Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

27.

Brief van 20 augustus waarin Walraven komt te spreken over het dubbele Indonesië-nummer van De Fakkel, het juli/augustus- nr. ‘Het hoofdstuk van Beb’: een hoofdstuk uit Beb Vuyks later verschenen roman Het hout van Bara. Soewarsih is Soewarsih Djojopoespito, eveneens een overtuigd nationaliste. Zij en haar man waren leerkrachten aan zogenaamde ‘wilde scholen’, ongesubsidieerde nationalistische scholen. Het was een moeilijk en hard bestaan, voortdurend vervolgd door de Politieke Inlichtingen dienst. Ze schreef een roman in het Soendanees (die nooit werd uitgegeven). Op aandringen van Du Perron herschreef ze deze in het Nederlands. In De Fakkel publiceerde ik er een hoofdstuk uit. Na de oorlog is deze roman in Nederland verschenen onder de titel Buiten het Ga-

[p. 835]

reel. Armijn Pané is een Indonesisch literator die op mijn verzoek voor De Fakkel een artikel schreef over de ontwikkeling van de moderne Indonesische literatuur. Hij behoorde tot de groep van de Poedjangga Baroe (De Nieuwe Dichter). Courier dit Dubekart was een Multatuliaan die in 1872 een boek schreef over allerlei mistoestanden onder het pseudoniem Brata Yoeda. Over Courier schreven Multatuli en later Albert Verwey. Het was niet de eerste keer dat Walraven mij naar Courier dit Dubekart vroeg (zie ook pijn briefkaart van 16 juli, nr. 25). Ik kon hem echter niet helpen. Trouwens, ik kreeg het boek zelf pas na de oorlog in handen.

Blimbing, 20 Augustus 1941

Waarde Nieuwenhuys,

Vandaag ontving ik No. 9 van De Fakkel, waarmee ik om verschillende redenen blij was. Na de nogal koortsachtige briefwisseling van eenige weken geleden, was het erg stil geworden op de lijn Batavia, en merkwaardigerwijze ook op de lijn Bandoeng. Van Koch kreeg ik n.l. al in geen weken een brief. Ik weet niet, of dit alles verband houdt met elkaar, maar het geeft me bijna een onbehaaglijk gevoel. - Beb Vuyk was begin dezer maand hier 1 nacht bij ons. Ik was heel blij met haar bezoek, maar ik kreeg den indruk, dat ze wel wat vroeger had kunnen komen, en dat ze dit ook zelf te laat inzag, toen ze hier eenmaal was. Ze scheen te denken in mij een getergden stier te zullen ontmoeten, maar ik hoop den indruk van het tegenovergestelde te hebben gemaakt. Als ze een of twee dagen vroeger was gekomen, hadden we eens naar Soerabaia kunnen gaan, naar Jansen, en naar diverse plaatsen in de stad, waarin voor haar wellicht kopij schuilt, vooral als ik bij haar ben om wat te doceeren. Dat zag ze zelf ook allemaal in, en ik vroeg me af: ‘Waarom ben je dan niet vroeger gekomen?’ maar een verklaring daarvan kreeg ik niet. Zij moest kinderen halen, nam ook onze Anna mee, en vertrok weer. Van Anna komen heel goede brieven (ook goed geschreven!) en het is met haar, zooals ik had verwacht, hoewel Anna zelf pessimistisch was tot het laatste. Merkwaardig! Ik was nooit gelukkiger, dan wanneer ik weg kon gaan van huis, en het liet me onverschillig waarheen ik ging. Ik verneem van An,

[p. 836]

dat Beb Zondag in Batavia is geweest. Den morgen van haar vertrek, toen ze was uitgerust en goed geslapen had, waren we samen zoo goed op dreef, en toen speet het me temeer, dat ze wegmoest.

Ik werk weer voor de krant, veel vertaling, een enkele boekbespreking (kreeg zoojuist die Baliroman van Fabricius) en dan schrijf ik tegenwoordig rijmen in den trant van Charivarius, 15 lange regels elk. Ze zijn ‘lakoe’ en ik schud ze soms zoo maar uit mijn mouw, tot verbazing der aanschouwers. Maar De Fakkel zou ze niet willen hebben, denk ik, al zou ik voor mij vaak niet de dichter willen zijn van wat er in De Fakkel prijkt! De beelden en gedachten van Resink b.v. zijn goed genoeg, zeer mooi zelfs, maar zijn versificatie is stuntelig en kon gemakkelijk iets gladder verloopen.

Ik las met genoegen en instemming je artikel over het oude Indië van de wipstoelen (ik vond ze terug, ook de man met den armband en de tijgertand. Er mankeert alleen nog maar illustratie aan met oude portretten en foto's van oude titelbladen enz. Welk een onderwerp eigenlijk voor een dik boek!)

Met nog meer genoegen ontwaarde ik, dat je er toch toe bent overgegaan ‘Een van de familie’ te plaatsen. Het verdient het in alle opzichten, en vooral in dit nummer hoort het thuis, temeer omdat het staat naast je andere, meer zuiver historisch-sociologisch-literaire verhandeling. Het eene illustreert op zeer gelukkige wijze het andere, vult het aan. Er zal later naar worden teruggegrepen, dat staat vast.

Het hoofdstuk van Beb belooft veel, naar ik meen. Hoeveel beter is zij op schrift dan in de werkelijkheid. Zoo wijs en scherpzinnig, zulke juiste definities op schrift, en vaak zoo ‘vrouwelijk onlogisch’ in den omgang. Zoo weinig doorzicht, juist in menschen, die toch alles doen om door haar begrepen te worden. Zoo knap in het ontdekken van karakterfouten in anderen, in haar figuren, terwijl zijzelf soms in werkelijkheid, zij het in zachteren vorm, aan diezelfde fouten laboreert. De uitbeelding van haar tableau de la troupe, zoo kort, scherp en duidelijk, is kostelijk, en nu en dan zegt zij ook precies zulke dingen, maar toch neemt ze klakkeloos aan, dat ik ‘een tyran ben’, nog wel een Calvinistische!!

[p. 837]

Welk een merkwaardig soort vrouw is zij. Ik mag haar graag, nochtans.

In het stuk van Soewarsih valt me op haar kritiek op ‘den rommel’, een soort kritiek, die ik ook altijd oefen, maar die door Indonesiërs van mij niet verdragen wordt. Ik ben er haast zeker van, dat Soewarsih zich zeer ergeren zou, als ik schreef, dat ik een wrijfhout voor roedjak in de voorgalerij van een Inh. onderwijzers woning vond, evenzeer als Soejitno zeer boos was, omdat ik schreef, dat op het grasperk van den G.G. in Bogor twee vrouwen elkaar zaten te luizen, vlak naast het bordje ‘verboden toegang’. Maar haar opmerkingen zijn geweldig juist, doch kunnen slechts gemaakt worden door iemand, die de zaak met Westersche oogen heeft leeren zien. Zelfs Itih is zoo ver nog niet gevorderd, waarbij ik onmiddellijk moet aanteekenen, dat Itih ook niet zoo ver vorderen wil, omdat de kritiek komt van mij. Eerst heel boos worden, en dan verbetering aanbrengen voor 't oogenblik, maar na eenigen tijd weer terugvallen in de oude gezellige vuilnisrommel. Veeg het vuil maar onder de kollong, precies wat de paalwoningbewoners deden. Opdat later de archeologen onze ‘cultuur’ zullen kunnen herontdekken uit onze achtergelaten vuilnisbelten. - Itih heeft mijn schets gelezen en schijnt er zeer mee ingenomen. ‘Alleen had je mij eerst moeten vragen, of ik dat goedvond! En ik heb nog nooit tegen de kinderen verteld, dat ik vroeger al eens getrouwd ben geweest! Maar laten ze het nu maar lezen hoor.’ Het verhaal is voor haar als een late minnebrief, geloof ik.

En dank je wel voor de goede plaatsing, de eereplaats. Het is een slag in het aangezicht van de dierbare roddelgemeente, en het doet me veel deugd in deze omstandigheden. Ik heb De Wolf aangeklaagd wegens laster. Moest ik wel doen, toen anderen mij, heel laat, opmerkzaam maakten op een vuil stukje in De Malanger en een in De Morgenpost te Sbaia. Bij andere bladen schijnt de poging niet te zijn gelukt. Ik heb ook melding gemaakt van je mededeeling, dat jij en Beb (wellicht ook anderen) een pamflet hadden ontvangen en ik zou nu natuurlijk graag zien, dat je me in zooverre ter wille was van dit ding op te zenden aan den O.v.J. te Soe-

[p. 838]

rabaia, of althans te bevestigen, dat je het indertijd hebt ontvangen. Ik heb dit ook aan Beb gevraagd, doch hoorde niets van haar tot nu toe. De schets ‘De Clan’ komt mij ook zeer goed van pas. Ik heb nog om die overdrukjes gevraagd aan De Unie, en als ik die heb, leg ik er een over bij het Parket, omdat er zoo prachtig uit blijkt, wat ik van mijn vrouw denk en hoe ik tegenover haar sta. Ik vond een oude brief van D.D., waarin hij schrijft, hoe onze verhouding en omgang met elkaar hem had getroffen, en dat ik ‘een uitzondering ben als blanda’, dat ik de altijd gapende kloof heb gedempt enz. Ik heb die brief overgelegd. Ik zie me genoodzaakt voor de rechtbank mijn liefde voor mijn vrouw te gaan aantoonen, en ik doe het, ik doe het. Indië laat me koud.

Het art. van Armijn Pané is toch niet zoo slecht als je eerst vreesde. Er staat een massa in, dat ik nog niet wist, en ik betreur het alleen, dat ik niet beter Maleisch ken.

Bas Veth heb je alle eer gegeven, die hem (inderdaad vaak) toekomt. Ik mag ‘Basje’ wel. Hier in huis is hij stukgelezen! En Indië wordt kwaad, maar het slikt de bittere pillen en het wordt er beter van, al is het maar uiterlijk. Nergens zie je beter, hoeveel er in Indië verbeterd is, dan bij Basje. Ik heb het allemaal zelf nog net even gekend, en ik zie het altijd met genoegen.

En nu wacht ik op de beslissing van Z. Exc., waarvan het ook zal afhangen of ik naar West-Java moet. Ik kom er toch wel, vandaag of morgen, want ik heb er nu twee van mijn kinderen zitten, An in Soekaboemi, en Wim bij de militie in Bandoeng. Vooral An verlangt zeer naar mij. De liefste van allen, met allerlei innerlijke problemen, die ik alleen kan oplossen of verzachten.

Hoe gaat het met Mevrouw en den jongen? Ik zou graag weer eens iets hooren.

Het beste en vele groeten. Als altijd je zeer toegenegen

W. Walraven.

Groeten aan ‘Peu’ van Leur, als je haar mocht zien. Ze is inderdaad ‘peu’ van postuur, maar niet van geest! I like her! - In mijn laatste brief vroeg ik naar ‘Bratajoeda’ van Courier dit Dubekart. Kan ik daar nog iets naders van vernemen?