Slauerhoff

[p. 128]

Gedeelten uit het cabaretstuk voor avonturiers ‘De Sylphide op de sofa’ (1922)

Inhoud (Slauerhoff's aandeel):

I.	Zeemansparadijs of Zeemanskerkhof?
II.	Kapitein Kidd (het Kanonnenlied: Zie: Verzamelde Werken).
III.	De graftombe der courtisanen.
IV.	Levensgang van Moeder Marie (cinematoma).
V.	Portugeesch welkom.
VI.	Heimweelied der waterzuchtigen.
VII.	Het eiland der gelukzaligen.

I

Het doek stelt voor het silhouet bij nacht van een Portugeesch zeemanscabaret op een havendam, gezien en geschilderd volgens de schots en scheeve manier der futuristen. Voor het doek ligt een looper.

Proloog-cancan (vóór het doek)

De dikke Plantagenet, sombrero op het achterhoofd, de knevels palpiteerend, de roode gordel vol dolken, pijpen, waaiers, scalpen en twee rijzweepen, komt op met den negerjongen Atlas en een tweeden negerjongen. Hij beveelt hen snel de looper op te rollen. Dan opent hij in zijn eentje een gechargeerde cancan (zonder muziek!), probeert een been over zijn arm te gooien, zichzelf tegen het hoofd te schoppen, enz. De negerjongens staan zwijgend terzijde, met gebogen hoofd, de handen op de schou-

[p. 129]

ders. Gedurende zijn dans haalt de haciendero telkens uit een deel van zijn kleeren een letter te voorschijn, die hij achteloos tegen het doek werpt, doch die, hoewel schots en scheef hangend, de woorden vormen:

Pas op het kanon!

Het doek gaat op.

De ‘Sylphide’ zit vol slapende zeelieden, als wassen beelden verstijfd in allerlei houdingen. Het licht brandt laag, men kan de personen niet onderscheiden. Stilte. Plotseling klinkt een zwaar kanonschot. Een ruit rinkelt aan scherven. De vleugeldeuren waaien open en het licht, dat eerst gedoofd scheen, gaat hel aan. Binnen treden de haciendero Plantagenet met zijn beide negerjongens, dan de mulat Cupido met zijn banjo en Ariël in een lange witte mantel, een baret op en met een lange gouden schuiftrompet in de hand. Zijn gelaat is wit en zwart gevlekt, op harmonische wijze. De zeelieden zijn in verwarring ontwaakt. In het licht ziet men, dat op een tafel een bordje staat ‘Zeemansparadijs’, op een andere tafel, in de hoek ‘Club der hydropathen’, op weer een ander tafeltje ‘Kapitein Kidd, XVIIIe eeuw’. Hierboven hangt een vuurroode spin in een vuurrood web.

De haciendero (zijn sombrero zwaaiend): Mijne heeren, het spel gaat beginnen! (Hij klapt in de handen. Een turksche trom rolt automatisch binnen door twee ratelslangen omkronkeld, en begint uit zichzelf oorverdoovend te spelen. Banjo en schuiftrompet vallen in met een hypnotiseerende muziek. De haciendero heft de hand en de muziek zwijgt)

Mijne heeren, dit was de ouverture.

De scène wordt nu violet verlicht, in de hoeken neemt de

[p. 130]

donkerte toe, zoodat de aanwezigen in het cabaret onzichtbaar worden.

Plantagenet: Thans de vrouwen!

De vrouwen komen op, fantastisch en vaak gruwelijk uitgedoscht. Zij zingen:

‘Fade into dust

That all we must’

Plantagenet (tot het publiek): Dat is van Walter Scott.

(Fragment)

Liesbeth zingt:

Un matin j'ai trouvé mon amant
Au bord du bassin en rêvant,
Une grande blessure à son cou,
Une fille sur ses genoux,
Un bras autour de ses reins.
Il fit introduire sa main
Lentement avec tact dans sa jupe.
Elle lui dit: ‘M'ami, tu t'occupes
D'une bien fade besogne,
Prends moi, mais un peu plus vite,
Plus haut il y a une belle site’.
Je voudrais crier: ‘Charogne!’,
Mais je m'évanouis au moment
De crier: ‘Oh, perfide amant,
Perfide amant, perfide amant’.

[p. 131]

IV
Intermezzo:
Levensloop van moeder Marie
(cinematoma)

(Geboortig uit Paderborn, uit Duitsche ouders; gedoopt als Annette Magdalena Prudence).

1.	Eerste communie op tijd.
2.	Op de meisjesschool uitmuntend in Duitsche taal en fraaie handwerken.
3.	Toont veel belangstelling in weinig gelezen romans en de paardestoeterijen van haar grootvader.
4.	Op 16-jarigen leeftijd op reis naar Berlijn. Leest voor het eerst de namen Brazilië en La Plata.
5.	De tot het middel hangende haren worden opgestoken.
6.	Een Oost-Afrikaansche oom komt op bezoek.
7.	Zij maakt een tocht met oom, een dag in Paderborn en omstreken. Tilbury. Beklimming van heuvels. Langs smalle paden. Onweer. Ledige hooizolder. Bliksemschichten door de reten van het dak. Oom leert haar een spel, dat Tonkineesche meisjes te spelen plachten.
8.	Vertrek van oom.
9.	Eenige maaltijden op haar eigen kamer.
10.	Huwelijksaanzoek in scène gezet. Theologische achterneef. Sonate's. Omslaan van bladen. Prieel. Ouders vredig, hoopvol in de serre.
11.	Stille avond. Blaren vallen hoorbaar. Luid gelach. Annette holt het tuinpad af. Bestormt de piano. Marche funèbre forto forto.

[p. 132]

12.	Achterneef komt vijf minuten later naar buiten, bleek alsof er iets gebeurd is. Lezen, praten, brood eten, goeden nacht.
13.	Volgende dag haren los.
14.	Volgende week escapade naar Berlijn. Oom aan het Potsdamer Bahnhof.
15.	Volgende maand twee regels in een operette.
16.	Volgende maand geen aria, maar ‘tango seul’.
17.	Bezoekt Ostende met den directeur. Diva.
18.	Bezoekt Trouville met den regisseur.
19.	Filmster in Parijs.
20.	Associatie met ‘Troupe de la Mort’.
21.	Speelbank. Kerker.
22.	Bar-maid in havenstad. Hand in de zij voorbijgangers nasissend. Stoomfluit gilt in de haven.
23.	‘Moeder Marie’, chef van de ‘Sylphide’.
24.	Epiloog. Zelfde tafereel. Geen zelfmoord, geen roode rok of dansschoentjes, drijvend op het water. Whisky. Meisjes. Veel klanten.

‘Vive la Mère Marie!’

[p. 133]

V
Portugeesch welkom

Achter fijngepunte palissaden
Helt het plein, een plaat van heet email.
Vol belangstelling buigt het serail
Over de albasten balustrade,

Onbezorgd of menig teer detail
In tule schemer zich laat raden;
De oogen gluren door een eventail,
Roode lippen slurpen limonade.

De overste gelast een kanonnade
Tot welkom. Doodsche stilt! Geen schot brandt los
(Ware heldenmoed bewijst zich niet door daden
Of door lawaai). Dan maar een bastonnade
Van negerslaven. Ranselt er op los!
Onder het gejuich van ‘Vivo Liberdade!’

(Dit gedicht, voor ‘De Sylphide’ geschreven, is de eerste lezing van het in Oost-Azië gepubliceerde gedicht ‘Portugeesch fort’)

[p. 134]

VII
Finale: Het eiland der gelukzaligen

Eén stelt de groote vraag, die alle gesprekken eensklaps doet verstommen:

Het Gelukzalige Eiland, waar ligt het?

De 90-jarige zeeman met de roode, slappe oogleden ziet op van zijn brief, die ‘haar nooit bereikte’, stopt weer zijn 60-jarige pijp, trekt zwijgend totdat de ‘Sylphide’ op de dampwolken is weggedreven en begint:

Tracht niet het te bereiken. Het ligt evenveel jaren varens van hier als je leven nog jaren telt. Slechts je laatste blik ziet zijn palmboomen wuiven, zijn koralen glinsteren, zijn oevers naderen uit de golven. Den kortsten weg wijst niet de zeekaart. Beter het ouderwetsche pistool. Waar het ligt?

Het ligt op 390^o W.L. op onberekenbare Z.B. in de volmaakt voltooid verleden tijd.

Wie het vonden?

Toen de Zeven Provinciën een onmetelijk saai bollentuintje waren geworden, waar men windhandelde of rentenierde al naar aanleg of geboorte, gingen de weinigen, die de pekel der zonden onstilbaar op hun huid voelden branden scheep op een gevleugelde vloot. De wind dreef hen van het gemeenebest af, de vloedgolf der verontwaardiging droeg hen voort naar het Eiland der Gelukzaligen.

De winden waaien er uit de Zuidstreek. Hier liggen zij, als krokodillen in het heete zand slapend, of dampend uit meterlange bamboestengels, die ponden tabak be-

[p. 135]

helzen. Hun rookwolken stijgen als stoom uit de palmengroep. In de schalen van honderdjarige schilden borrelt de wilde palmwijn. Worden zij dorstig dan dompelen zij het roode hoofd erin tot aan de geplooide nekken, drinkend om niet te verdrinken.

Daar zit Focquenbroch, de verbannen poëet en aesculaap. Hier kan hij practijk uitoefenen met paardenmiddelen en tevens de muze op tijd genoegdoening geven. Wat broeit de groote medicijnman uit? Wat brullen de zestien mulatten van alle leeftijd en kunnen aan een ijzeren staaf? Zij brullen alle verschillend. Het is zijn muziekinstrument, dat hij heeft uitgevonden op medischen grondslag. Daarmee begeleidt hij zijn liederlijke drinkliederen, waarvoor de Hoogmogenden hem het Gemeenebest ontzegden. En hier wordt hij door zijn landslieden luide toegejuicht.

(Fragment)