Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Ploeg]

PLOEG, z.n., m., des ploegs, of van den ploeg; meerv. ploegen. Een bekend werktuig van landbouwers, om voren in den grond te trekken, en dien losser, en voor de ontvangst van het daarin te werpen zaad geschikter te maken: nu zullen de koningklijke gebouwen luttel lants voor den ploeg laeten. Vond. Overdragtiglijk, het werk, dat met een ploeg wordt verrigt, en ook alle andere arbeid: hij gaat lustig aan den ploeg, hij begeeft zich lustig aan zijn werk; de handen aan den ploeg slaan, een zaak ondernemen; ook iemands middel van bestaan: dat is mijn wagen en mijn ploeg, dat zijn mijne middelen van kostwinning. Voorts, een timmermanswerktuig, om planken te ploe-

[p. 85]

gen, of daarin groeven te maken, waarin de afgeschaafde zijden van andere planken sluiten: en een werktuig van boekbinders, anders ook wel een ploegmes genoemd. Eindelijk schijnt men den naam van ploeg oulings te hebben gegeven aan zeker bepaald aantal van werklieden, waarmede men zoo veel lands bearbeidde, als men met eenen ploeg kon bebouwen. Van hier, dat men nog heden ten dage elk hoopje volks, 't welk men tot het uitwieden der akkers bezigt, met den naam van eenen ploeg bestempelt, en denzelfden naam geeft aan elk hoopje volks, dat gezamenlijk eenig bepaald werk verrigt, en afdoet: die veenman heeft zes ploegen aan het werk. Die dijk wordt in elf ploegen afgewerkt. Zamenstell: ploeghout, ploegijzer, ploegkouter, ploegland, ploegmes, ploegos, ploegrad, ploegschijf, ploegstaart, ploegsteel, ploegstok, ploegstreek, ploegvoor, enz.

Ploeg, hoogd. pflug, bij Otfrid. pluag, in Tatian. phluog, neders., angels., zweed., plog, eng. plough, in het albanisch, plivar, longobard. ploum, bij Kil. ploegh, is van onzekeren oorsprong.