Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Wezen]

WEZEN, z.n., o., des wezens, of van het wezen; meerv. wezens. Eigenlijk de onbepaalde wijs van wezen. Het zijn, het bestaan: wie schonk u wezen en bestaan? Die van d'oceaen weleer uw wesen hebt ontvaen. D. Jonktijs. In wezen zijn, is bestaan genieten: al wat in wezen is. Voor de formeloose mass des grooten alls in wesen was. D. Deck. Nog in wezen zijn, is, nog leven: is uw vader nog in wezen? of nog in zijnen vorm gebleven zijn: dat gasthuis is niet meer in wezen, maar in eene fabrijk veranderd. Kinderen laten het gene men hun geeft niet lang in wezen. Voorts is wezen dat gene, 't welk een ding van alle anderen onderscheidt, en het tot zulk een ding maakt, als het is: in het wezen der zaak. Gelijk een dochter uit den aert in wezen en

[p. 176]

natuur. Vond., bij wien men elders eenigzins anders leest: dat dit niet een koeij in 't wezen waer. God is een in wezen. Onderscheid den schijn van het wezen. Bij Kil. ook wesenheijd, hoogd. wesenheit. Het gelaat: 't vaderlijcke kroost straelt levende uit uw wezen. Vond. En kan dat zedigh wezen uw harte niet belezen. D. Deck. Het wesen des aensichts. Kil. Een bestaand ding, eene zelfstandigheid: het opperste wezen. Bemint terstont een ongelichaemt wesen. Vond. Aandoening, gevoel: hij heeft er geen wezen van. Deze beteekenis heerscht ook in leedwezen, en deelt aan wezenlijk en wezenloos, eene bijzondere kracht mede. Daarentegen heeft wezen in financiewezen, krijgswezen, postwezen, enz. den zin van al, wat tot een ding behoort. Van hier wezenheid, wezenlijk, wezenloos, enz. Zamenstell.: aanwezen, afwezen, bijwezen, financiewezen, jagtwezen, krijgswezen, leedwezen, opperwezen, postwezen, schoolwezen, voorwezen, enz.