De muzikale reis

Manifesten der Italiaansche futuristische muziek

Sedert 1909 geeft het te Milaan gevestigde bureau voor de futuristische beweging in kunst en letteren, onder leiding van den Italiaanschen dichter-millionnair Marinetti, een reeks manifesten uit, met het doel de beweging uit te breiden en toe te lichten.

Voor de muziek interesseeren ons eenige verklaringen, die door Pratella, den voorman der Italiaansche futuristische musici, door Carrà, Marinetti en

[p. 62]

Luigi Russolo zijn opgesteld en waarin wij over de beooging met deze propaganda worden ingelicht.

Een manifest van 21 November 1913, opgesteld door Marinetti, geeft de motieven aan, volgens welke de Fransche literator Jean Cocteau later zijn ‘spectacle-concert’ heeft in practijk gebracht.

Het doet n.l. een beroep op de music-hall, waar de jongleurs, de goochelaars, de Amerikaansche neger-orkesten en de caricaturisten optreden, en wil dit omvormen tot een soort muzikale acrobatie, een soort bewegingskunst die op de muziek tot dans wordt.

De music-hall, zegt het, is de uitstalkast van tallooze vernuft-uitingen, geboren uit het moderne mechanisme. Het geeft een reeks beelden als uit de cinematographie, gelijk vizioenen en onwerkelijke voorstellingen, waarin alle prototypen van het Schoone, het Groote, het Plechtige, het Ruwe, het Verleidelijke en het Verbazingwekkende, door een nieuwe gevoeligheid omgevormd, terugkeeren.

De music-hall, gaat Marinetti voort, geeft de geheele gamma der dwaasheid, der onnoozelheid, der absurditeit, tot aan het dolle toe.

Het geeft analogieën tusschen de menschheid, de dieren- en plantenwereld en de mechanische wereld.

Het geeft de geheele gamma van den lach en den glimlach om de zenuwen te ontspannen. Het is daarom het meest hygiënische van alle schouwspelen door zijn dynamiek van vorm en kleur (gelijktijdige beweging van jongleurs, danseressen, veelkleurige piqueurs, spiraalvormige cyclonen van dans op de punten de voeten). Door zijn dansend, versnellend en meesleepend rythme brengt het de meest trage zielen in beweging.

[p. 63]

De music-hall is het eenige theater, dat de medewerking van het publiek be ut. Dit blijft niet verbluft toeschouwer, doch neemt zelf al zingend aan de actie deel, het orkest begeleidend, met de acteurs bizarre dialogen houdend. De acteurs zelf discussiëeren grappig met de musici. Doordat het publiek op deze wijze met de fantasie der acteurs samenwerkt, heeft de actie tegelijk op het tooneel, in de loges en in het parterre plaats.

Daarenboven licht de music-hall eenige wetten toe, die in ons moderne leven heerschen:

De noodzakelijkheid van samengaan en van verschillend rythme;

De almacht van een methodische wil, die de menschelijke krachten bepaalt en verveelvoudigt.

Deze nieuwe kunst wil Marinetti ‘physicofolie’ noemen. Waar het tegenwoordige tooneel aan ‘psychologie’ doet, doet het toekomstige aan de dwaasheid der actie, aan de vlugheid, het gezag van instinct en intuïtie. Het futurisme wil de Music-hall veranderen in een theater van het verbluffende, van het record en van de physico-folie.

Wij weten dat Jean Cocteau, in samenwerking met de componisten Eric Satie en Darius Milhaud te Parijs een realiseering van dat plan en een uitwerking van de door Marinetti gegeven motieven heeft beproefd in wat hij het spectacle-concert’ noemde, waarin alles ten tooneele verschijnt wat het publiek in den goochelaar, in de film, in den humorist boeit, en dit opgewerkt tot een bewegingskunst op muziek.

Niet: terugkeeren tot de vroegere muziek, zegt ook Pratella, maar vooruit naar de toekomst, zich meester maken van alle uitdrukkingswaarden, zoowel

[p. 64]

technisch als dynamisch en de ziel uitdrukken der menigte, der machines; als domineerende motieven in het toongedicht toevoegen: de verheerlijking der machines en de triomf der electriciteit.