Woestijnen van water

Ontmoetingen met zeeën, zeevolk en water

Plastic en Pelikanen

a/b s.s. ‘Helder’ - K.N.S.M.

Neptunus, tot mijn grote spijt, is op de vermaarde 0°, 00′, 00″ oftewel equator, niet verschenen om mij te scheren; het zal hem te koud zijn geweest, want toen ik het zelf moest ondernemen stond de temperatuur eer op rood baai dan op palmen, hoewel wij voor Manta lagen, dat naar ons gezegd werd een der heetste havens aan de kust van Ecuador is. Wij moesten daar steennoten halen (waarvan men de onderstukken van de boordeknoopjes draait die er altijd afraken, en vele andere nuttige voorwerpen).

Het was, zeiden bevaren mannen, een gat van niks en zo warm als soep. Als je van de wal terugkwam moest je jezelf aan een kleren-

[p. 49]

hanger ophangen en uitwringen, en de bediende roepen om de hut op te dweilen; en goed toezien dat hij niet jezelf, maar de was in de was deed...

...zwaar weer boven het meer van Gatún...

Daar bleek niets van waar. Ten eerste was de zee bij 't eerste koele morgenlicht bevleugeld met honderd witte zeilen van lichters; ten tweede waren de vogels - nu ja, de vliegende gedierten die tussen die sloepen in het visrijk water pletsten - oprechte pelikanen; en ten derde hadden die snelvarende sloepen altemaal een grauw bootje achter zich aan bengelen, dat nog als voor tweeduizend en meer jaar uit een enkele rechte boomstam gehakt en gehouwen was.

[p. 50]

Men mocht dus redelijkerwijze al vermoeden dat alles in Zuid-Amerika anders is dan veelal gezegd wordt; zo ook, waar men op het loodsbootje uit roze plastic-kopjes koffie dronk, met zulk een duizendjarig piremagoggeltje achter zich aan, dat het een wereldrijk is vol tegenstellingen.

Manta is geen wereldhaven. De zwarte stinkvogels zitten op het strandje bij de markt de stadsreiniging te verrichten, en de kudden grijze ezeltjes zonder voerman komen langs stille steile straten water halen. Het lijkt haast Spanje in een vergeten hoek, met stoffige palmen en flamboyanten in het plantsoen met het standbeeld bij het politiebureau; en duizend schoenpoetsers, en duizend andere ingezetenen, die hun schoenen zelf poetsen. Het verschil echter ligt in de Indianen die bij nacht over de bergen zijn gegaan en met lang sluik zwart glimmend haar achter hun zakken waar goede zaken zitten te doen. Het zijn vriendelijke mensen; als de radio hun volksdansen speelt hoort men liefelijke en feestelijke muziek, en geenszins het internationaal lawaai dat voor Zuid-Amerikaan doorgaat.

Een ander onmiskenbaar verschijnsel in Amerika benoorden de evenaar. Het onmisbaar instrument, dat men in ouderwetse, Friese en Groningse hotels nog wel eens in het nachtkastje aantreft in ernstig wit porselein, staat hier ter markte te koop in slecht email versierd met violette en paarsrode en oranje roosjes.

Al het verschrikkelijke kinderspeelgoed van popjes en automobielen, mitsgaders de wat dies meer zij is precies als in Amsterdam of Alblasserdam: vies roze, vies geel, en vies blauw. Bij de edele grauwe veren der pelikanen steken deze plastic-kleuren vals af.

Alle groenten in blik en alle patent-medicijnen zijn eveneens Amerikaans. Daarentegen maakt men hier nog allervoornaamste hoeden van gevlochten stro; de markt is klein maar rijk aan vis en fruit. Staat men te kijken, dan ziet men dat de kleine Ecuadoriaanse huisvrouw, gelijk de Spaanse, zuinig leeft: een handjevol glinster-vis voor in de olie, een handje-vol boontjes, een stuk brood en een ui en een tomaat voor de saus. Toen ik, omdat de scheepshond Bully heden verjaart, een plak lever kocht, verwekte dit enige opspraak. Want, zeide men op de markt, een rosgouden vis vertonend, zo groot als een vierjaars kindje, en twee blauwkleurige zonder kop - dit alles is al voor het schip gekocht. Dat een scheepshond op zijn verjaardag lever verdient, begrijpt geen Spanjaard noch Indiaan.

[p. 51]

...steennoten laden in Manta...

Daarentegen heeft de ezeldrijver, die met een blauwe doek om het hoofd en schouders gewikkeld tegen de koude berglucht, bij zijn balen zit, het vorstelijk gezicht van een Egyptisch vorst. De winkelgalerij, waar hij zit, bestaat uit oude verweerd houten palen, bevestigd in beton. Op de hoek van de hoofdstraat worden duizend geduldige mensen tegen iets ingeënt en krijgen een roze papiertje; versleten plakkaten vermanen u onder rode bloemsembomen: ‘Vota la Lista Ni 3!’ en ‘Nacionalismo Integral’, en het laatste aanplakbiljet is van mei 1950 en tegen de tuberculose. Er lopen jongetjes met viskoppen aan een touwtje, er staan ongeloofwaardig kostbare ijskasten en radio's

[p. 52]

te koop en te glimmen; de sigaren zijn miraculeus goed, en de cocacola, die ook hier naar dode muizen smaakt, is koud, ook in het geringste cafeetje achter de schermen van gespleten bamboe. Manta is een aardige haven om kennis te maken met de nieuwe wereld.

Guayaquil, de grote haven van Ecuador, maakt u onrustiger. Ten eerste was er van de drie grote vuren op de Ecuadorische kust geen een aan, en van Sta Elena en Sta Clara was dat nogal erg, zo ongeveer of IJmuiden en de Maasmond blind waren.

't Is burgerlijk vertaald, of ge ergens ten eten zijt gevraagd en de deur dicht vindt (vermenigvuldigd met de factor levens- en scheepsgevaar). Men wist dat wij kwamen; wij hadden ons gemeld...

‘Ja, maar ze waren kapot,’ zeiden zij later.

‘Had u een telegrammetje moeten sturen dat het kapot was...’ zeiden wij.

‘Tja...’ zeiden zij; maar ze waren kapot...’

De stad Guayaquil ligt vele uren varens het land in aan een gevaarlijke tij-rivier. De boeien waren kiele-kiele, en de rivier vol banken en boomstammen.

Maar het is een stad, als men er aan de wal gaat, die rijk en royaal is opgezet met brede straten en boulevards, bloemrijke parken en groen bronzen standbeelden waarin en waarop de kinderen krijgertje spelen. Dit, wat de royaliteit betreft, komt vanwege een grote brand, die een ondernemend burgemeester vele jaren geleden zijn kansen gaf. Stadsplan alle eer. Het is Ecuador nadien soms voor en soms tegen den vleze gegaan, vanwege de een of andere kever in de cacaoboom. Men ziet dan ook een stad die na grote voorspoed zware tegenslag heeft beleefd, en thans weer vol moed is. Zij is een vermakelijk mengelmoes van houten bouwvallen en droevige buurten, stenen bouwwerken in alle stijlen - zo als daar zijn een Moorse toren, een stuk van de Scheveningse Galerij, een en ander uit Brussel, Berlijn en Parijs, mitsgaders over moderne betonblokkendozen een kathedraal van bamboelatten, ijskastenwinkels en winkels van spiegels, in meer dan levensgroot formaat en lapjesbazaars van anno dazumal. En, overal en overal, dat vervloekte derderangs plastic, dat hier - let wel, lezer, - veelal bestoft ligt in de etalages. Gedwongen inkoop, en geen afzet.

Het is een heerlijke stad om het spel van ‘ik zie, ik zie...’ te spelen. De straatgoten zijn opvallend diep: dus slagregens, te gezetter tijd.

[p. 53]

...kerk-ingang in Guayaquil...

[p. 54]

De winkels in de volksbuurt hangen vol zware dekens - eens was dat geweven, thans anilinekleurig met U.S.A.-etiket - dus steenkoud weer in het binnenland. De zeep - een stukje Palmolive - kost 60 à 70 cent Nederlands, de rest van de import navenant. Men stelt het ontbreken van een middenklasse vast. Achter de straat ijskastenwinkels ligt de straat met gebroken zuilen, gebroken hout, blik, koemest, beton: een onzalig klimaat. De deur van de ene in reparatie zijnde kerk is half dichtgespijkerd met planken, op de schuttingen voor de andere prijkt een limonade-reclame, achter de beelderigste slanke palmen. De voetballen hangen als trossen geel inheems fruit aan alle winkels, in de goedkope buurten; men houdt ze eerst voor kalebassen. Daarnaast het fijne gekleurde vlechtwerk der inheemse hangmatten.

Is men vroeg op de vale rivier dan ziet men de groene bananen laden bij tienduizenden; is men vroeg in de schaduwrijke morgen in de achterstraten dan ziet men de glorie van Ecuador, de cacaoboontjes, bij miljoenen het plaveisel versperren, rosbruin, welgemaakt, groter en schoner dan enige cacaoboontjes ter wereld. Daar kan niets of niemand, en zelfs geen Ecuadoranese verkeersagent met een fluitje aan te pas komen; in die straat worden de beste cacaoboontjes ter wereld gelezen, die straten zijn zo roestbruin als een Scheveninger logger aan dek zilver is van de haring, na goede vangst. En de hoek om staat een huis met prachtig snijwerk in zuilen en gevel, op een wankel onderstel versleten boomstammen, met harde grauwe barsten van hier tot daar.

En dan weer staat men, alvorens aan boord te gaan, voor het standbeeld van Simón Bolívar en San Martín, die elkaar de hand reiken, omdat zij de wereld hier verlost hebben, in 1822; twee edele figuren; waardig in brons vereeuwigd te zijn; maar wij schrijven thans 1950.