Woestijnen van water

Ontmoetingen met zeeën, zeevolk en water

Het vuur van IJmuiden

Het is een verstopte lucht, grijs weer, en zoel in de vallende avond. Als men opziet naar het rode ijzeren gevaarte dat slank en glimmend stijgt boven zijn grasbegroeide heuvel, ziet men ook dat er drift van wind in de hoogte zit: het zal wel wat gaan waaien.

Het stinkt naar dode vis: er liggen lange slierten zwarte netten te drogen aan de voet van de hoge rode vuurtoren.

Kijkt men zeewaarts van deze achterste IJmuider vuurtoren, dan ziet men een glimp van de verre grauwe zee en de grauwe pieren, en, scherp als schimmen tegen de avondhemel getekend, het hoge zwarte hekwerk van de semafoor en de donkere stomp van de voorlijkste IJmuider toren, die daar samen en naast elkaar op het zee-duin staan. De zon gaat deze avond officieel om 8.25 te bed achter de zee. Precies op die minuut springen op het vale hek van de semafoor de lichten aan: groen en wit in top, drie rood, twee groen aan weerskanten.

‘Wat staat daar te lezen, mijnheer Meyer?’

‘Rijzend water, en 94 cm in haven en in de vaarwaters,’ zegt mijnheer Meyer van de Rijkskustverlichting.

En dan begint er van alles te gelijk te gebeuren. Er ritselt ons iets achter de rug dat schijnt te vliegen en een mens aan het schrikken

[p. 156]

maakt, maar dat is alleen een witte kip die in een struik fladdert. En kijk, hoog boven ons hoofd wordt het licht van de vuurtoren wakker. Het is nog slechts flauw zichtbaar, want men ziet haast geen mensen-licht zolang Gods lampen nog branden, al is het van achter de kim.

Maar het begint daar te draaien, vijftig meter hoog, langzaam en waakzaam en gestadig, dit mensenwerk, deze zeeverlichting, en het heeft het geheimzinnige van alle krachten die de mens in zijn dienst geroepen heeft. Eerst later in de nacht ziet men het als een bliksemlicht in de duistere hemel omwentelen, tot twintig zeemijl buitengaats zichtbaar.

‘IJmuiden blinkt,’ zegt er iemand op de brug van een schip, twintig mijl uit. ‘Had ik al gezien,’ zegt de stuurman van de wacht. En de stoker Janssen gaat zich wassen en scheren om netjes thuis te komen. Als ze wat geluk hebben dan is dat nog net voor middernacht in Amsterdam.

De voorlijkste vuurtoren licht nu ook, dat is een vast licht.

Een vuurtoren slaapt overdag, en leeft 's nachts. Hij staat op land, maar hij leeft voor de zee. Daarom moet men een vuurtoren niet overdag van de landkant zien, maar 's nachts, en uit zee.

En vandaar dat men dan bij een steigertje onder de semafoor een uur te wachten staat tot het goed duister is. Het draaiend licht zwaait en veegt wit en sterk langs de duizelige donkere hemel, het vaste licht schijnt, de semafoor verspringt van lichten. Dat komt uit, want het laagste plankier van het steigertje is al niet meer kletsnat en klotst niet meer; het is hoogwater geweest.

Bovendien staat er te lezen dat er nog schepen uitgaande zijn.

De afhaler van de loodsdienst heeft dus druk werk en jaagt voorbij met haar wit en rode mastlicht, en komt terug en jaagt weer voorbij. Wij zullen nog even hebben te wachten; onderwijl maait dat geweldig licht door de vale hemel boven ons hoofd.

Noordelijk gloeit en laait het aan de wal van het vurige der hoogovens, en IJmuiden is in de nacht een waterwinkelstraat van lichten geworden, met een warrelige helder violette vlam daarboven. De leek ziet niets dan kermis, de heer Meyer en de IJmuider chauffeur discussiëren of er nu nóg een schip in de grote sluis zit, ja of nee, en op de semafoor verspringt een licht. Ja! -

Dus nog een kwartiertje; omdat zij de loods van boord moeten halen. Want een schip heeft boe geblazen en de afhaler heeft brroem terug-

[p. 157]

gezegd. Dat zijn de geluiden en lichten van een haven, een geheime taal voor de leek, en zo eenvoudig als het a.b.c. voor wie het aangaat. En daar is dan zowaar eindelijk en onverwacht snel een klein schip langs het steigertje. Het is kletsnat en glimt in de nacht, er staat dus buiten de pieren een zeetje. Het is de ‘Geep’. Een prachtig scheepje. Haar zuster heet de ‘Walvisch’. Zij kunnen onder en boven water door, en halen en brengen de loodsen.

Nu krijgen en hebben wij dan wat wij zien wilden: de vuurtorens en de semafoor in hun element, vanuit zee gezien. Het is woelig water, voornamelijk buiten de pieren, het spat en steigert een beetje. En het is een fantastisch en majesteitelijk gezicht om hier, vanuit zee het licht over het water te zien vegen, langs de glinsterende toppen van de golven te zien scheten, en het schuim te zien verlichten. Het is dus toch een beetje gaan waaien.

Men ziet nu, van een goed schip uit gezien, de havenverlichting van IJmuiden. Dwars door de groen en rood van licht verwisselende kerstboom van de semafoor heen het rustige vaste licht, en de hemelvegende stralen uit het achterlijker land. Het is thans, volgens de semafoor, afgaand tij, en er moest nog een schip uit. Het water is zoals water met een Westerbriesje altijd is voor IJmuiden, grauw, glinsterend en niet zo gemakkelijk. Vandaar al die lichten om de zeeman thuis te geleiden in een lang niet ongevaarlijke haven.

Een vuurtoren, of twee vuurtorens, dat is het nog niet. Daarbij hoort van alles aan radar etcetera. Een vuurtoren is maar een wijsvinger, en de navigatie vraagt de hele hand, en enig verstand daarenboven, in de handlezerij.

En wat zei onze brave IJmuider chauffeur aan de voet van de grauwe betonnen hoge semafoor, bij nacht? ‘Mijnheer, die toren zit hardstikke vol apparaten en instrumenten, drie verdiepingen en tot in de kelder toe vol.’

Dat zal wel... Desalniettegenstaande heb ik er iemand hoog boven mijn hoofd een matje zien uitkloppen en een asbak leeggooien, waarvan het aardse stof op alle winden verwaaide. De techniek is de techniek, en de mens blijft de mens.

Op de twee vuurtorens van IJmuiden staat geen mens meer. Zij zijn automatisch. Er komt alleen nu en dan een mannetje de lenzen afstoffen, etcetera. Toch zijn zij des nachts een geweldig verschijnsel aan de hemel, en als IJmuiden vuurwatert in de late avond, gaat de stoker Janssen zijn gezicht wassen en zich scheren, want dan zal hij over zes uur thuis zijn.