Tor

[p. 81]

16

Susken Eetvelt is ook maar in het dorp komen wonen, bij Vera in ‘Mon repos’. Hij moet voor zaken nu en dan eens naar de stad, mist al eens den laatsten trein gelijk dat dan gaat en moet in de stad logeeren, en dat is de eenige vrijheid van dien weduwnaar die zoo verdommesch goed wist dat ze hem nu niet meer zullen hebben: vivan de liberteit. En dat vraagt zoo'n Rosalie haren vrijer op te geven. De jongen is natuurlijk met geen oogen meer te zien geweest en zij heeft zich aan den rijken oude gehecht gelijk een echel. Sus heeft gesmeekt, gedreigd, omgekocht, niet te doen. Ge wilt mij weg hebben? Wacht gij! Ze betrouwt hem niet verder dan ze hem ziet, hij is al blij met zijn half dagsken in de stad. Soms slaat hij met een air een hoogen toon aan. Dan spreekt ze van te ‘spreken’ en kruipt hij in zijn schelp. Waarom? Is hij niet vrij? Kan Vera, die met een champetter loopt, hem verwijten dat hij met de meid scharrelt? En toch, peist Susken en durft niet en zwijgt. Vijf en twintig jaar lang heeft zijn vrouw zaliger hem gedresseerd, ge veegt dat niet weg gelijk een som op een lei.

Dan komt Tor in dat huis. Hij weet van dat alles geen

[p. 82]

letter, Vera dierf het hem niet vertellen. Hij kent maar eene meid, zijn moeder en de vele meisjes die zij heeft gedresseerd naar haar beeld en gelijkenis. Hij is in zijn eenvoud verontwaardigd. Dat gaat gekleed als madam, werkt traag, spreekt tegen en het krijtelijkste is dat spottend over haren schouder lachen als haar voorzichtig een opmerking wordt gemaakt. Laat gij u dat zoo maar welgevallen? Susken glimlacht verlegen.

Tor dagvaardt ze in zijn bureel, een enorm bureauministre met leeuwenkoppen en koperen ringen, vier groote boekenkasten, zijn droom, paleis en hemel. Hij ontvangt zooals burgemeester Celis: nog wat voortschrijven terwijl de binnengekomene wacht, dan zich gemoedelijk achterover leggen in den zetel. Hij zegt kalm, voorkomend dat zij zich een andere betrekking zou moeten zoeken, maar er is absoluut geen haast bij. Wij zullen zelf mee uitzien en zoolang ge niets goeds hebt willen we niet dat ge ons verlaat. Ze gaapt van verbazing, verbleekt, fluistert zonder adem: ja, meneer.

Sint Joris heeft den draak verslagen. Susken Eetvelt vlucht stadwaarts, Vera durft niet alleen met haar in huis blijven. Ze gaat bij nieuwe vrienden, de Priestmans. Maar Rosalie blijft koest. Rosalie klopt 's avonds eerbiedig aan. Gedempt, vertrouwelijk, vertelt ze hare geschiedenis. Tor vouwt de handen op de schrijftafel zooals Celis, zooals Celis kijkt hij haar een uur lang, rustig, aandachtig, recht in de oogen zonder één teeken van goed- of afkeuring. Onze meneer heeft haar verleid en zij was nog zoo onschuldig als een pasgeboren kind, onze meneer heeft haar verplicht een jongen op te geven waarvan zij hield, een

[p. 83]

[p. 84]

jongen met een schoone toekomst. Na onze meneer komt ons juffrouw, ik wil zeggen ons madam... maar Tor wijst dat af met een rustig gebaar, hij weet genoeg. Kan Rosalie een bewijs voorleggen van verplichtingen van meneer Eetvelt aan haar, een brief, een papier, 't is eender wat? Neen meneer, fluistert ze, Tor drukt haar op het hart dan nooit meer te herhalen wat ze daarjuist verteld heeft, want als meneer Eetvelt kwalijk wil, vliegt ge den bak in. De wet noemt dat eerroof.

Weer verbleekt ze, weer deinst ze de kamer uit. Prestige is toch alles.

Ze blijft nog een volle maand, spreekt Susken noch Vera meer aan, maar dient correct. Tor vereert ze. Hem toont ze de aanbiedingen die ze krijgt, hem vraagt ze raad. Het is of ze gaat weg voor Susken en Vera, maar doet het zonder kabaal uit achting voor Tor. Van hem neemt ze afscheid bij haar vertrek, van de twee Eetvelt's niet, maar ze is weg, dat is het principaalste, zegt Susken. En hoeveel kost nu een auto? En hoeveel kost die auto per jaar? Hewel koop er u eenen. Ik heb heel mijn leven hard gewerkt, ik wil ook in een auto zitten terwijl ik nog de occasie heb. Dat arme rijke Susken. Sinds hij van het leven wil profiteeren heeft hij geen rust meer.

Tor's auto is de derde in het dorp. In dien van Witten rijdt nu zijn schoonzoon, een kleine, dikke, kale Colfs van rond de veertig, droog als kurk, hij doet ook in vlas. Na eenige maanden bij dien droogstoppel begint Suzanne te bonjoeren gelijk Witten, Colfs te kniezen gelijk zijn schoonmoeder en die schoonmoeder, is dat nog leven? Is dat geen van die kleine gekleede houten heiligenbeeldjes onder

[p. 85]

een stolp, een faas gelijk wij zeggen: in het hout zit molm, in de kleeren mot en is dat mensch in haar angsten en wanen niet afgezonderd gelijk in een faas?

De auto is een laatste schep op het overloopend geluk van Tor Muys, de grootste chançard van de wereld. Hoe kan het bestaan. Hij vraagt zich dikwijls af met wie hij zou willen verwisselen en vindt niemand.