Swietie Sranang

Kan me nog meer vertellen. Herinneringen aan een rot jeugd

[p. 113]

Oorlogstijd

DE OORLOG IS SURINAME niet onopgemerkt voorbijgegaan. Men vreesde steeds voor een aanval van het Vichy leger of van de Nazis via Frans Guyana om de bauxietproduktie in Suriname die doorslaggevend was voor de geallieerde oorlogsinspanning lam te leggen. Dat zag je aan veel dingen. Om te beginnen ontstond er schaarste aan veel artikelen, niet alleen aan niet noodzakelijke zoals pispotten, maar ook aan eerste levensbehoeften zoals suiker en spijsolie. Die kwamen op de bon en elk gezin kreeg recht op een beperkte hoeveelheid. Er kwamen lange rijen voor winkels om een beetje te bemachtigen wanneer er weer een hoeveelheid beschikbaar was. Verder merkte je dat aan de schuilkelders die hier en daar waren aangelegd. Op het terrein van Patronaat, de katholieke voetbalbond aan de Prins Hendrikstraat bijvoorbeeld. Dat waren eigenlijk geen kelders maar een soort loopgraven want ze bevonden zich boven de grond en waren gemaakt van zware balken met een talud van aarde. In de Tourtonnelaan had je er ook een. Periodiek werden er alarmoefeningen gehouden met loeiende sirenes en moest je schoolsgewijs en klassegewijs naar een schuilkelder rennen en daarin blijven tot het sein voor veilig weer had geklonken. Je had op Zorg en Hoop een

[p. 114]

vliegveld voor Blimps, een soort Zeppelins die de gehele dag boven de Oceaan en het Surinaamse luchtruim zweefden om uit te kijken naar Duitse onderzeeboten.

Amerikaanse en Puertoricaanse troepen werden in het land gelegerd. Ze hadden hun clubgebouw USO genaamd op het Kerkplein. Over het algemeen waren het aardige lui die je soms kauwgum gaven of je kon ze vragen om kauwgum voor je te kopen in hun kantine want dat produkt was zeer schaars. De Puertoricanen introduceerden Latijns Amerikaanse muziek. Elke week gaven ze via de AVROS een concert dat veel beluisterd werd.

Bijna alle weerbare mannen boven de achttien waren onder de wapenen geroepen en verbleven in militaire kampementen verspreid over stad en land. Bijvoorbeeld in Moengo, Albina en Zanderij. Doordat de rassen veelal bij elkaar werden gehouden versterkte dit de etnische fragmentatie van het land en ging een geweldige kans verloren om de Surinamers tot een eenheid om te smeden.

Je had een kampement in de Tourtonnelaan spe ciaal voor de Hindostanen. Het was een koddig gezicht ze te zien exerceren. Voor de meeste was het de eerste maal dat ze schoenen droegen. En het viel niet mee om de zware soldaten laarzen van de grond te tillen. Ook de Javanen moesten eraan geloven. Aanvankelijk beschouwden ze de hele happening als een reuze mop en meenden te allen tijde zodra ze daartoe zin hadden naar huis te kunnen gaan. Totdat een paar speciaal uit Indonesie aangekomen potige Hollanders hen in hun eigen taal duidelijk maakte dat het menens was. Toen gingen ze ook strijken met alle prijzen die met exerceren konden worden gewonnen.

Heel anders verging het een groep Wayana India

[p. 115]

nen die vanuit het diepe oerwoud gewapend met pijl en boog en speren en beschilderd met oorlogskleuren in de stad verscheen om de Koningin te bevrijden uit handen van die duivelse Nazis. Eerst werden ze gehuisvest in de Cultuurtuin, later in de Combé. De gehele dag zaten ze pijp te roken voor hun tenten en in het zand hun krijgsplannen uit te tekenen, vanachter een prikkeldraadversperring aangegaapt door nieuwsgierigen die elke dag in drommen daar kwamen om naar deze vreemde snuiters te kijken die naar beweerd werd kannibalen waren. Ze ver dwenen weer na een paar weken. Sommigen beweerden dat ze boos waren geworden wegens het uitblijven van actie, anderen zeiden dat men hun eindelijk ervan had kunnen overtuigen dat het niet zo'n vaart liep met de vorstin en dat men ze wel degelijk zou verwittigen als hun diensten vereist waren. Voor ons jongens ging de tweede wereldoorlog vrij ongemerkt voorbij. De ouderen zowel mannen als vrouwen die niet onder dienst waren kwamen terecht bij de zogenaamde Stads en Landwachten die hun kampement hadden in de Cultuurtuin net tegenover het Stadion. Wat ze daarbij uitspookten, ik zou het niet weten. Ik had niet de indruk dat zij bewapend waren. Hoogtepunten waren er niet, anders zou het zijn de aankomst van Prins Bernhard in Suriname die een defilé afnam van de Surinaamse jeugd. Ik mocht het vaandel van de Christelijke School dragen en was daar apetrots op. De oorlog schiep een nieuwe mogelijkheid het land te ontvluchten. Sommigen vertrokken als ‘gunners’ op de schepen die convooien begeleidden. Anderen vertrokken Aziëwaarts om de Japanners te bevechten. Alleen de Indianen en Bosnegers waren van militaire dienst vrijgesteld. Waarom mag Joost weten. Maar die halen de schade nu wel in.