Zeven en twintig stokpaarden

Zijnde een aantal verhandelingen, tierelantijnen, oneenigheden, gedichten, reportagies, verhalen, vertalingen en andere wissewasjes over wat de heer Johan Willem Frederik Werumeus Buning in dit leven min of meer oprecht heeft liefgehad en beschreven

[p. 80]

De geuren der goede wereld

Een twijgje van het kruid basilicum, aan den neus gehouden, doordringt den mensch met fijnen geur en vrede; een gering blaadje tijm, tusschen de vingers gewreven, het behoeft niet meer dan een splinter te zijn, riekt naar een stille, warme wereld; een groen takje dil, als men den tijd neemt het lang en diep te bekijken, is een gewas waaraan een sterrenhemel kleine gele bloemen bloeit; en als ge kruizemunt fijnwrijft, waait u uit de dalen van een gezegend landschap een frisschen wind tegen. Het is goed aan kruiden te ruiken in dagen van zwarigheden; ze ruiken naar de goede wereld. Kruiden zijn een zegen der menschheid, ze waren het voor duizend jaren en ze zullen het na duizend jaar zijn, ze zijn een wonderwerk van kracht en geur en gratie; en ze groeien in een verloren paradijs voor de meesten van ons...

Zij behooren tot de wereld der kleine dingen die onsterflijk zijn, en wij bemoeien ons zoo druk met de groote dingen die sterfelijk zijn, dat wij nauwelijks tijd hebben voor al dit kleine en kostelijke. Wanneer men weten wil hoe haastig en liefdeloos en onbeschaafd de wereld geworden is - al schrikt ze dan af en toe nog eens wakker uit haar droom van hoogere beschaving, als dezer dagen - dan kan men onder anderen eens in een kruidentuin gaan wandelen, een zeer leerzame les.

Van al het fijn gevederde en ranke en sterke dat er groeit aan heilzaamheid en smakelijkheid kent de mensch nog maar een ziertje; hij is zoo hoogbeschaafd geworden, dat hij weinig liefde meer heeft voor het eenvoudigste. Vraag uw huisvrouw of echtvriend eens wat hij of zij werkelijk nog weet van het goed gebruik der eenvoudigste keukenkruiden, van tijm en kervel en marjolein, van rozemarijn en kruizemunt, van pimpernel en basilicum, dil, dragon en boonenkruid, koriander en citroenmelisse, ja, van peterselie en selderij? Om er, een enkel daarvan uitgezonderd, een versche tak van te krijgen, zult ge vele straten moeten lopen, en zelfs gedroogd vindt ge het niet naast de deur.

Ik betwijfel of ge altijd versch gehakte peterselie op uw dopererwtjes

[p. 81]

krijgt, ik vraag mij af, of ge een blaadje dragon krijgt bij uw komkommersla en een twijgje boonenkruid bij uw groote boonen; ik weet zeker, dat uw vleesch zelden gebraden wordt met een blaadje van het edel kruid basilicum.

Waaraan ligt dat? Aan de kosten? Larie, leuterkoek en labberdoedas; voor tien centen heeft men een handje van alle kruiden. Ligt het aan de luie groenteboeren? Ten deele, maar iedere groenteboer verkoopt nog graag voor een dubbeltje extra. Hij blijft echter niet graag met iets zitten, en men vraagt hem niet vaak kruiden meer.

Het ligt er dus alleen aan, dat u en ik te onbeschaafd zijn geworden hem om kruiden te vragen...

De ooms en tantes, kleinkinderen en na-nichten, van de familie Nurks zullen wel zeggen, dat hier weer een dwaas pleidooi voor het materieele gehouden wordt, maar hoor eens hier: Shakespeare kende alle kruiden, dat is tienmaal meer dan de onbeschaafde Nurksen van zijn en onzen tijd samen, en Ronsard, in zijn gedicht op de salade, wist er meer van dan thans menig vermaard maître d'hôtel. Met dat materieele is het dus een zeer problematische zaak. God gaf zich de moeite de kruiden te scheppen, en de heer Pietersen is zoo wijs er niets meer van te willen weten. Poor Mr. P...

Wanneer men aan één ding de zorgeloosheid en haast der huidige huiselijke keuken kan bewijzen, dan is het aan deze verwaarloozing der kruiden. Brillat Savarin heeft gezegd, dat, als de Fransche revolutie nog vijf jaar langer geduurd had, het recept van een goede ragout verloren zou zijn gegaan. De verzuchting van een smulpaap, zegt menigeen.

Maar keer de zaak eens om: denkt ge soms dat een wereld, die de goede en eenvoudigste kleine dingen niet meer kent, die haar kruiden voornamelijk in gepatenteerde sausfleschjes, haar groenten in blik, haar politiek in slagzinnen, haar religie in gemakkelijke en vereenvoudigde vormen en haar literatuur in bevattelijke richtingen kent, de ware en de beste wereld is?

Laten wij vooral eens hartgrondig culinair redekavelen over wat het kruid in de keuken betekent: het maakt het verschil tusschen slordig koken en kookkunst.

[p. 82]

Ik beperk mij tot het eenvoudigste. Zie eens wat versche of gedroogde basilicum te krijgen, een door negen van de tien menschen vergeten kruid en braadt het mede met het vleesch. (Bij gedroogde kruiden vergete men niet, dat de meeste na een jaar weinig deugd meer hebben. Jaag uw kruiden- en groenteboer op, ter eere van hun beroep, en uw plezier!) Het kruid basilicum maakt van een oud schaap een malsch lam en van een runderlapje iets anders en nieuws.

Marineer uw lamsbout eens inderdaad, dat wil zeggen met pimpernel, tijm en dragon en selderij en prei, en laten wij daarna uitmaken wie er niet meer van lamsbout en schapenvleesch houdt.

Bak uw bananen eens in de bruine boter, samen met een blaadje dragon en een snipper tijm; doe eens een nagelspits en niets meer kruizemunt bij de thee in den pot, hak eens een heele bos kervel fijn om er een Schotsche haring mee te bedekken op den schotel. Ge zult miraculeuze kleine en goede verschillen proeven.

Kook uw baars eens in vischwater dat eerst een halfuur lang gekookt heeft met marjolein en dragon, en een handvol gesnipperde snijboon; bak uw varkenscarbonade of ander en vooral vet vleesch met een struikje dil en wat citroenschil; maak de sla eens aan met fijngehakte citroenmelisse, en vergeet bij de tuinboonen het boonenkruid niet meer. Begin eens met kruiden te koken en te spelen op goed avontuur, waag eens een handjevol van wat ge krijgen kunt in een stoofpannetje, met een druppel of tien azijn, een klontje boter en wat fijngesneden ham of spek en bouw me daar eens een saus mee op.

Het kan, mevrouw, alleen aan u liggen als ze slecht is. Van de voorhistorische tijden af is het kruid de eerste verfijning der kokerij geweest. En vanaf het eerste beschaafde tijdperk der menschheid is te véél kruiderij de pest van de keuken geweest.

Maar men moet de kruiden ten minste kennen. Indien er ooit een bond van verwaarloosde broodverdieners wordt opgericht, zal een der artikelen op het programma luiden: Van de vrouw wordt eenige kennis der kookkunst en der kruiden gevergd.

Indien er ooit een bond van verwaarloosde groenteboerenklanten

[p. 83]

wordt opgericht, zal een der artikelen luiden: het kruid tijm is edeler dan de winterwortel, de savoyekool is een boer en de basilicum een dichter, de kervel is van adel en de bloemkool een burgerman. Men kan dit alles ietwat bloemrijk zeggen, omdat deze bond nooit zal bestaan, helaas...

Ik heb u slechts wakker willen maken, in een tijd die geen tijd heeft, om u eens aan een kruid te laten ruiken hoe gezegend en geurig de wereld geschapen is, en om, gezeten op een eeuwenoud stokpaard, u de les te leeren, dat de ware beschaving die is, welke muziek en poëzie zoo noodig heeft als dagelijksch eten en die goed dagelijksch eten niet minder weldadig acht dan een kleine huismuziek. Als wij het daar over eens zijn, welke schatten van harmonie kunt ge dan niet scheppen uit tien centen kruiden!

En in welk een disharmonische en chemische wereld leeft ge dan, met het gepatenteerd fleschje-waar-alles-inzit op tafel; probeer het eens ouderwetscher, eenvoudiger en eeuwiger, herinner u eens, dat er kruiden geschapen zijn, en leer er wat mee te beginnen. Ga op avontuur met de marjolein, de tijm en de pimpernel, de kervel en de basilicum, de dragon en de kruizemunt als ge wat van koken wilt leeren verstaan, ge kunt er eeuwenoude en troostrijke werken des vredes mee verrichten; het kost niets, slechts liefde, zorg en kennis, in een woord, goede wereldsche beschaving; datgene, wat Europa dezer dagen zoo bitter noodig blijkt te hebben.

Uit: 100 Avonturen met een pollepel, Amsterdam, z.j.