Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

10.

Brief van 16 mei. Ik heb hier geen toelichting bij te geven. Jansen en Smit waren, wordt in de aantekeningen van Veenstra gezegd.

Blimbing, 16 Mei 1941

Beste Heer Nieuwenhuys,

Hoe kan ik U danken voor Uw uitstekend, scherpzinnig en voor mij zoo uitermate vleiend pleidooi! Ik was er zoo gelukkig mee, ook voor mijzelf en mijn huisgenooten, mijn jongens, die nog jong zijn en iets noodig hebben tot stut in deze dagen. Ik heb het stuk gemultipliceerd en het rondgezonden aan de schoolhoofden van mijn kinderen, aan de Ind. crt., aan de eigenaren van dat blad en hun rechtskundig adviseur, aan Koch en Beb Vuyk natuurlijk en aan nog enkele menschen, op wier vriendschap en achting ik prijs stel, zoomede aan sommigen, die wel eenige nadere belichting noodig zullen hebben. Nog nooit ontving ik een dergelijk ‘certificaat’.

Uw drie ‘òf's’, zooals ik dat gedeelte ben gaan noemen, zooals de Engelschen spreken van de drie R's en de moffen van de drie K's, zijn werkelijk eenig van scherpzinnigheid

[p. 767]

en zouden een jurist eer aandoen. Ik zou het geval zelf nooit zoo hebben kunnen samenvatten. Maar zoo is het inderdaad. De onmogelijkheid van deze beschuldigingen is toch tastbaar.

Dinsdagmorgen legde de President mij uit - hij is Mr. H. Toxopeus, vermoedelijk een Fries, niet zeer jong, maar met blonde, geen grijze haren, en bruine oogen, waarin telkens humor doortintelt - dat er verschillende schriftelijke verdedigingen waren binnengekomen, maar dat het Recht openbaarheid eischt. Deze verklaringen moesten dus in denzelfden geest in het openbaar worden herhaald. Daarom stelde hij me voor alsnog de twee getuigen, Jansen en Smit, die ik vroeger had genoemd, op te roepen, waarmee ik mij kon vereenigen. Het zijn geen getuigen, zooals ik ze zou wenschen, maar mijn werkelijke vrienden wonen allen in West-Java en hier in Oost-Java heb ik alleen vrienden aan wie ik nooit uitvoerige brieven schrijf zonder terughouding, zooals ik dat doe aan U (dien ik nooit zag!), aan Beb en Koch en Veenstra en Terkuhle e.a. Mijn ‘vrienden’ hier zijn er van dertien in een dozijn, menschen, die je toch ten slotte in den steek laten, als zij meenen, dat hun belang dat meebrengt. Maar enfin, de rechtbank heeft getuigenissen genoeg en daarmee zal ze toch rekening moeten houden.

Ik moet vrijgesproken worden op die twee punten ‘sympathie met den vijand’ en ‘minachting van de Regeering van N.I.’. Gebeurt dat niet, dan zal ik in appèl moeten gaan. De Indo-kwestie, hoewel ook belachelijk voor iemand, wiens levenstaak is het zorgen voor een huis vol Indo's en dat sedert vele jaren, zou ik nog kunnen verdragen, omdat daar een gedeeltelijke juistheid in te ontdekken valt voor een bepaalde categorie, de politieke categorie der Indo's vooral, de tawarrende juffrouwen, de Indo's, die ook ons stomweg haten en stomweg veroordeelen. Toen ik in Indië kwam, was de Indo anders. Ook Eddy vond dat, en hij zocht soms naar het oude type, dat gemoedelijke, gastvrije, weinig verwaande type van toen, met de lange snorpunten, den tijgertand aan den horlogeketting, een houten rheumatiekarmband om den pols, bovenste knoop van de toetoep open, zittende aan een antieken lessenaar, in een antieken stoel van

[p. 768]

de kompenie, en spelende met een cylindervormigen liniaal, waarmee staatjes werden getrokken. Deze Indo zei: ‘zenuwachtig’ en ‘meneer Walráven’, maar hij was een beste kerel. Toen werd hij gegrepen door ‘de politiek’, of wat men er dan voor aanziet, en hij veranderde geheel. Ook zijn omstandigheden werden meer precair. Hij werd ‘bewust’. Ik vond toen, in het begin, dat ik den strijd van den Indo moest meestrijden. Dat leek me zelfs natuurlijk en logisch voor een socialist. Maar ik bemerkte, dat deze gemoedelijke Indo in wezen een vreeselijke snob was, die zich boven den Inlander wenschte te verheffen, die ‘een Europeaan’ was (hetgeen ik nooit van mezelf geweten had voordat ik hier kwam) en die eigenlijk een reactionnair was in plaats van een vooruitstrevend man. Ik begon hem een misselijke bourgeois te vinden, een domoor, die zich ook nog liet bedotten. Die meende, dat de scheidslijn tusschen menschen door de huidskleur werd bepaald in plaats van door hun economische positie, zooals het historisch materialisme leert.

In elk geval, als men mijn consciëntie op het stuk van den Indo gaat onderzoeken, dan komt er zeker een hoeveelheid verachting, wrevel, spotzucht en wanhoop voor den dag, dus zou ik misschien daarvoor in de bajes kunnen gaan, zooals een socialist betaamt, die voor een werkelijk gehuldigde opinie naar het voorbeeld der groote voorgangers in de bajes gaat en er precies weer uitkomt, zooals hij er in ging.

Wij kunnen slechts afwachten.

Beb heeft gedeelten van brieven van mij ingediend en geschreven aan den Raad, in welke bewoordingen weet ik niet, maar het zal wel in orde zijn van de hartstochtelijke Beb, die altijd met me vecht, maar heel veel van me houdt. - Koch, Veenstra en De Kadt hebben ook geschreven. Ikzelf heb het een en ander ingediend, waarvan hierbij copieën. Pastoor dr. Haest heeft persoonlijke bezoeken gebracht aan den President en aan den Officier. Wat wil men meer. Maar volgens dr. Haest heeft de President gezegd, dat hij de getuigen wel betrouwbaar acht, en hoe hij mij dus kan vrijspreken van iets met die betrouwbare getuigen

[p. 769]

blijft mij een raadsel. Als hij mij op het eene veroordeelt en op het andere vrijspreekt, erkent hij toch, dat zijn getuigen slechts gedeeltelijk de waarheid spreken. Waar blijft dan hun betrouwbaarheid?

Het meest interesseert mij de toekomst. Men heeft mij geschorst bij de krant en ik kan geen cent toucheeren daar. Ik had er niet op gerekend natuurlijk. Ik neem in het begin van de maand gewoonlijk f 150,- op met f15,- voor transportkosten, en dat had ik nu ook weer gedaan. Daarvan worden dan betaald f 30,- huur, f 16,- loonen, schoolgeld, schooltransport, een partijtje levensmiddelen, verschillende kleine schuldjes, die per maand betaald worden. Verder kom ik dan meestal nog tweemaal per maand om b.v. f 50,-, waarover nooit een woord valt en dat altijd grif wordt gegeven. Maar nu kan ik niets meer krijgen en we waren totaal blut. Ik kreeg f25,- van Koch, of eigenlijk van K. & O., maar dat is alles. Het licht moet nog worden betaald en melk. Ik heb om f 50,- geschreven aan mijn ouden administrateur in de suiker, M.P. de Vries, een rijk man, die het me wel zal geven, denk ik. Beb wil me helpen, maar heeft weinig. Ze heeft een paar stukken in de Ind. crt. gehad, en ze vraagt het honorarium nu op om me daarvan, zooals ze schrijft, te helpen met de blandja. Ze was aan een vertaling bezig uit het Duitsch, geen werk voor haar eigenlijk. Ze had er eenige vellen van klaar. Maar nu heeft ze mij den heelen boel gestuurd, blijkbaar ook nog blij met dit motief om er af te zijn, en zal ik het doen, vóór het einde van deze maand klaar, en zal ik daaraan ruim f100,- verdienen. Het is voor Nix, die goed en best is, maar slow, langzaam. Ik heb een kostjongen in huis, die f30,- betaalt, wat voor de huur kan dienen. Ik heb nog een andere vrind op Soerabaia, die iets kan doen en het ook wel wil, maar deze maand zit hij natuurlijk zoo vast als een muur. Intusschen kan ik niet gelooven, dat de relatie met de krant zoomaar opeens zal worden verbroken.

Koch wil me in West-Java hebben, hetgeen aanlokkelijk is. Maar alleen de verhuiskosten zijn al enorm voor mij. Ik heb geen cent, en mijn vendutie zal zeer gering zijn van opbrengst. Het meeste kunnen we niet verkoopen, alleen

[p. 770]

wat oude meubels en bedden. Rommel van geringe waarde. - Wij moeten afwachten. Ik ben overigens welgemoed, opgewekter dan U zou denken. Ook mijn vrouw en kinderen zijn dat, al is het geval hun duisterder dan het mij is. Maar ze hebben schik in de kernachtige betoogen, die erom heen zijn gehouden en daardoor begrijpen zij het wel.

Ik heb de Fakkels hier liggen, maar ik kom nergens toe. Wilt U ze terughebben, want in de Ind. crt. kan ik niets loozen? Maar misschien komt daarin verandering. De volgende week zal dat misschien blijken.

Ik dank U nogmaals. Ik zou U graag de hand willen drukken en U zien met Uw vrouw en den kleine. Maar ook dat zal komen. Er zijn toch nog veel lieve menschen op de wereld, is me gebleken. Hoe gaat het met Uw aller gezondheid? Is Mevrouw geheel hersteld en bent U nog zoo moe 's morgens? Ik wil daar graag iets van hooren, ook hoe het met Rogiertje gaat. Mijn en mijn vrouws meest hartelijke groeten en dank voor alles. U hebt U schitterend gekweten van den plicht der vriendschap in deze zaak, dat staat vast. Uw steeds dankbare en zeer toegenegene

W. Walraven.