Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Stal]

STAL, z.n., m., des stals, of van den stal; meerv. stallen. Verkleinw. stalletje. Bij Hooft vrouwelijk: nu 't de lucht van de stal in den neus krijgt. Het is eigenlijk evenveel, als stel, en het hoogd. stelle, eene plaats: in dero marterero stal, in de plaats der martelaars. Notk. In sinen stal, op zijne plaats, Monseisch. Gloss. Bijzonderlijk, eene zitplaats, in het middeleeuw. lat. stallum, stallium, geheeten: ten si dat hi daer in hebbe eenen vrij eijghen stal. v. Hass. Eene plaats, waarop iets ten toon gesteld wordt, zoo als het altaar in de Roomsche Kerken, die, volgens Wachter, den naam van stal voerden; terwijl men, volgens Kil. aan de daaropstaande kaarsen dien van stalkeersse, stallicht gaf: dat after dese tijt enich geestelic persoon, in enige kerken ofte kloesteren, mit stalkeerse lichte. v. Hass. Eene plaats, waarop men koopwaren ten toon stelt: ik heb dat boek op een stalletje gekocht. De plaats, waar men een paard, eene koe, of eenig ander beest, neder zet: breng elk beest op zijnen eigenen stal. Nu 't vee den muffen stal verlaet. D. Deck. Dat gedeelte van eene boerenwoning, waar het vee gestald wordt: wij kwamen door den stal in het huis. Woonvertrek en stal zijn dikwijls niet van elkanderen afgezonderd. Een afzonderlijk gebouw, dat voornamelijk tot stalling van verschillende beesten dient: aan de eene zijde van het paleis vindt men het koetshuis, aan de andere eenen stal voor meer dan honderd paarden. Voorts is stal overdragtelijk, een gezamenlijk verblijf van menschen, die met elkanderen gezegd worden te stallen, als zij elkanderen wel verdragen kunnen. In stalbroeder en stalgheselle, bij Kil., heeft stal die beteekenis; maar het is in pedestal, eene plaats, waarop men een standbeeld ten toon stelt. Spreekw.: de beste paarden staan op stal, de beste meisjes komen het minste op de been; het beste paard moet van stal, er moet niets ontzien worden, of alle andere hulpmiddelen zijn uitgeput; goed voeder en eenen warmen stal hebben, wel gehuisvest zijn, en wel onthaald worden. Iets op stal zetten, een vast verblijf daaraan geven. Oul. werd stal ook voor rust, stil-

[p. 634]

stand, gebezigd: 't geluck houdt selden stal. J. Vos. - Houdt wat stal, blijf hier wat, rust hier wat. Breder. Ook voor gestalte, houding: de stal der ligchaamen. Hooft. Zamenstell.: stalband, stalboom, stalbroeder, staldeur, stalgeld, stalgezel, stalhengst, stalhouder, stalkaars, stalknecht, stallicht, volgens Kil. soms evenveel als dwaallicht, stalmeester, stalpaal, stalpoort, stalziek, enz. Beestenstal, herderstal, koestal, meststal, noodstal, paardenstal, pedestal, schutstal, slagersstal, smidsstal, enz.; want in plaats van varkensstal, schapenstal, enz. zegt men varkenshok, schaapskooi, enz.

Stal, hoogd., eng. stall, zweed., ital. stalla, fr. etable, sp. establo, lat. stabulum, bij Hesijch. ςαλη, is met stel, van stallen, stellen, afkomstig. Zie derhalve stallen, stel, en stellen.