Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Rug]

RUG, z.n. m., des rugs, of van den rug; meerv. ruggen. Verkleinw. ruggetje. Dat gedeelte van een menschelijk of dierlijk ligchaam, dat zich van de schouders tot de lendenen uitstrekt: hij sprong het paard op den rug. Toen lieten de Spaanschen den rug zien. Hooft. Dit is op 't ruggebeen geschaert van spaensche ruggen. Vond. Te rug loopen. Overdragtelijk, dat gedeelte van eenig ding, 't welk zich, even als de rug van een dier, boven op het zelve in de lengte uitstrekt: wij legerden ons op den rug van dien berg. Dus is de rug van een mes dat gedeelte van hetzelve, 't welk het bovenste uitmaakt, wanneer het mes met de snede benedenwaarts gerigt is. In het hoogd. worden langwerpige hooischelven rücken, of rucken, genoemd, omdat derzelver in het oog loopende gedeelte aan den rug van een dier gelijkt; en dit is misschien de bron, waaruit onze roken voort gevloeid zijn. Daarentegen doelt men op het menschelijke ligchaam, wanneer men het achterste gedeelte van eenig ding deszelfs rug noemt: Zij drongen achter den rug van het vijandelijke leger. Dat leger werd in den rug aangegrepen. Den vijand in den rug, achter zich, hebben. Spreekw.: ik heb eenen breeden rug, daarop kan veel afstuiten, ik stoor mij weinig aan berisping. Hij zeide het acbter mijnen rug, buiten het bereik van mijne opmerking. Voor achter den rug, zeiden de ouden after, of achter rugge: voer ende achter (ook after) rugghe. Bijbelv. 1477. Iemand den rug toekeeren, hem verlaten, hem alle hulp en toegenegenheid onttrekken, of zich van

[p. 251]

hem verwijderen, van hem vlieden. Ik heb geene oogen in den rug, ik kan niet zien, wat er achter mij omgaat. Ik heb veel op den rug, veel tot mijn laste. Den troostlosen armen heeft genoegh op zijn regge. Const. th. Juw.; waar regge, even als reg in het vriesch, de plaats van rug bekleedt. Oul. zeide men over rugge werpen, voor omver werpen. Van hier ruggelingsch, ruggelings, oul. rugghelinck, ruggeling, voor rug aan rug, en achter over; ook achter uit: doch roeijden over ster en seijlden ruggeling. F. v. D. Zamenstell.: ruggebeen, ruggemerg, ruggepijn, ruggepijp, ruggespraak, overleg met iemand, wiens tusschenspraak men bij een ander is, en wien men als het ware achter zijnen rug heeft, ruggraat, rughout, rugkleed, rugkorf, rugmand, rugsteen, rugstuk. enz. Te rug, in vriesl. te bek, achterwaarts, terugreis, terugtogt, terugwijzing, terugzigt, enz.

Rug, Kil. rugghe, Otfrid. rugge, Notk. rukke, Isid. hrucca, Kero, hrucki, angels. hreeg, rige, eng. rigg, ridge, zweed. rijgg, ijsl. riggur, opperd. ruggen, ruck, hoogd. rucken.