Uren met musici

[p. 157]

Mahler, de dirigent
(Beschrijving door een ooggetuige)

KLEIN, mager, scheen hij onder het dirigeeren soms tot reusachtige grootte aan te groeien, de armen bezwerend in de lucht gestrekt, het hoofd achterover, het gelaat omhoog geheven met een onbeschrijflijke uitdrukking van innerlijke, zooals sommigen zeiden, duivelsche verwoedheid. Hij reet zich de muziek als het ware uit het lijf, armen, beenen, hoofd, het geheele lichaam was in oproer, iedere vinger gekromd. Hij boog zich naar de spelers toe en trok hun de klanken als het ware met lichamelijk geweld uit de instrumenten. Men bemerkte een lichte, nerveuse tic, die hem van tijd tot tijd dwong met den linkervoet krampachtig te stampen en die dan het geheele lichaam deed trillen. Dit versterkte den indruk van spookachtige bewegelijkheid. Mahler hieuw de teekens met zulk een razende scherpte in de lucht, dat wie zijn muziek niet had kunnen hooren, haar inhoud had moeten raden door alleen maar toe te zien. Hoe hoekig, hoe grotesk het plotseling uitvallen met den geheelen arm, de plotselinge wending met het hoofd ook

[p. 158]

schenen, zij waren van een mimische duidelijkheid zonder weerga. Hij modelleerde de phrase en terwijl hij het deed gaf hij tevens den inzet en de maat aan. Zijn methode van dirigeeren is het voorbeeld der moderne dirigeertechniek geweest.

In latere jaren heeft Mahler minder met het lichaam meegemusiceerd. Hij dirigeerde ten laatste bijna alleen met de oogen en beperkte zich tot een minimum van bewegingen. Bij de repetities was hij sober met zijn opmerkingen, doch deze waren vaak zeer treffend. Zoo riep hij bij een repetitie van zijn 8^ste symphonie tot de sopranen, toen zij van de rozen der boetvaardigen begonnen te zingen: ‘Rooder, dames, rooder!’

(Graaf Zichy, die Mahler als opera-directeur bijwoonde, schrijft van hem:

Hij brak de dirigeer-stokken als een Don Juan de vrouwenharten. Bij het dirigeeren gaf hij de inzetten aan door een stoot met den dirigeerstok gelijk een degenuitval, terwijl hij voortdurend sprak en de toornigste gezichten trok, zoodat een zeer aanzienlijk heer gedurende een opera-voorstelling tot me zeide: ‘Die kleine man is buitengewoon vermakelijk’).