Woestijnen van water

Ontmoetingen met zeeën, zeevolk en water

[p. 41]

Een schip vaart rond Zuid-Amerika

[p. 43]

Storm en Onweer boven Panama

a/b s.s. ‘Helder’ - K.N.S.M.

De lucht in de verte recht vooruit is vaal en wit van onweer, en telkens flauw verlicht, zover de kim strekt. De avond valt zonder enige koelte. Het schip glijdt in een bewegingloze zee, trillende van de machines.

Aan alle donker geverniste latten der jaloezieën van de kajuitsdeur hangen rijen vette waterdroppels te blinken zonder te vallen. Niet dat het geregend heeft, maar zo vochtig en heet is de lucht en zo traag en zwaar het water.

Het onweer stijgt met steeds hogere wolkgebergten doodstil uit zee, steeds wilder verlicht; tot het plotseling is of het schip snel een paar streken koers verandert; maar dat is die wereld wegdrijvende eilandbergen wolken, en bliksem die haastig bewegen ging, en in vliegende vaart ver aan bakboord passeert. Als men omziet dreigt er achter het schip in de duisternis een andere zware vuurspuwende bui.

Er begint een windje te waaien, en een wit golfje te staan als dit geweld van weerskanten elkander treft aan de kust.

De hel gaat los, niet hoorbaar, maar des te zichtbaarder; zwavelgeel, wit en wild vuur. Het licht is niet van de lucht; de lucht is daarginder aan een stuk helder van bliksem, en dat stuk is eindeloos; men zet op de brug de zonnebril op, om te blijven zien. De scheepshond is onder de tafel gekropen, maar men kan zijn haren tellen; want het duurt een uur lang.

Er beginnen geluiden uit zee te komen: het eigenaardig gegrom van golven bij onweer. Er beginnen witte schimmen in het schijnsel der mastlichten te waren: dat zijn de vogels met de wind verdreven. Het heeft niets meer van onweer, daarginder ver achter ons; meer van een laatste gericht. Wij hebben een streekje uit gestuurd om het te ontgaan.

‘Want waarom zal je moedwillig...?’

Maar dat hielp niet. Toen al dit woedend licht de Golf van Dariën niet uit kon en daar de kop op steen stootte, kwam het terug, en over ons heen. De eerste slag grommelde, de tweede was een klap, en de derde een ratelslang vuur die in een vuurblauwe zee naast ons siste, en een slag als drie voorhamers op drie ijzeren platen. Daarna volgde er een motregentje in doodse stilte en duisternis.

[p. 44]

En toen kwam het over ons: een lichtflikkerende zee, een bliksemblauw verlichte regen, een zwerk aan flarden, geteisterd met lange felle zwepen en geselslagen van bliksem; een duisternis gemarmerd met licht, een hemel van vuur, geaderd en gespleten met sidderend lichter vuur. De regen was daarbij ook reeds geen regen meer, maar muren water, verlicht met dit onophoudelijk vuur; het geluid van de donder zo fel dat men de helft niet hoorde. Af en toe stond de witte band van de schoorsteen te zien, dwars door de watervallen; en af en toe braakte die zwart en wit glimmende schoorsteen damp, en loeide. Want bij onzichtbaarheid behoort een schip te laten weten waar het is.

En af en toe hoorde en zag men de angstige vogels, overal en nergens piepend en schreeuwend en bliksemverlicht vliegend of fladderend of als versteend zittend: grote, groengoud van veren als spechten met helder flitsende ogen, sierlijke slanke kanariegele met zwarte oogjes, en dikke zwart en goud gevederde, halfdood geregend en plat van vlerken op het glimmend vuil zeildoek der luiken. Tegen de lamp in de pantry hingen de libellen met glazen vleugels en zwarte koppen te gonzen, en buiten vlogen ze zich met een klap dood tegen het ijzer. Het dek aan weerszijden was een snelstromend riviertje, met nu en dan een dood vogeltje of een plukje libellen. De stoomfluit loeide, het water viel, de zee schitterde van bliksem, de schroef maakte wat slagen langzamer, en eensklaps hoorde men alleen het schrikachtig sjilpen van de vogels: het was ons gepasseerd en overgegaan, en nog slechts een snel wegdrijvend eilandenrijk met bergen en bossen, wolken en bliksemlicht, alweer haast aan de kim.

Daarna schitterde Jupiter aan een gesterde hemel; het was koel, en zelfs ogenblikken zo helder dat de witte bindsels van de pardoens heldere sterren leken, laag op zee. De vrede en het geweld volgden elkaar bliksemsnel: er viel iets van de geschiedenis, de duizend revoluties en de ware aard van Zuid-Amerika te begrijpen, voor en tijdens en na dit onweer.

De volgende ochtend bij daglicht zetten wij een zestig dode snebbebekjes, en er zaten er nog grauwgroene vier levendig en wel van een theeschoteltje water te drinken op de leren bank in de kok zijn hut; die zijn later naar land gevlogen. Zij waren nog niet weg of wij kregen al weer andere vluchtelingen, want over Panama hing de rest van dat onbedaarlijk onweer nog te flitsen...

[p. 45]

...sluitwerken bij de ingang van het Panamakanaal...

[p. 46]

Het eigenaardige van de Kanaal-zone is dat er een hek doorheen loopt, waar aan de Panamese kant de huizen ietwat vervallen zijn, met scheve groene luiken en duizend bloemetjes in pot op het balkon, en aan de Amerikaanse kant alle huizen keurig en net, en alles vierkant en proper en met muggengaas op de balkons, en duizend voorlopig lege militaire barakken en lege vliegvelden, en verboden zijwegen naar fort X, Y en Z. Men passeert dit hek zonder enige moeite en toch lijkt dit, min of meer, een grens tussen twee werelden.

Zij het een met de liniaal getrokken grens, na zulk een grenzeloos onweer...

Het Kanaal van Panama is, naar in alle boekjes staat te lezen, een van de zeven wereldwonderen der nieuwe wereld. Het is inderdaad een wonder: als de loods een pink verheft, rijden er locomotieven langs de kant en openen zich sluizen die het schip in een ommezien over heuvelen en dalen tillen. Als de loods een andere pink verheft, sluiten zich andere sluizen, flitsen andere lichten, vullen zich andere bekkens, rijden er andere locomotiefjes en slepen het schip heuvels af en dalen in. Achter dit alles staat aan bakboord het oude, of is het een nieuw onweer boven de bergen, waarop eens Balbao stond. Silent upon a peak in Dariën...

Balbao, die voor het eerst de Stille Zuidzee zag, met mannen, drijfnat van zweet in 't zwaar harnas - dwars door de tot op heden niet wel begaanbare wildernis; want een paar mijl bezuiden het kanaal weet men nog niet veel meer van de wereld dan hij wist... En ook dit is een wonder geweest; behalve dan dat men van Balbao zei dat hij gouddorstig was...

Het allerwonderlijkste echter van het Panama-kanaal is, dat het geen kanaal is. Het zijn een paar stukken kanaal met al het mechanieke vernuft van de nieuwe wereld, maar voor het grootste deel is het verdronken oerwoud met een baggergeul daar dwars doorheen. Zodra men door de miraculeuze sluizen van Gatún is - maar IJmuiden is breder - vaart men op een breed meer, vol eilanden door verdronken land. De dode bomen steken naast de vaargeul uit het water; de eilanden zijn wit van dood hout, bruin van afgespoelde vruchtbare oevers, rood en blank van bloemen, ongeloofwaardig groen van ongenadig dichte bossen. Er hangt damp en rook aan de hellingen der bergen: een Indiaans vuurtje, of een nevel...

Goed, de mens heeft hier de natuur glorieus overwonnen, op een

[p. 47]

front van een paar honderd meter breed. Maar geheel zeker van zijn bomb-proof sluizen is hij niet. Een ongeluk en het kanaal zit dicht. Het ideaal is een nieuw kanaal zonder sluiskunsten en dubbele bodem; recht van zee tot zee, nog kostbaarder, nog meer op de natuur veroverd; nog zekerder...

...een locomotiefje trekt de ‘Helder’ door het Panamakanaal...

Vooruitziende geesten wantrouwen de kwetsbare wonderen van de meccanodoos. God groef Straat Magalhães en de Amerikanen het Panama-kanaal...

Wij waren er laat, het water werd tegen een uur of zes al zilver, de lucht grauw en wit van onweer, de eilanden werden feller groen

[p. 48]

in het dwarse licht, de vele dode bomen witter, als knekel-beenderen. Men dacht op de Amazone te varen, tussen oevers oerwoud. Maar dan, later in de nacht, verschenen in de duisternis het witte geruis van een waterval in de Culebra Cut, en de groen en rode kerstboomversiering van de sluizen van Pedro Miguel en Miraflores, al het gemak van de moderne beschaving... Achter de roodverlichte radiomasten van de stad die naar Balbao heet, flitste het onweer opnieuw, vaal en wit achter de wolken. De uitvaart was voorbeeldig bevuurd. De kanaal-loods ging van boord. Het onweer gromde, het schip begon licht te wiegen in levend water: wij waren in de Pacific, de Stille Zuidzee, de ‘vredelycke oceaan’ der oude scheepsjournalen.

Men zal het niet willen geloven, maar onderwijl ik dit schrijf komt mij geen witgebaarde Neptunus aan boord, de evenaar passerende in hitte en narigheid.

't Is koud, en het waait. Ik heb een trui aan. De laatste Colombiaanse gele kanarievogel, of wat het wezen mag, is op de witgelakte stoompijp in de kombuis gaan zitten.

Van onweer geen sprake; wind en water. Men heeft mij gezegd dat Zuid-Amerika een land vol tegenstellingen is. ‘U zal morgen aan de wal best weer zweten,’ heeft de hofmeester gezegd. Ik begin er iets van te begrijpen...