Nederduitsch taalkundig woordenboek. E-H. I-L

[Leven]

LEVEN, onz. w., gelijkvl. Ik leefde, heb geleefd. Eigenlijk, beteekende dit woord een geschreeuw, een sterk geluid maken. Deze beteekenis, waar het woord tevens klanknabootsend is, is, zeker, de oorsprongelijkste; waarin het tegelijk met het neders. leuen, ons leeuw, verwant is. Deze eerste beteekenis is nog overig in het naamw. leven. Zie hetzelve. Van hier, als eene figuur der eerste beteekenis, heet het zich bewegen: het leeft al, wat aan hem is, zegt men van iemand, wiens leden in gestadige beweging zijn. Die beteekenis is ook nog zigtbaar in het bijv. naamw. levendig. Bij Hooft komt een leefbreritseling voor. Misschien noemden de Hebr., om die gedurige beweging, het hart לֵב. In eenen meer bepaalden zin, eene eigene beweging hebben, de kragt tot willekeurige beweging bezitten, den grond van zijne eigene veranderingen in zich bevinden. In dien zin staat het tegen dood zijn over. Van alle geesten en dieren zegt men daarom, dat zij leven. Meer oneigenlijk van schepsels, die niet verzien zijn met het vermogen van willekeurige beweging. Zoo lang ik leef. Visschen leven in het water. De boom leeft nog. Levend agaat. In den verhevenen stijl wordt het ook van andere zaken gezegd: uw roem blijft bij het nageslacht leven. Uw naam leeft in de gezangen der Barden. Feith. De tijd, zoo lang iets leeft, staat in den vierden naamval: het diertje leeft maar eenen dag. Figurelijk, van den aard en de wijs, waarop men de kragt van willekeurige veranderingen aanwendt: wij leven hier goed. In eenen redelijken zin: hij leeft deugdzaam. Op zijne gezondheid leven. Met betrekking tot de wijs, waarop men die kragt onderhoudt: hij leeft van zijne inkomsten. Op het land leven. Ik kan niet met hem leven. Ik leef in hoop - in vertrouwen Werkzaam zijn, invloed op den wil hebben: Kristus leeft in de Geloovigen; in den god-

[p. 725]

geleerden stijl. Voor plegen bezigt Vond. leven, in raad leven: nu levende entlijk raet met Godt Apolloos mont. Dit hebben Vollenh., Hoogstr., Dull. en anderen gevolgd; doch het schijnt niet ouder dan Vond. te zijn. Van hier levend, iets dat leeft, onderscheiden van levendig, iets, dat vol beweging is. Leving, leefwijs: de leving tusschen waardt en gast is meêwaarigh. Hooft. Leefbaar: leefbare geesten. Hooft. Zamenst.: leefdag, leefmiddelen, leeftijd, leeftogt, leefwijs.

Leven, Ulphil. liban, Isidor. leban, Kero leben, hoogd. leben, neders. leven, angels. libban, lijfian, eng. to live, deen. leve, zw. lefva. Hoe blijkt het niet, uit de vergelijking van deze aanverwante talen, dat de zachtlange spelling leven hier volstrekt vereischt wordt? Hij, die leeven schreef, zoude het gansche woord verbasteren.