Zeven en twintig stokpaarden

Zijnde een aantal verhandelingen, tierelantijnen, oneenigheden, gedichten, reportagies, verhalen, vertalingen en andere wissewasjes over wat de heer Johan Willem Frederik Werumeus Buning in dit leven min of meer oprecht heeft liefgehad en beschreven

[p. 133]

Inleiding Geuzenliedboek

Nederland had sinds menschenheugenis niet beseft, wat vrijheid en dwinglandij beteekenen, al zong het er lustig van in iedere school en al kon men er iets van vernemen in ieder geschiedenisboek, en het speelde nog vroolijk het spel der kostelooze vaderlandsliefde, toen de oorlog uitbrak; het had er geen flauw besef van, dat hij los zou breken, het sliep nog terwijl de storm al loeide, het schrok wakker en het was verbijsterd.

Laten wij vergeten, dat velen het gewaarschuwd hebben; toen de grauwe horde over de grens kwam, werd stad en land wakker. Het was in de dagen, dat de tachtigjarige oorlog begon, niet veel anders; men moest het hatelijke vreemde gezicht zien en de zweep van de vreemde macht aan den lijve voelen, eer men in verzet kwam. Wij zijn langzaam.

Als wij in verzet komen, zijn wij ook langzaam, maar als een vloed, die opkomt, onverzettelijk; en wij kwamen in verzet, men heeft ons niet klein gekregen en men krijgt ons niet klein, ook al zou de oorlog vijftig jaar duren; de weerbarstigheid van het land is sterk genoeg, dat weet ieder.

Maar evenals eens, in den Spaanschen tijd zoo goed als in den Franschen, moest men de ware wijze van het verzet leren; in den Spaanschen tijd liet een stad zich vermoorden, in den Franschen tijd niet meer; het werd een ondergrondsche en ondoorgrondelijke oorlog tusschen vaderlanders en kwaadgezinden, waarbij men tenslotte terdege wist, wie voor en wie tegen was. Dat is dezer dagen nog moeilijker te zien; menigeen wordt verdacht, die goed is, en menigeen is slecht, dien men goed acht. De tijd zal oordeelen.

Maar evenmin als in welken tijd dan ook, heeft het onstuimige, niet te regeeren hart zich iets van al deze beslommeringen aangetrokken. Het zong, en of het fraai zong of onbeholpen, wat trok het er zich van aan? Het moest zingen!

In den beginne was dit zingende verzet hopeloos en wild; gelijk alles wat men deed. Men had het gevoel, dat men met onervaren

[p. 134]

schutterij vocht tegen de ervaren Gestapo; wat gisteren in het geheim besproken was, wist morgen heel 's-Gravenhage en Amsterdam. Dat begin is betaald, met bloed en tranen. Ook samenzweren is een kunst en men leerde ze, ten koste van velen.

En zoo, na bloed en tranen, heeft men geleerd het op de ware wijze te doen. Onder den neus van den adelaar is het eerste deel van het Nieuw Geuzenliedboek verschenen, het tweede is, terwijl ik dit schreef, ter perse; wij hebben geleerd den geest van verzet te doen klinken en zingen, zonder dat men ons vangt. Het land is met ons; het is een verzet van het land.

Wij weten, wat het betekent, als men er achter komt; voor de meesten de kogel. Maar de dood heeft geen verschrikking voor wie waarlijk en waarachtig weet, dat hij de goede zaak dient. Integendeel, ze is hem welkom als het zoo zijn moet; zij het dan, dat hij ze met list en overleg zal trachten te ontgaan, zo lang het mogelijk is, om langer te dienen. Wij zijn langzaam, maar niet bevreesd. En God helpe ons, wij zijn geloovig. God zal het rechten. Er is weinig sprake van haat in deze nieuwe Geuzenliederen; en als er sprake van is, is het mij persoonlijk niet de meest welkome klank. Haat is een eendagsvlieg, een prikkel om te ontwaken; veel dieper treft ons de eeuwige klank van het geloof in het menschelijk recht, in de aangetaste eer, in de geschonden vrijheid. Hier slaan menschen, van wien men vroeger nooit iets hoorde, de grote toon aan, hier klinkt plotseling de stem van een tot nu toe klein dichter met een machtig geluid; hier vindt een volk zijn stem.

Laat het nu en dan onbeholpen zijn, het is wat er in ons omgaat. De tegenpartij, die de pers vrij had, heeft niets geleverd, wat dit ook maar in de verte kan evenaren: zo staat het in Nederland, in den jare 1943 en het zal eerlang nog beter staan.

Want deze verborgen vrijheid van pers geeft den burger moed; niemand kan een mensch in zijn hart zien; het hart is vrij, heugelijk vrij, het recht is aan ons!

Men heeft de venters der vorige Geuzenliederen om hals gebracht, maar Nederland werd een staat; men kan de schrijvers en venters van deze liederen de dood aandoen, maar Nederland zal een staat

[p. 135]

blijven, al was het alleen omdat die vrije vogels er in zongen, en deden weten, waar de grenzen lagen.

Troost u daarmede, in tijdelijken tegenspoed; het einde is onherroepelijk: vrij zullen wij zijn, Oranje regeere ons.

En vergeet hen niet, die u dit reeds thans onder bedreiging en gevaar uit een vrijen keel hebben gezongen, omdat hun land hun zoo lief was. Velen hebben reeds met hun leven betaald, velen zullen er nog betalen; ge leest een boek, waar bloed aan hangt, een boek vol geloof. Vergeet het niet!

Lente 1943

Geschreven in den oorlog, ter inleiding van het Nieuw Geuzen Liedboek, en daarin verschenen.