Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Scheren]

SCHEREN, bedr. en onzijd. w., ongelijkvl. Ik schoor, heb geschoren. Dit woord heeft vele verschillende beteekenissen, en wel, vooreerst, als onzijdig, die eener snel voortgaande beweging. Zoo scheert een vogel langs het water, langs een huis, enz. Heengaan: Zoo schoor 't wicht van Cytheré, zonder toeven, rasch en vaardig, met de letteren op zee. Poot. Doch in dezen zin wordt het ook als wederkeerig gebezigd, zich scheren, en wel in de gemeenzame spreekwijs scheer u, maak u weg, pak u weg! Vervolgens, als bedrijvend, in den zin van foppen: gij scheert mij; wij hebben hem lustig geschoren. Voor scheren, in dezen zin, zegt men anders gekscheren, of den gek scheren met iemand; ook voor plagen, lastig vallen, nog overig in de spreekwijs: ik ben met hem geschoren. In de beteekenis van afbijten, met de tanden afsnijden, of afplukken; zoo scheert het vee de klaver, de weide. Met een mes over de oppervlakte van eenig ding strijken, om de uitstekende wol, of haren enz. weg te nemen; alwaar het blijkt een klanknabootsend woord te zijn: iemand den baard scheren, zich het hoofd kaal laten scheren. Afknippen, met eene schaar wegnemen: eene heg scheren, de uitstekende takken wegknippen - lakens scheren - eenen hond scheren, schapen scheren. Hij heeft zijne schaapjes geschoren, zegt men van iemand, die bij deze of gene zaak zijn voordeel gevonden heeft. Om de haren van een' hond, ook van een menschelijk hoofd

[p. 327]

gelijk af te scheren, ligt men dezelve met een' kam op, en knipt ze alzoo met de schaar, op, of over den kam, weg; en van daar de spreekwijs: allen op, of over eenen kam scheren, allen op dezelfde wijze behandelen. Iemand de kruin scheren, ook kruinscheren, bij Halma, iemand geestelijk maken. Overdragtig wordt het gebruikt voor veel laten betalen, anders ook snijden: die waard scheert zijne gasten geweldig; waar van: daar hangt de schaar uit, daar moet men duur betalen. Ook wordt dit woord gebezigd, voor spannen, uitspannen: eene lijn scheren - een webbe scheren; waarvan: schering, ook der schapen, heggen, enz.; ook in de spreekwijs: dit is bij hem de schering en de inslag, hier van spreekt hij altoos, dit doet hij altoos enz. Kil. heeft: scheren den edelman, agere nobilem. - Van hier scheerder, scheersel. Zamenstell: bescheren; - scheerbekken, scheerdoek, scheerdoos, scheergaren, kettinggaren, scheergeld, scheergereedschap, scheergoed, alles, wat tot het scheren van den baard enz. noodig is - scheerhaak, scheepswoord, een haak, dienende om 's vijands want daarmede te beschadigen - scheerhaar, scheerwol, scheerjongen, een jongen, die den baard komt scheren, scheermes - scheertijd, de tijd om de schapen te scheren, enz. scheerwinkel enz.

Hoogd. scheren, frankt. sceran, angels. sceran, eng. to shear, ijsl. skera. Het woord is van den klank gevormd.