Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

15.

Brief van 5 juni. De novelle die hij mij tegelijk met deze brief zond, was De Clan, dat misschien het beste verhaal van Walraven is. Het uitgangspunt lag weliswaar in het feuilleton In de Desa dat in De Indische Courant was verschenen, maar reeds aan de wijpe waarop Walraven zich hier in zijn brief uitdrukt, merkt men dat er een ander verhaal uit tevoorschijn kwam. Het schrijven van De Clan is in ieder geval niet alleen maar ‘bijwerken’ en ‘oppoetsen’ geweest van bestaande kopij, zoals Walraven elders heeft doen voorkomen. Om van gijn afkeer te doen blijken van alles wat naar ‘Literatuur’ (met een hoofdletter) zweemde? De Clan heb ik in het Indonesië-nummer van De Fakkel geplaatst als eerste verhaal. Het staat ook in Op de Grens.

Blimbing, 5 Juni 1941

Geachte Heer Nieuwenhuys,

Ik zend U hierbij een verhaal, dat eindigt met het motief ‘In de Desa’, wat ik U reeds onlangs zond en waarvan U meende, dat het kon worden ‘omgewerkt’.

Het verhaal is in alle punten waar, niets is daarvan fantasie. Misschien is het wel te waar, want zelfs de namen zijn niet gefingeerd. Om te geraken tot de slotscène moest ik de voorgeschiedenis geven, en dit is eigenlijk slechts een relaas van feiten. Het lijkt mij een nuchter relaas, maar het is zeer persoonlijk voor mij en het vertelt voor een deel, wat

[p. 782]

mijn leven is geweest met deze menschen. Veel liefs en goeds, maar ontzaglijk veel moeite, alleen veroorzaakt uit karaktereigenschappen, die grootendeels samenhangen met ‘hemmungen’, trots, conservatisme, die zijn als een muur, waarop men steeds weer stuit. Misschien dat dit alles uit het verhaal blijkt. Natuurlijk zou het kunnen worden uitgebreid met allerlei schoone, uitvoerige hoofdstukken van plaats- en personenbeschrijvingen, maar die kalmte van gemoed bezit ik niet meer en ook stel ik te weinig belang in al deze dingen en menschen. Alleen, wat mij persoonlijk heeft geraakt en dat nog dagelijks doet en zal blijven doen, kan ik beschrijven. Het is ten slotte een verhaal van iemand, die eindigt met een grief en een tekort, al doet hij zijn best dat te verbergen.

Ik hoop dat U het wilt lezen en er mij openhartig Uw meening over wil schrijven. Ik heb er een doorslag van, dus behoeft het niet te worden teruggezonden. Zou het mogelijk zijn, dat ook ik uitkwam met een kleinen bundel schetsen op de manier van Beb Vuyk, waarin dan ook ‘Op de Grens’ en nog het een en ander, dat ik nog zal nazenden binnenkort, zou moeten worden opgenomen?

Ik had dit verhaal ook in den derden persoon kunnen schrijven, heb ik bedacht, alsof het een ander dan mijzelf betrof. Eigenlijk is dit gemakkelijk te doen. Er zijn menschen, die niet houden van den ik-stijl en daar is wat voor te zeggen, al is alle geschrijf natuurlijk autobiografie. Maar ik vlei mij met de gedachte, dat niet ieder deze dingen beleeft zooals ik, en dat slechts weinigen na zoovele jaren dit alles nog kunnen zien, zooals ik het zie. Want het hoofdbestanddeel van mijn gevoelens jegens Itih en haar familie is liefde en genegenheid, niet omgekeerd. Ik hoop ook, dat dit er uit blijkt en dat het misschien waarde geeft aan het stukje. Zelf kan ik niet zuiver meer zien, maar de eerste 11 blaadjes zijn geheel nieuw. Ik schreef dit nog nimmer tevoren op, terwijl het natuurlijk het allergewichtigste is geweest van heel mijn leven in Indië. Voor mij. Het mengsel van liefde en koelheid (wantrouwen en trots) gaat nog steeds voort. Ze zegt eigenlijk: ‘Ik houd van jou, maar ik begrijp niet waarom, want je maakt het me in mijn leven maar lastig, houdt me

[p. 783]

weg van mijn bakermat, stelt me voor problemen en je bent bovendien niet over me tevreden’. Dit is onmiddellijk verdwenen, als we buitenshuis zijn. Dan houdt ze alleen maar van me en is volkomen gelukkig. Het is alleen de praktijk van het huwelijk, die ons aan de aarde bindt en ons doet verlangen naar vluchten. Want zij is geheel, zooals ik haar beschrijf: wonderful. Voor de meeste Europeanen ongelooflijk natuurlijk. Die denken, dat er vast ‘goena-goena’ bij moet komen, maar Itih is Europeescher dan menige Indo-Europeesche, geloof dat maar. Een hoogst merkwaardig mensch is ze, hoogst achtenswaardig vooral.

Hoor ik dus hierover iets van U, al is het kort? En mocht U in staat zijn mij iets in den vorm van geld te doen toekomen, dan (in the present circumstances) graag. Zouden ze bij De Unie geen vertaalwerk hebben voor mij? Ik zal het goed en vlug doen, geheel zetklaar. Ze zullen geen moeite hebben met mijn werk. Als ze maar direct betalen!

De beste groeten van ons van huis tot huis. Uw toegenegen

W. Walraven.