Nederduitsch taalkundig woordenboek. E-H. I-L

[Klein]

KLEIN, (kleen) bijv. n. en bijw., kleiner (naar sommiger tongval, kleinder) kleinst. Het tegendeel van groot. In het algemeen, dat eene geringere maat van uitgebreidheid heeft, dan andere dingen: Europa is kleiner dan Azia. Eene kleine stad. De kleine vinger. Een kleine berg. Klein snijden, stooten, malen, wrijven. De kleine Profeten, in tegenstelling van de schriften der vier overigen, die, in de Bijbelrol, eene grootere ruimte beslaan. De mensch heet de kleine wereld. Klein geld, in het gemeene leven, het tegendeel van grof geld. - Ook als een naamw. In het klein handelen. In het klein schilderen. In het klein arbeiden. Dat in de lengte korter is: kleine schreden. Eene kleine mijl. Ten opzigt der hoogte: een kleine boom. Klein van persoon - van gestalte. Een klein mannetje. Dun: klein bier. Oneigenlijk, onvolwassen, hij heeft nog kleine kinderen. Kleinste wordt, in de Bybelvert., voor jongste, gelijk grootste voor oudste, gebezigd. Hierheen behoort het verkleinw. kleintje: hoe vaart uw kleintje? Kleintje is ook, dat klein van waarde is: ik zal mij met een kleintje vergenoegen. Van hier kleintjes: dat huis valt wat kleintjes. Voords, ten opzigt der during: noch eenen kleynen tijt ben ik bij u. Bybelv. Ten opzigt der meenigte: een klein aantal. Eene kleine som. In het gemeene leven zegt men: eene kleine honderd boomen. Als een bijwoord: een klein weinig geduld. Ten opzigt der inwendige gesteldheid: eene kleine winst. Die zijn zaligh lot, hoe kleen. Poot. Ten opzigt van moed: 't hart werdt hem kleener. Hooft. Weinig waard: hij is klein in zijne eigene oogen. Met verachting vergezeld: acht uwen vijand niet klein. Onvermogend: zijne kragt is klein. Ten opzigt der wigtigheid: eenen kleinen aanvang maken. Een klein begin. Een klein verstand. Ten opzigt van aanzien: hij is onder grooten en kleinen zeer ge-

[p. 510]

zien. Van hier het werkw. kleinen, dat, bij Hooft. bedr. en onz. voorkomt. Bedr., kleinmoedig maken: door uwe leughenen 't hart te kleinen. Minder maken: zijn leedt kleinen. Onz., verminderen: als de hoop der genaade kleinde. Kleinder worden voor het oog: als ghij de daaken ziet kleenen. Ook het bedr. w., met eenen basterduitgang, kleineren, iemands achting benemen. Voords: kleinheid, kleinigheid, kleinte, kleinachtig. Zamenst.: kleinachter, kleinachting, kleingeloovig, kleinhartig, kleinhartigheid, kleinhartiglijk, kleinmoedig, kleinsmid, kleinverwer, kleinzeerig, ook voor ligt geraakt, kleinzeerigheid.

Klein, hoogd. klein, Notk. chlein, Willer. chlein, in den zwabenspieg. clain, neders. kleen, zw. klen. De k is hier slechts het keelgeluid, en behoort niet tot den wortel. Het stamwoord is nog in het neders. leen, mager (bij de Gron. boeren kleen, klein) angels. laene, hlaene, eng. lean. Onze verouderde verkleinende uitgang lijn, en de hoogd. lein behooren hierheen ook.