Woestijnen van water

Ontmoetingen met zeeën, zeevolk en water

Het Schip vaart door een vroege Scheppingsdag

a/b s.s. ‘Helder’ - K.N.S.M.

De hond staat recht als een mens, met zijn harige grauwe poten op de reling. Hij ziet een kust van sneeuwwitte vulkanen en besneeuwde bergen: Michinmáhuida, Miragualay.

Hij ziet een stille zilveren zee: het schip vaart achter de Chiloé-eilanden langs, het is kalm, koud weer, en zonneschijn; maar de hond is onrustig, hij snuffelt aan de wind, en het is hem te dicht onder de wal, het ruikt naar land...

Het schip heeft Puerto Montt achter de rug.

Puerto Montt is niet zo bijster fraai: in de mooie winkels verkoopt men broodsnij-planken met teksten in het Spaans en Duits (allebei in Gothische letters), en ijskasten en radio's, en wollen vloerkleden van twijfelachtige Indiaanse afkomst... Benevens zoveel paardedekens, paardezwepen, paardesporen en paardezadels, teugels, halsters, etcetera dat het stadje wel een toeristencentrum moet zijn... Wat het dan ook is: van hier bezoekt men de blauwe Chileense bergmeren.

In een achterhoek van Puerto Montt ligt de vissershaven te stinken.

[p. 97]

De houten scheepjes zijn meest oud en verrot, zij liggen scheef op de kant, en walmen van fornuisjes en houtvuurtjes. De kinderen krabbelen in het slik; men eet er krabben en afzichtelijke schelpdieren, met de sombere verbetenheid van de honger, en elkaar op de vingers kijkend; het is alles armoe, ellende en droevige stank. Dit zou best een voorhaventje van de hel kunnen zijn. Maar, de elektrische locomotiefjes en planken-tillers aan de keurige kade weten een paar honderd meter verder daar niet van, en laden hout, hout, hout, planken, planken, planken, voor Montevideo en Buenos Aires.

Puerto Montt is namelijk de laatste haven in de bewoonde wereld op de westkust van Chili: van hier krijgt het schip een paar weken niets dan wind en water: de verlatenheid van de Patagonische Kanalen en de wildheid van Straat Magalhães. En nu is het wonderlijke, dat wij ons daar eigenlijk wel op verheugen, op veertien dagen wind en water, na al die havens en hun tramelant...

Dus dan, op zekere morgen bij het eerste licht, ligt er in nevel en mist een berg te walmen op een hoek van de Golfo de Penas: de Baai der Pijnen: er is hier veel verdrietelijks met schepen gebeurd. Het schip glijdt binnen. De wolken waaien van de bergen aan weerszij. De waterkant der bergen is verweerd en bleek, en bezet met wrakhout, aan weerszij. Er is geen boom, geen mens, geen dier, enkel steen, de halve hemel hoog. Vele bergen hebben namen, maar deze bergen hebben geen namen. Het enig gezelschap in deze donkere zee-engte is een soort malemok of zeeduif, veel korter en sterker dan een meeuw; en opziende na een uur varen en de eerste bittere zwarte koffie ziet men dat hun de borst ros verlicht is: de zon is opgegaan. De bergen zijn gevlekt en getijgerd van sneeuw. Alle rillen en spleten van de bergen roken en ontdoen zich van hun nachtgewaad. De mist barst uit de dalen met wolken en pluimen. De steilte der bergen is zilver van watervallen die hals over kop naar beneden storten. Wereld en water en bergen zijn volkomen stil, behalve, als men luistert, het eenzaam eenzelvig geluid der bergbeken en zilveren stortfonteinen. Het schip vaart door een vroege scheppingsdag van de wereld.

Men denkt soms een hert te zien staan aan de oever in het donkere struikgewas. Maar dat is een dode boom. Men denkt soms rook van mensen te zien, maar dat is een kronkelige sliert nevel uit een diep dal; er zijn hier geen mensen. Er is enkel eenzaamheid; donker en witbesneeuwd gebergte aan weerszij, zwart diep water; bij stijgend zonlicht goudverlichte zeeduiven, en weldadige milde en zuivere ijskoude lucht...

[p. 98]

Tegen de avond doen zich in het vaarwater een paar smalle langwerpige eilandjes voor, met hoog geboomte, in het water gevallen stronken, en verweerde stenen kanten. Het eerste heet Adam; het tweede heet Eva.

Eva is wat kleiner en sierlijker dan Adam. Achter deze eilandjes ligt de schuilhaven Port Eden.

Tja... Daar komen in de vroege nachtschemering een paar sloepjes Indianen en de walkapitein en de dokter aan boord. Die Indianen lijken wel Eskimo's, zo breed en glad en hoogjukbenig van gezicht. Zij zitten in een bootje van oude planken en juichen van pleizier bij alles wat er van het schip in gegooid wordt: lege bierblikjes, oude hemden, sinaasappels, een paar blikjes melk, aan een lijntje. Er is hier een nederzetting, hier rusten de Chileense marineschepen uit, die de vuurtjes in deze vaarwaters voorzien.

De havenkapitein is een slank en sierlijk man met een pleizier in zwarte ogen en lenige gebaren als van een vrije tijger. Hij lijkt op Odysseus, en vertelt als Homerus, van wat er hier te beleven valt met visvangst en jacht. Hij heeft al een week geen sigaret gehad, en geen druppel drank, want dat is hier verboden.

Het werd heel gezellig, met een sigaret en een druppel drank. Tegen tien uur waren wij allemaal te kooi, gelukkig en tevreden.

Omstreeks halfvier in de nacht moest ik door de salon, om een plasje te gaan doen. Daar zat een mens in uniform aan de tafel recht voor zich uit te staren: dat was de dokter. Die zat daar niet te lezen of te roken, maar te wachten. Hij had een paar penicilline-inspuitingen gegeven en wachtte om het resultaat te zien. Hij was de militaire dokter van Port Eden, achter de eilandjes Adam en Eva: een mens met een moe gezicht van een verbannen, wanhopig idealist, die aan niets meer geloofde, behalve zijn plicht. Een klein goed mens.

Het was de andere dag niet zo veel anders: een wereld kort na de zondvloed, zo naakt en kletsnat van bergen, zo glimmend van sneeuw, zo kletterend van smalle watervallen, gesluierd met regenbuien, blinkend verlicht van zon. De bergen zijn soms zo hoog of het tot de toppen des hemels ging, maar dat is meer omdat wij zo laag liggen. Het schittert een dag lang van driftig water en wind, het ruist een dag lang van stortbeken langs de bergkanten. En des avonds van de tweede dag valt het anker in Puerto Bueno, een kreekje tussen sierlijke eilandjes, in bergschaduw.

En dan gaat des morgens de maan op, tussen wilde wolken, in deze verlatenheid. Het hagelt en sneeuwt en regent.

[p. 99]

‘Zijt gij gekomen tot de schatkamers der sneeuw? En hebt gij gezien waar ik de hagel bewaar?’ (zegt Job 38:22).

‘Op het land waar niemand is, op de woestijn waarin geen mens is?’ (zegt Job 38:26).

‘Toen ik de wolk tot hare kleding stelde, en de donkerheid tot hare windselen? - Hebt gij de dageraad zijn plaats gegeven?’ (zegt Job 38:12).

Dit vraagt God Job. Welnu: hier in de Patagonische Kanalen is de wereld nog zo.

Onze moeder de nacht baart de maan uit windselen van wolken. Onze vader de wind waait de bergen helder. Onze moeder de zee heeft een lichtblauw hemdje aan en ademt in haar slaap, vissen springen haar om het hoofd. Onze vader de zon steekt het gouden licht uit de wolken om haar te begroeten, en zij zendt de vissen springend aan de oppervlakte van het water om hem te begroeten. De dekens van haar ledikant zijn zwart wild water, de pijlers steen en bergen; hij echter komt met licht en gloeit in water en steen...

‘En, zo UEd. wilt,’ zeide de zeeloods, met wie ik dit gesprek voerde - hij was zeer wél belezen, deze dikke heer España - ‘kunnen wij de wolken nog als bedgordijnen beschrijven, want zoals UEd. ziet: zij schijnen thans purper in het water.’

‘Het is een heerlijke morgen, caballero,’ zei ik. ‘En erkent u boven uw vader de zon en uw moeder de zee nog groter god?’ (Hij had een druppel Indiaans bloed.)

‘O ja,’ zei hij. ‘De Grote zonder Naam, maar die is voor de mens onbegrijpelijk...

Want ziet nu eens, caballero, hoe het licht stort in de zee, en de zee trilt van het licht... Moet men daar naam aan geven? Heeft enig mens daar al naam aan gegeven?

Hetgeen dat er geweest is, hetzelfde zal er zijn; en hetgeen dat er gedaan is, hetzelfde zal er gedaan worden...’

De steengebergten waren nu wat lager geworden. Wij kwamen vroeg in de middag de Patagonische Kanalen uit. Er hadden daar een paar verroeste scheepswrakken op het een of ander puntje gezeten. Het werd nu ernstiger. Men ziet er bij Tamar Island een stuk of acht geraamten op de rotsen.

De wind wordt ongeregelder, de zee ruiger: in het verschiet ligt doodswit land van gebergte, ijs en wolken. Dat is ver vooruit, het Isla Desolación, het eiland Wanhoop: ingang tot Straat Magalhñes. Het begint iets harder te waaien.