Woestijnen van water

Ontmoetingen met zeeën, zeevolk en water

Gelderse Wilgen aan Bakboord

Aan boord s.s. ‘Helder’ K.N.S.M.

De ankerketting komt glad en glibberig en langzaam, schakel na schakel, aan boord, de oude zeeslang. Het is avond en koud; het gebergte dat de baai van Corral omringt dampt van nevel en rook - de hoogoven in de bocht vaal, de huizen langs de helling met duizend lichte witte pluimen. De avond valt hier snel de vergeten Spaanse forten langs de baai liggen in een ommezien in duisternis.

De wind steekt op, er zaten al veren pluizen in de lucht sinds de heldere middaguren. De meeuwen verlaten het schip; het papier op mijn tafel begint te wapperen: wij varen.

Omziende naar de wal zien wij op de bergen een huis in brand, met rode, laaiende vlammen; dat duurt niet lang, men ziet zwarte mieren wemelen in de schaduw van rook en brand; dat zijn mensen.

De huizen hier zijn snel afgebrand, 't is maar verweerd en rottig oud hout; meestal regent het hier en de zon staat fel tussen de buien. Zodoende ziet Corral er bij welwillend zonsopgang- en middaglicht uit als een pasgewassen plaatsje, als een dorp aan de Zaan; zo helder blinkend over het water als Vermeers gezicht op Delft... Tegen de avond merkt men op dat er om de drie huizen een dranktentje is, en

[p. 88]

om de drie dranktentjes een huisje van pleizier: Corral is de havenplaats van Valdivia, er wordt veel verdiend en uitgegeven; Corral heeft weinig vertier, en Valdivia is alleen te bereiken met een hoogbejaard stoombootje.

Men laadt hier hout uit de dichte bossen van het achterland. Wij lagen er vier dagen op te wachten, vanwege een staking en een regenbui. De regering zou soldaten sturen om het hout te laden?

‘Neen, caballero, de regering zal zeer zeker geen soldaten sturen, want áls zij soldaten zou sturen, zouden zij dan hout kunnen laden?’

‘Als het soldaten uit deze buurt waren zouden zij zeker hout kunnen laden, caballero...!’

‘Deze soldaten zouden het wellicht kunnen, maar niet willen, vanwege hun familie, caballero... En bovendien, het hout moet met lichters de rivier af...’

‘Welnu, mijn vriend?’

‘Er zijn geen lichters, caballero!’

‘Hoe nu? Geen lichters? En waar zijn deze dan gebleven, mijn vriend?’

‘Men zegt dat zij in hoognodige reparatie zijn, caballero...’

Enfin, hoe dit alles zij; zodoende hadden wij de tijd om de rivier op te varen naar Valdivia, met het hoogbejaarde stoombootje.

De rivier van Valdivia is een van de liefelijkste waterwegen ter wereld. Men heeft het in morgennevels slapende Corral nog maar net achter het hek, of de oevers staan versierd met witte lammeren onder lichte populieren. En dan is het plotseling weer anders: glinsterend donker blad en duistere muren van rotsen aan een oever, en een aanlegplaatsje waar mensen en manden witte lelies en kleinere bloemen, en zakken krabben en manden vis aan boord komen, voor de vroege markt in Valdivia. Het rivierbootje gilt zo hard het kan met de fluit en begeeft zich verder in wolkenspiegelend, spiegelglad zilverwater. Het ontmoet een paar glibbergladde dolfijntjes op terugweg naar zee, die nauwelijks de spiegel rimpelen.

Het ontmoet glinsterend van water druipende hoge rotswanden aan de duistere kant van de rivier, en aan de andere kant lange groene heuvels en dalen, waar de vroege zon al dwars over de hoogten schijnt: in de schapenweiden staan de enkele bomen schitterend in schittergras, en op schaduwen, driemaal zo lang als de boom hoog is. Zo vroeg is het nog.

[p. 89]

...oude Spaanse kanonstoren in Valdivia...

[p. 90]

Het ontmoet steilten, geel bloeiend van stekelbrem en met rode bessen bloeiende heesters; en een groot dodenbos, met bomen bleek als gebeente in stammen en takken Wat is dat geweest: een bosbrand, een aardverschuiving?

Er staan huizen zonder dak.

‘Kunt u mij zeggen, caballero...?’

‘O, dat? Ja, dat is stuk, al reeds vier jaar. Als u nu vanmiddag terug gaat en het is helder, en u kijkt ginds, kun UEd. de eeuwige sneeuw-toppen der vulkanen zien...’

‘Ik dank u, caballero...’

Er beginnen zich nu aan de zonverlichte kant van het water zeer hoge en slanke bomen met zilverig blad te vertonen, en men ruikt een fijne zuivere geur. Dat is eucalyptus...!

‘Ik had altijd gedacht dat eucalyptus een soort heester was, caballero...’

‘Haha! De heer had gedacht dat de eucalyptus... ahaha...!’

Het is blijkbaar een aardig grapje. Men hoort eerst al de heren en dames, beurt om beurt in de rij op het achterdekje lachen, dan gaat het gelach het trapje af en beneden rond, tussen de witte lelies en de zakken krabben... Goed... De rivier van Valdivia maakt hier een wijde bocht, zo stil van water, dat de hemel er met alle wolken in staat afgebeeld, en de oever met alle bomen. Men is verzeild geraakt in een spiegeltent der eeuwigheid, men vaart door gespiegelde hemel. ‘Maar, caballero, UEd. moogt rustig haha zeggen. Weet ú echter hoe hoog een Hollandse knotwilg is?’

‘Een wilgeboom? Maar zeer zeker, caballero. Over vijf minuten zal UEd. zien wat een Hollandse knotwilg is.’

En zowaar: daar verschijnt aan bakboord, vlak voor Valdivia, een oeverlandschap dat van Gelderse makelij kon zijn: rijen knotwilgen aan de rand, IJssel-bont vee, weelderig gras, en prikkeldraad, en afgeslagen kantjes klei, en stenen beschoeiing. - Om heimwee te krijgen. Heimwee is niet zo nodig. Valdivia is een aardig oud stadje zonder veel ander fraais dan een vierkant pleintje met groene linden in bloei en bloesem en vier-en-zestig banken in dat park, die alle vier-en-zestig een converserend paartje dragen. De linden lijken ouder dan de huizen rond het plein: er zal dus wel eens een aardbeving zijn geweest. De hotels hebben Duitse namen; het bier is dus weer best. Er zijn peperdure winkels van jacht- en visgerei, zoals Londen ze niet beter kent;

[p. 91]

het gewest is dus wel rijk. Dit bewijzen ook voortreffelijke taartjeswinkels.

Maar wij moesten niet in Valdivia wezen, wij moesten er alleen maar even zijn. Onze bestemming ligt dwars aan de overkant onder de groene bomen, op een van die kleine heuvellanden waar men een dak door het geboomte ziet steken; daar ligt een gastvrij huis. Men gaat over in een sloepje en beklimt een met uitgesleten houten balken bevestigd rotsweggetje met een gewelf van palmen. Daarboven op de hoogte wonen oude Nederlandse kolonisten: het rotsweggetje is niet alleen versleten van gezeul met melkbussen, maar ook van honderden gasten; er komt geen vaderlands schip in Corral of er komen hier gasten. Het is namelijk zo goed en heilzaam na een maand varen weer eens kippen te zien en koeien en kittige paardjes, en al het leven van een boerderij; daar rust een mens van uit. Hier hebben dan ook eerste machinisten kippen geplukt, eerste stuurlieden de vis schoongemaakt en kapiteins paard gereden.

Binnenshuis hangen de Koninklijke familie en alle prinsessen op rijen aan de houten wand, benevens drie scheurkalenders; drie, omdat er molentjes en vlietjes en tulpenvelden op staan.

Buitenshuis zijn de kippen, de eenden, de honden, de paarden en de koeien, en de appelboompjes, en de onafzienbare akkers. De vijfjarige kleinzoon van het geslacht loopt met een eindje touw op de kans te loeren kippen te lasseren; maar de kippen kennen hem al. Het zijn eigenaardige kippen, zij hebben geweldige graaftenen; iedereen moet maar voor zichzelf zorgen in dit land.

De honden hebben dezelfde eigenaardigheid: zij hebben geen nagels, maar lange klauwen. Als men ‘Rat!’ zegt vliegen zij in de gaten onder het huis en gillen een half uur lang.

Zo nu en dan schreeuwt de vijfjarige kleinzoon: ‘rata!’. Hij spreekt kippen en paarden eveneens in het Spaans toe: de volgende generatie zal geen Nederlands meer spreken.

Het eten is best, het boeren gaat hier wel, men heeft zijn bestaan, maar kapitaal schiet er niet over. Men zou de lage akkers willen ontwateren en in gebruik nemen. Ja, maar... Men zou een schuur willen bouwen. Ja, maar... Men zou...

Het is de rijke armoede van een boerenbedrijf van oude kolonisten, die al in Corbea zijn begonnen:

[p. 92]

...de oever van de rivier van Valdivia...

[p. 93]

[p. 94]

 

Toen twee-en-veertig jaar geleden

 

D'ouwe Kolonie pas begon,

 

kreeg iedereen een faja bossen,

 

Langs grote weg, die niet beston.

 

Ze moesten bomen leren hakken.

 

't Verrekte bos stond veel te dicht,

 

Vaak zonder meel om brood te bakken,

 

Of paraffine, voor wat licht...

Daarover gaat nog een ander lied, op de wijze van Piet Hein:

't Was voor veertig jaar nog lang niet zo mooi
In die wildernis vol bossen,
met een koe zonder melk, en geen stal, en geen hooi,
En wie had er verstand van ossen?

Dat nest, die stad,

Corbea heet dat gat,

Daar hebben wij plezier,

Daar wordt gedanst, gezwierd,

Als de Koningin verjaardag viert (bis)

Men komt namelijk op Koninginneverjaardag als oud-kolonisten bij elkaar om de bloemetjes buiten te zetten. Deze eigengemaakte liederen vindt men in een schrift met oranje kaft met rood-wit-en-blauwe lintjes...

Wij gingen met het bejaarde stoombootje naar Corral terug. Bij maanlicht, en even stil in de nacht als des morgens vroeg. Maar over maanlicht is al meer dan genoeg gezegd en geschreven. Wij zaten volkomen tevreden, verzadigd en uitgerust van een dag en nacht aan de wal in een gastvrij Hollands gezelschap. Er bewoog niets in de nacht, behalve, een beetje, het hoogbejaarde stoombootje, en nu en dan een hoge boom aan de wal, en nu en dan een zeker iemand op de harde bank, die zich verstout had paard te rijden...

‘En...,’ zeiden ze aan boord. ‘Hoe was het?’

‘Wij hebben asperges gegeten!’

‘Eten wij toch ook!’

‘Ja! - Uit blik...’

‘Nee, toch ook wel vers, van de markt!’

[p. 95]

...onbekend Amsterdammer op de hoogvlakte bij Valdivia...

[p. 96]

‘Vers van de markt! Mens! Wij hebben verse asperges gegeten, van de grónd. Met verse boter!’

‘Ja, daar is altijd baas boven baas...,’ zei de man die onverstandig aan boord was gebleven. ‘En wat hebben jelui verder gedaan?’

‘Wij hebben in een staand bed geslapen, en vrije koeien en paarden gezien en vers vlees gegeten, en Chileense wijn gedronken, mannetje!’

‘Ja, daar ken ik niet tegen op’, zei de ander. ‘Dus dan maar wel te rusten, 't is morgen vroeg dag.’

‘Zo?’

‘Staking is opgeheven.’

‘Zo? En wie heeft er zijn zin gekregen?’

‘O, geen van beiden, naar ik hoor...’

‘Hoezo dan?’

‘De regering heeft gedreigd de kroegjes te sluiten en het vervoer van wijn en zo stop te zetten...’

‘Kijk, kijk... Ja, het is een afgelegen oord, Corral. -.’