De witte wingerd van Frankrijk

[p. 92]

De oude Monsieur Dauphin
Een schone dag in Les Ponts de Cé, en een avond in Parijs

Onze voorvaderen hadden een goede neus, ook voor de wijnen van Anjou en zo kwam het dat wij op de thuisreis in het stadje Les Ponts de Cé uit de wagen stapten; want er moest nog een oude toren zijn van de Hollanders, en een handelshuis: - tot zoverre voeren zij met hun schepen de rivier op, en hier werd de wijn in lichters aangebracht.

Het ware daarover kan ik u echter nog niet verhalen. Wij vonden wel een oude toren met 16e eeuwse eigenaardigheden, maar daar huisde de gendarmerie in: ‘Of er hier, vroeger, in deze toren in vorige eeuwen soms Hollanders...?’

‘Ah non, Monsieur, ça a été toujours la gendarmerie!’ zei de brigadier. ‘Al sind mijn overgrootvader...’ Dit klopte weliswaar niet geheel met onze historische vraag, maar enfin.

‘Of er hier in Les Ponts de Cé dan nog een oud Hollands handelshuis stond?’

Neen, daar wist hij niets van.

‘Maar de Hollanders hadden hier toch vroeger veel wijn gekocht’?

‘Ah, oui monsieur, en naar men zegt altijd de bes-

[p. 93]

te!’ zei de gendarme. En hij scheen het ons nòg kwalijk te nemen.

Toen had een van ons gezelschap een goede inval. ‘Hoe heet’, vroeg hij den gendarme, ‘ook weer die oude heer, die zoveel van de geschiedenis van Les Ponts de Cé weet, en waar woont die?’

‘Ah! Monsieur Dauphin!’ zei de gendarme. ‘Maar natuurlijk. In het Hospice. Eerst links de hoek om, dan rechts, dan twee maal links...’ En hij keek weer wat vriendelijker. (‘Er is namelijk altijd, in iedere stad en ieder dorp, iemand die alles van het verleden weet’, zei de man van de goede inval bescheiden).

En zo wandelden wij weldra langs vele witte nonnetjes en een rijk bloementuintje onder de zuilen van het Hospice, waar de arme oude mannetjes in de zon zaten, en ons als vreemdelingen aanstaarden.

Het was een gebeurtenis; ook voor Monsieur Dauphin, die er bleek te huizen in een kamertje tussen stapels boeken, papier en gesteente; en muren met prenten, en cavaleriesabels, zoveel, dat er geen behangselpapier te zien was.

‘Ja, daar wist hij alles van’, zei hij, van de Hollanders en de wijnhandel; daarover had hij indertijd vele notities gemaakt. Maar waar ze waren...’

Hij greep een kruk en haalde op goed geluk een foliant uit de stapels. ‘Je prépare un livre...’, zei hij ter verontschuldiging. En hij bladerde dat het stof rondstoof. ‘Belasting op graan... nee, dat is het niet. Staking der schoorsteenvegers in 1627, nee. Maar zie-

[p. 94]

hier, in 1638 exporteerde men, volgens de Hollandse gezant Boreel, voor 17 mille livres aan wijn en levensmiddelen... En hier: in 1674 is de uitvoer te niet gegaan door de oorlog. Hier heb ik een ongepubliceerd rapport van den intendant der generaliteit van Tours over de jaren 1680-1689, dat vermeldt hoe Anjou en Touraine grote schade lijden omdat de Hollanders haast niet meer aan de markt komen voor wijn en eau-de vie de Saumur; zij begeven zich thans meer naar Bordeau en drinken meer Rijnwijn. Later is de handel als ik mij goed herinner, weer opgeleefd. Men heeft zelfs een speciaal kanaal voor de Hollanders gegraven, le “Canal de Monsieur”, ik moet daarover een speciale aantekening bezitten... Een ogenblik... Met de revolutie is toen de handel weer verlopen... Waar is nu die aantekening... Laat zien Nantes 1760, Bureau de l'Embargo... Het vat, de prijs is dan van 450 liter... Moeilijkheden met de rivierschippers, die de wijn aanlengden na deze uit de vaten te hebben getapt... Neen... Weet u wat, ik zal er u een memorie over schrijven... De toren van de Hollanders heb ik nooit gezien; ik betwijfel... Maar de plaats van het handelshuis is bekend. Zeer zeker. Ik zal ze u wijzen.’

En eer iemand het kon voorzien greep de zeventigjarige Monsieur Dauphin zijn twee krukken en stapte over het gebergte van zijn folianten de deur uit, langs de witte nonnetjes en de oude mannetjes in de zon en al de geraniums in de achtertuin van het

[p. 95]

Hospice. Het was een gebeurtenis, een dag in zijn leven.

‘Ik werk al haast twintig jaar aan dat boek’, zei hij. ‘Ik zal het u sturen als het af is... Maar er is zóveel materiaal te verwerken...’

Zo kwamen wij dan weer aan de Loire, door nauwe straatjes met kinderhoofdjes en andere keistenen. De rivier was breed, traag en ondiep, vol fuiken en staken en met de ganse jeugd van Les Ponts de Cé langs de oever gezeten, het leven der stekelbaarsjes belagend...

‘Hier, ongeveer...’, zei monsieur Dauphin aarzelend, op zijn krukken steunend, en hij wees op een achter struiken verscholen huisje, een hek behangen met netten en een tuintje barstend van bloemen. ‘Of misschien toch ook hier naast. Ik weet niet precies... Ik moet het voor u nazien... Maar ginds, aan de overkant, waar dat leien dak blinkt, daar is de herberg waar de Hollanders logeerden. Indien u wilt? Het is maar een kwartiertje...’

Zodoende weet ik het ware over de Hollandse wijnhandel in de Anjou nog niet te vertellen, maar ik sta in briefwisseling met monsieur Dauphin; eerdaags meer. ‘In ieder geval’, zei de man van de goede inval, ‘heeft hij de dag van zijn leven gehad!’

Laat op die avond waren wij in Parijs en versleten er vier en twintig uur onze schoenzolen. De wijn,

[p. 96]

zelfs in vermaarde eetgelegenheden, was niet om er over naar huis te schrijven. Er stonden ernstige onwaarheden op de etiketten in de buurt van de Opéra en de Champs Elysées. Wij vonden echter een eerlijk wit wijntje, op de Rive Gauche. De oom van den kleinen restaurateur had een buurman, die wijnboer was, en zodoende...

Men moet het ware zoèken, in deze tijd, zo goed als in alle tijden.

En zodoende stonden wij, om afscheid te nemen, die laatste avond op de hoge schemerende terrassen boven de Seine, een wit paleis links, een wit paleis rechts, de rivier in de diepte, de schim van de Eiffeltoren nog zichtbaar tegen de duistere lucht.

Het hoge witte terras van Chinon kwam ons weer voor de geest, met het vergezicht over de groene tuin van Frankrijk.