nageslacht belangrijker dan een boek van mij. Walschap is, na innerlijke weerstand en aarzelingen, op dit verzoek ingegaan, waarvoor ik hem hartelijk dank.

Vanzelfsprekend gaat het, in deze gesprekken tussen auteur en criticus, zelden over de strikt artistieke analyse en evaluatie van het werk, die beter door ieder criticus en lezer voor zichzelf moeten worden verricht, maar wel over de symboliek van het werk in haar breedste betekenis, literair-historisch, menselijk-situationeel, psychologisch, enz. Walschap en ik zijn beiden van mening dat niet alles openbaar kan worden gezegd; maar ik ben er wel van overtuigd, dat de lezers van de toekomst die voldoende geesteswetenschappelijk en historisch gevormd zijn, en ook deze teksten kritisch kunnen lezen, door deze gesprekken zijn werk beter zullen begrijpen.

Walschap hecht er uitdrukkelijk aan, dat hier zou worden gezegd dat hij zelf, na de aarzelingen en stilten die een zeer openhartig gesprek, zelfs tussen mensen die elkaar volkomen vertrouwen, onvermijdelijk meebrengt, zeer gelukkig is om het resultaat van deze gesprekken, omdat zij, in een literair milieu dat kritiek eist en antikritiek om vele redenen ongewenst moet achten, een kunstenaar in de gelegenheid stellen zich volledig, in zover hem alles bewust kan worden, over zijn werk uit te

[p. 6]

spreken, wat hem nog nooit voordien is gebeurd. Ik acteer graag die verklaring, volgens zijn wens, al gaat alle, maar dan ook àlle dank van mij naar hem.

Al spoedig is gebleken dat de stof van deze gesprekken ver boven de maat van een boekdeel uitgroeide. Dit vindt zijn oorzaak in de grote omvang van Walschaps letterkundig werk en ook in de wil van beide auteurs, door hun persoonlijk genoegen geïnspireerd, om te komen tot een voltooid geheel.

De twee delen waarin dit boek verschijnt, zijn voor elkaar onmisbaar. Heel wat gegevens van het eerste deel worden vervolledigd, genuanceerd of uitgediept in het tweede, terwijl ook heel wat beschouwingen in het tweede deel diepere fundering of noodzakelijke aanvulling vinden in het eerste.