De Ruyter

[p. 169]

Na Kijkduin Martinique!
XIV

Solebay, Schooneveld, Kijkduin, het zijn wel de hoogtepunten in De Ruyter's roemvolle carrière geweest; daarna schijnt het succes hem te gaan verlaten.

De mislukte expeditie naar Martinique behoort nog steeds tot de minst opgehelderde gebeurtenissen in onze geschiedenis. Maar dit zijn de feiten:

25 Mei 1674 vaart De Ruyter naar de West met een vloot van 17 oorlogsschepen, 6 branders, benevens 3400 man soldaten, op 18 fluitschepen en onder bevel van den kolonel Uyttenhove. Zijn order luidt, dat zoodra de landing is geschied, hij de leiding aan Uyttenhove heeft over te geven. Tegenwind en andere oorzaken houden hem echter zoo op, dat hij eerst den 19den Juli ter hoogte van Martinique aankomt. Het schijnt, dat door den langen duur van de reis het naderen van de Hollanders bekend is geworden, waardoor de Franschen gelegenheid hebben gehad het eiland geheel in staat van tegenweer te brengen. Maar ook aangaande den aanval heerscht op de vloot verschil van meening. De Ruyter had

[p. 170]

bij zich aan boord van de Zeven Provinciën De Birac, Hugenoot en Fransch overlooper, die zeer goed met de toestanden op Martinique bekend was en hem in zekeren zin van advies diende. Merkwaardig genoeg luistert men niet naar de raad, die De Birac geeft en die, naar achteraf bleek, juist was, men schijnt hem niet geheel vertrouwd te hebben, ja, hij is zelfs uitgelachen, toen hij waarschuwde voor de plaats, waar men wilde landen.

Het punt, dat men kiest, blijkt inderdaad slecht gekozen. Daarachter ligt, in de hoogte, het fort Port Royal, moeilijk te bereiken, maar dat van zijn kant het geheele strand bestrijkt. Waarom landt men hier, bij Culsac en niet bij St. Pierre, zooals De Birac geraden heeft? Ongetwijfeld was Culsac een belangrijk punt, maar de middelen, waarover men zelf beschikt om het te bemachtigen, zijn veel te gering. Eerst heeft men, onder het vuur ook van schepen in de versperde baai, goed verdedigde schanswerken te veroveren; bij de bestorming van het fort moeten de onzen, aangevoerd door Uyttenhove, onder zware verliezen, bestookt o.a. met neergeworpen rotsblokken, wijken. De Ruyter, die zich formeel thans niet meer met de leiding heeft te bemoeien, ziet men ‘onrustig met de handen op den rug over het dek van zijn schip heen en weer loopen’. De Birac, die zelf aanbiedt ter redding van de zaak met eenige troepen aan wal te gaan, krijgt geen medewerking. Ten slotte, daar de expeditie tegen Martinique feitelijk als mislukt kan worden beschouwd door het voorbereid zijn der Franschen, blijkend uit hun krachtige tegenweer, schepen Uyttenhove's troepen

[p. 171]

zich weer in. Men probeert nog elders, tegen een der andere Fransche Antilleneilanden, zijn slag te slaan, wederom te vergeefs.

De Birac heeft zich later zeer beklaagd over het niet in hem gestelde vertrouwen. De Ruyter vermoedde ook zelf wel, dat er op zijn beleid het een en ander aangemerkt zou worden, al handelde hij juist met een tot mislukking gedoemde onderneming op te geven. Als hij zijn rapport over het voorgevallene aan den Prins opstelt, zendt hij er Uyttenhove zelf mee vooruit om het zoo noodig mondeling toe te lichten.

Er is maar één mogelijke verklaring voor het mislukken van de onderneming: De Ruyter was niet meer in alle opzichten de oude, zijn leeftijd deed zich gelden, hij geraakte vermoeid, zijn gezondheidstoestand ging achteruit. Hij heeft ook wederom vóór en op dezen tocht erg aan zijn zeer pijnlijke kwaal, het graveel, geleden. Toch blijft het verwonderlijk, dat de overwinnaar van Kijkduin zoo spoedig reeds deze nederlaag bij Martinique beleefde. Maar Arentstein zei het reeds, over het veranderlijk gedrag der menschen sprekend: ‘Een en dezelfde persoon is niet altijd een en dezelfde persoon’.

Den winter van 1674-75 brengt De Ruyter thuis door, doch niet zonder drukke werkzaamheden.

Wij hebben sinds 1673 een verdedigend verbond met Spanje en voor Spanje gaan in de Middellandsche Zee de zaken slecht. Gealarmeerd door het bericht, dat Spanje genegen zou wezen, wanneer de Franschen, na Messina, geheel Sicilië en wellicht ook

[p. 172]

het koninkrijk Napels veroverden, de Spaansche Nederlanden daarvoor in ruil af te staan, wat Lodewijk XIV tot onzen buurman zou maken, besluiten wij Spanje met een vloot steun te verleenen en Messina te heroveren.

De leiding van deze expeditie wordt nu aan De Ruyter opgedragen. Als deze verneemt met welk een geringe macht men hem uit wil zenden en hierover zijn meening niet voor zich houdt, maakt een der aanwezigen bij de bespreking met de Amsterdamsche Admiraliteit de opmerking: ‘Ik denk niet, mijnheer, dat gij nu in uw oude dagen begint bevreesd te worden en de moed laat vallen’. Waarop De Ruyter antwoordt: ‘Neen, ik begin de moed niet te verliezen, maar ik ben verwonderd en het is mij leed, dat de Heeren de vlag van den Staat zoo veil hebben en wagen’. Echter: de Heeren hebben hem niet te verzoeken, maar te gebieden, ‘en al werd mij gelast 's lands vlag op één enkel schip te voeren, ik zal er mee in zee gaan’.