Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

[p. 839]

28.

Brief van 24 augustus. Walraven zegt hier een paar dingen over Van Leur. Deze had namelijk in een brief aan zijn vrouw (‘Peu’) enige bezwaren geopperd tegen een door mij geschreven bijdrage in De Fakkel over de oud-Indische samenleving. Zij had mij een deel uit die brief geciteerd en dit citaat heb ik toen aan Walraven gezonden. Hier reageert hij op.

Blimbing (bij Malang), 24 Augustus 1941

Beste Nieuwenhuys,

Indertijd moet je mijn briefje verkeerd hebben begrepen, of ik ben te kort geweest in mijn uitleggingen: ik moest het schrijven aan een heel rijtje vrienden, dus is dit laatste ook mogelijk. Alleen voor het indienen van het gratierekest had ik al 14 dagen tijd. Dus heb ik het rekest ingediend een dag voor het verstrijken van dien termijn, want toen ik dan toch eenmaal aan het rekken was, wilde ik ook maar zooveel mogelijk rekken. Het rekest is ingediend bij de griffie van den R.v.J. te Sbaia op 23 Juli 1941. Ik heb niet geprotesteerd tegen de strafmaat, niet tegen het punt Indo-haat, maar wel gezegd, dat de beschuldiging ‘sympathie met den vijand’ ondragelijk is. Dus zit ik nog steeds rustig thuis en wacht af. Het spijt me, dat je tevergeefs naar Soekamiskin hebt geschreven, en ook dat die brieven mij zoodoende zijn ontgaan, daar ik dan geruster zou zijn geweest. Ik vond het zoo verduiveld gek, dat ik niets hoorde ineens!

Van Leur is vóór alles historicus en kan blijkbaar de zaken niet anders zien dan vanuit het gezichtspunt van zoo'n geleerde. Zie nu eens zijn artikel in Tijdschr. Ind. Taal, L. en V. 1940, afl. 4, ‘Eenige aanteekeningen betreffende de mogelijkheid der 18de eeuw als categorie in de Indische geschiedschrijving’. Zelfs het korte citaat, dat je voor me overschrijft uit de brief aan zijn vrouw, is hier en daar woordelijk overgenomen uit dat artikel, inclusief het buitennissige woord ‘heuristisch’. (Ook Peu gebruikt soms, maar alleen in haar brieven, zulke ongewone woorden.) Maar ik vraag: wat heeft het met elkaar te maken? Een zuiver literaire bijdrage, met een sociologische inslag, zonder pretentie van wetenschappelijkheid, geschreven voor een periodiek, dat niet wetenschappelijk is, doch gelezen moet kunnen worden

[p. 840]

door iedereen, mag je toch niet gaan meten met dien maatstaf, zooals Van Leur dien nu aanlegt? Ik ben natuurlijk geen wetenschappelijk mensch, en bij mij gelden heel andere normen bovendien, o.a. vriendschap in de eerste plaats. Zoolang ik kan gelooven in die vriendschap, ben ik in staat medeplichtig te worden aan de misgrepen van mijn vrienden, als ik niet oppas, al ben ik er niet blind voor. Maar ik heb groote waardeering voor je werk, ook voor het vorige in De Fakkel, en zelfs al kende ik je niet nader, dan zou ik zulke artikels eveneens waardeeren en bewaren. Natuurlijk voel je onmiddellijk, en dat heb ik ook geschreven los van Van Leur, dat hier een onderwerp is, geschikt om behandeld te worden in een wijder ‘kader’, zooals Van Leur het noemt, maar een ‘bestrijding’ als deze maakt op mij den indruk, als ging je er op uit om een zangvogeltje te schieten met een kanon. Misschien heeft Van Leur dat alleen maar geschreven om een goede beurt te maken bij Peu! Ze hebben samen altijd wat, geloof ik. Zij zei, dat hij, nu hij op de Vloot is, het huis in Buitenzorg toch wel was gaan waardeeren; er mocht niets aan veranderd worden enz. Dus het dat vroeger nogal te wenschen over. Hij is ook uiterlijk verbazend in zijn voordeel veranderd, ziet er veel gezonder uit en lacht zelfs veel meer dan vroeger. Daar hij jegens mij altijd buitengewoon aardig is geweest, en Peu ook, heelemaal niet verwaand of zoo, en b.v. blijk heeft gegeven dingen van mij van bijna 15 jaar geleden heel goed te hebben onthouden, ben ik de laatste om anti-Van Leur te zijn. Dat kan ik natuurlijk niet. Ook is hij een m.i. echte B.B.-ambtenaar. Over de zaken, die ik ook ken (b.v. de stad Sbaia en haar moeilijkheden van afwatering enz. enz.) beschouw ik hem als heel goed op de hoogte. Daaraan moet hij veel aandacht hebben geschonken en veel over hebben nagedacht. Zeker geen luilak of schijnfiguur is Van Leur, maar misschien is hij wat pedant, of schoolmeesterachtig. Geen kinderen, nog jong, zekere ‘complexen’ met het huwelijk in verband staande wellicht, och, ik geloof, dat we hier wel iets met den mantel der liefde kunnen bedekken.

Wij zijn ook allen met elkaar verbonden in onze dooden vriend Eddy, en ik betreur het altijd, dat er zulke ‘stangen’

[p. 841]

zijn, zooals ik ook wel aan Beb merk. Het herinnert me soms aan die vrome gezelschappen, de oefenaars, van vroeger jaren in Holland. (Zie juffrouw Laps c.s.). Laat ons wat door de vingers zien en veel lachen. Lachen helpt goed! - Heel wat leelijker is Ter Haghe, naar ik meen. Ik kreeg vandaag ook juist een brief van Koch, die eindelijk voor het eerst dat boek had gelezen (je weet wel hoe en van wie?). Indertijd heb ik er over geschreven, maar uit het hoofd, in K. & O. van 1939, maar inderdaad wordt Koch daarin ‘uitgebeeld’ en mevrouw Koch. Dat zijn er dan ook ‘van de familie’. Misschien heeft Koch er over gesproken, toen hij bij je was, maar in zijn brief noemt hij het ‘een ploertig boek’. Toch heb ik van Beb een drukproefje gezien, waarin De Kadt hem had onderhanden genomen, inderdaad niet veel meer dan een aaneenrijging van een overigens met genialiteit gevonden serie scheldwoorden, welk stukje Koch had geweigerd, omdat Koch zei: ‘Je scheldt hem uit, maar je bewijst niets’, hetgeen zeer juist was. Ter Haghe moet anders worden te woord gestaan, veel principieeler en met vooropstelling van de vraag: ‘Wat is literaire kritiek?’ Hijzelf is zoo gevoelig, dat hij indertijd aan de redactie van de I.C. een briefje schreef om er vooral voor te zorgen, dat de heer Walraven zijn bundeltje versjes recenseerde. Als een ander het moest doen, verzocht hij het maar na te laten!! Zooveel vertrouwen had hij zeker in mijn literaire rechtvaardigheid. Mijn recensie van dat boekje heeft Beb, geloof ik. Zij was vrij goed, maar ik heb het ‘fotografie’ genoemd, wat het ook was. Geen spoor van de ziel van den dichter is er in te vinden, dus denk ik, dat er geen ziel in den man is. Het bundeltje heet ‘Hardnekkige Monologen’, maar iets hardnekkigs heb ik er ook al vergeefs in gezocht.

Jalousie de métier? Daar ben ik zeker van. Een typisch soort van man, die een ander niets gunt.

Als je het ding van De Wolf niet meer bezit, kun je het ook moeilijk opzenden aan de Officier. Ik ben nog niet bij dezen ontboden en weet dus niet, of hij prijsstelt op nog meer ‘evidence’. Zoo noodig schrijf ik daar later nog wel over.

Wij maken het goed, wat de gezondheid betreft. Blij te

[p. 842]

hooren, dat het Rogier goed gaat. Ik hoop hem gauw eens te zien. Ik eet eigenlijk het liefst brood, en ik kan inderdaad moeilijk me verzadigen aan rijst. Ik houd niet van rijst en ben als vele totoks: ik verzadig me aan de toespijzen. Rijst met krenten at ik inderdaad graag als jongen, met boter en suiker. Mijn vrouw maakt het nooit, want schijnt het hoogst belachelijk te vinden. Maar er is een recept van rijst met rabarber en suiker, dat maakt ze soms, en vindt ze heerlijk. Rijst-op-zijn-Indisch vind ik een onmogelijk, armzalig voedsel, maar de kinderen hier eten het elken dag. Opgemerkt wordt nog, dat onze broodrekening f 14,- per maand is of meer, want de meesten eten maar één keer rijst en vullen zich graag met brood, met wat er op. Ik rook zelf vleesch en rookspek (mislukt nogal eens, het spek), maak worst, bak koek, krentenbrood, rook tongen, doe van alles. Moet wel, daar het anders veel te duur zou worden voor het gezin. Dat heeft Beb toch zeker wel verteld. Zuurkool is nu juist een lievelingsgerecht van Itih, minder van mij! Maar erwtensoep, Zondags, ja, dat wordt gewoonlijk geprepareerd en daarvan eet ik twee borden, waarna stop! De rest van de groote pan eet de Indische gemeenschap met veel smaak heelemaal op, vooral als er een poot en door vader gemaakte worst in is. De zaak is, dat ik me met het eten heb moeten bemoeien, vroeger, daar ik anders nooit iets dan rijst zou hebben gezien, en dat kon ik niet volhouden. Dus kookte ikzelf, hetgeen de verontwaardiging opwekte van mevrouw Itih, die in een minimum van tijd beter kookte dan ik, en, wat meer is, het ook allemaal leerde eten. Met veel smaak hoor. Hoe ouder zij wordt, hoe meer zij gaat eten, hoe hooger eischen zij gaat stellen. Een epicuriste, mijnheer! Dingen, die me niets kunnen schelen, zooals artisjokken b.v., zijn voor haar een lekkernij. Precies mijn moeder, die ook altijd een pannetje voor haar alleen te vuur had staan.

Nu, de hartelijke groeten en tot de volgende. Graag het boek ter leen. Voor de prompte terugzending zal ik zorgen, tegelijk met de 6 nummers van De Fakkel, die hier nog liggen. Als steeds je toegenegen

W. Walraven.