Uren met musici

[p. 166]

Een dagboekbladzijde van den jongen Mahler
(Geciteerd door Specht in diens Mahlerbiographie)

‘IK zal de overwinning van mijn werken niet meer beleven. Alles wat ik schrijf is te vreemd en nieuw voor de menschen en zij vinden geen overbrugging naar mij. Daar ook het eerste, waarmede ik tot hen kwam, niet iets is wat aan het vroegere aansluit. Mijn vroegste werken uit mijn leerjaren, waarin ik op anderen steunde en op anderen geleek, zijn verloren gegaan of nooit uitgevoerd¹⁾, en wat later kwam, van Das klagende Lied af, is al zoo Mahler-achtig, zoo scherp uitgedrukt op mijn eigen manier en in onderscheid met alle anderen, dat er geen verbinding meer is te vinden. Daarbij komt: ik heb niet veel, en met uitzondering van een paar liederen, niets kleins geschreven; slechts met groote tusschenruimte een paar inderdaad reusachtige werken, mijn eerste en tweede symphonie, die

1) Van de vernietigde jeugdwerken van Mahler zijn bij name bekend: een strijkkwartet voor strijkinstrumenten en piano; een sonate voor viool en piano, een opera “Hertog Ernst van Zwaben”, een opera “de Argonauten”, een sprookjesspel “Rübezahl”, een Noorsche suite, en waarschijnlijk 4 symphonie-fragmenten. Een vijftal liederen voor tenor (uit 1880) zijn onlangs teruggevonden.

[p. 167]

zich steeds meer van het gehoorde en gewende verwijderen en aanknooping ermede nog onmogelijker maken. Zelfs Beethoven werkte toch eerst op de manier van Mozart, en Wagner steunde op de opera's van Meijerbeer; bij mij echter zoek ik helaas vergeefs naar iets dergelijks. Alle begrijpen tusschen den componist en den toehoorder berust op een overeenkomst: dat de laatste dit of dat motief of muzikaal symbool, of hoe men het anders wil noemen, als de uitdrukking voor deze of gene gedachte, of juister: geestelijken inhoud, laat gelden. Dat zal ieder bij Wagner in het bijzonder treffen, maar ook Beethoven en meer of minder ieder ander heeft zijn eigen, door de wereld aangenomen uitdrukking voor alles wat hij wil zeggen. Op mijn taal zijn de menschen nog niet ingegaan. Zij hebben er geen ahnung van wat ik zeg en wat ik bedoel en het schijnt hun zonder zin en onbegrijpelijk. Evenzoo aan alle musici, wanneer zij mijn werk spelen - en het duurt meestal een heelen tijd voordat zij er iets van beginnen te vatten. Toen mij dat onlangs in Berlijn plotseling duidelijk werd bij de eerste repetities van den eersten satz der D dur symphonie (de 1^ste symphonie) die zij eerst heelemaal

[p. 168]

niet aannamen en tot een geheel maakten en waar ik zelf meende voor onoverwinnelijke moeilijkheden te staan - was dat een oogenblik om zich dood te schieten. Waarom, riep het in mij, moet ik dat alles lijden? Waarom dat vreeselijke martelaarschap op mij nemen! En niet alleen voor mij zelven - voor allen, die vóór mij aan dit kruis zijn geslagen, omdat zij aan de wereld het beste wat zij in zich hadden wilden geven, ondervond ik de onmetelijkste smarten’.