Nederduitsch taalkundig woordenboek. E-H. I-L

[Leggen]

LEGGEN, bedr. w., gelijkvl. Ik legde, (leide) heb gelegd (geleid). Doen liggen, maken, dat iets op de uitgebreidste zijde ruste: een boek op de tafel leggen, hetzelve vlak op de tafel nederleggen; in onderscheiding van zetten, stellen. Zich te slapen leggen. Leg het in de zon te droogen. Hout op het vuur leggen. Vaak wordt het denkbeeld van de uitgebreidste zijde verloren, en het woord beduidt slechts iets in eene zekere rigting brengen: soo sal ik mijnen haeck in uwen neuse leggen. Bybelv. Bier in den kelder leggen. Eijeren leggen; ook leggen alleen zegt men van vogelen. Bezetting in eene plaats leggen. Hierheen behooren vele figurelijke spreekwijzen: de hand aan iets leggen, iets werkelijk beginnen te behandelen. Iemand iets in den weg leggen. Zij legden hem lagen. Eene vergadering leggen, voor beleggen. Hooft. De schuld op zijnen naaste leggen. Ik heb het hem voor oogen gelegd. Iemand de woorden in den mond leggen. De vijand legde de stad in kolen - in asch. Te last leggen. Ik zal mijne hand op den mond leggen, uit eerbied zwijgen. Men zal nieuwe lasten leggen. Oneig. gebruiken schippers het onzijdig, voor den loop naar eene plaats rigten: hier moet de schuit aan den wal leggen, stil houden. Voords, met een doelwit van during en duurzaamheid: den grond tot een gebouw leggen. Fig.: den grond tot eenen twist leggen. Eenen razenden aan de keten leggen. Een schip voor anker leggen. In engeren zin, iets, voor eenen zekeren tijd, aanwenden, tot verkrijging van een oogwit: geld in de loterij leggen. Met het denkbeeld van rust:

[p. 708]

de wind legt zich. Zamenstell.: legdagen, leghen, legpenning, legplaats, waar de schepen moeten aanleggen, legstoel, bij de papiermakers eene bank, waarop de geperste vellen, nadat zij van de vilten genomen zijn, nedergelegd worden, legwerk: legwerk van een bloemperk. Van hier legsel.

Leggen, bij Ker. leccen, Otfr. leggen, Ulphil. lagjan, hoogd. legen, neders. liggen, deen. en zw. lägga, angels. lecgan, eng. to laij, ijsl. leggia, wall. llehau. Het gr. λεγομαι, waarvan het lat. lectus, locare, behoort hierheen ook. Het stamwoord is laag, leeg.